جابجایی مرزهای گسترش عرضی به توسعه عمودی در صنعت پتروشیمی

به گزارش بورس امروز، روند رشد تقاضا در بخش شیمیایی از سال ۲۰۳۰ به بعد روندی نزولی را در پیش خواهد گرفت که دلیل اصلی این امر افزایش نرخ بازیافت پلاستیک در دنیا می‌دانند. از طرف پلیمرهای زیستی یا بایو پلیمرها هم در آینده نزدیک رقیب جدی پلیمرها با منشأ هیدروکربوری خواهند بود.

ناگفته نماند که صنایع شیمیایی طی دو دهه گذشته منتهی به سال ۲۰۱۸ با نرخ رشد ۱۱ درصد بیشترین بازدهی را در بازارهای بورس نصیب سهامداران خود نسبت به سایر صنایع با رشد متوسط ۶ درصد کرده‌اند.
عاملی که طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ بیشترین نقش را در رشد این صنعت ایفا کرده‌اند《 خوراک ارزان》و 《 رشد بالای تقاضا در بازارهای نوظهور》بوده است.

اولویت‌های استراتژیکی در سال‌های آتی

۱- شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری‌های جدید سودآور: با توجه به تأمین نیاز مشتریان محصولات پایه و تغییر رفتار بازار صنعت پتروشیمی پیش‌بینی می‌شود برای سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰، سرمایه‌گذاری‌های کمتری برای تولید مواد اولیه، به‌ویژه در زنجیره‌های c1 و c2 صورت گیرد و سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در صنایع تکمیلی زنجیره‌های ارزش صنعت پتروشیمی از خود نشان خواهند داد.

۲- استفاده از رویکرد استراتژیک برای رشد: نرخ رشد بازار محصولات پایه پتروشیمی با کاهش نیازهای انبوه اقتصادهای نوظهور به مواد پایه، شده و این کشورها استراتژی خود را از تولید محصول به ارائه خدمات، متمایل کرده‌اند. لذا صنعت باید برای جبران این کاهش نرخ رشد، جانشینی برای مواد سنتی مانند کاغذ، چوب و فلز را از اهداف خود قرار دهد، روشن است که این استراتژی ضرورت توسعه صنایع تکمیلی و جایگزین را دیکته می‌نماید.

۳- تغذیه و تحلیل‌های دیجیتال و پیشرفته: با توجه به اینکه فعالیت‌های پیچیده این صنعت، سهم بالایی از هزینه‌های متغیر را تشکیل می‌دهند، لذا تجزیه‌وتحلیل پیشرفته، گزینه بسیار مهمی برای مدیریت این پیچیدگی در عملیات تولید، زنجیره تأمین، نگهداری و بهبود فرایندهای تجاری، کاهش زمان و بهبود حاشیه‌های تجاری و ثبت و جمع‌آوری داده‌هاست.

۴- شناسایی فرصت‌های جدید در صنایع بالادستی پتروشیمی: تبدیل‌ گاز به‌عنوان اولین گزینه برای پتروشیمی‌ها در دو دهه گذشته، بسیاری از تولیدکنندگان روابط تاریخی بین پالایش و پتروشیمی را قطع کرده‌اند؛ اما این کار در آینده تغییر می‌کند زیرا کاهش فرصت استفاده از مواد اولیه گازی برای شرکت‌های شیمیایی باعث می‌شود تا این شرکت‌ها مجدداً به سمت استفاده از مواد اولیه نفتی روی‌آورند.

۵- پذیرش اقتصاد دایره‌ای (صنایع بازیافت): پتروشیمی به‌طور جدایی‌ناپذیری در بحث اقتصاد دایره‌ای قرارگرفته است. ۸۰ درصد از واحدهای پتروشیمی برای تولید پلیمرها استفاده می‌شود، آنچه امروزه اساساً یک زنجیره ارزش یک‌بارمصرف است، می‌رود شرکت‌های پتروشیمی آینده‌نگر، سهم قابل‌توجهی از بودجه‌های نوآوری، سرمایه‌گذاری‌های بنیادی و تفکر استراتژیک خود را به سمت رویکردهای دایره‌ای و توسعه صنایع بازیافت مواد اولیه هدایت کنند.

تولید و فروش واحدهای فعال پتروشیمی

طی دو سال گذشته با شیوع ویروس کرونا، تولید و فروش واحدهای فعال پتروشیمی از چهار بعد تحت تأثیر قرارگرفته‌اند: نخست: کاهش شدید قیمت خوراک به‌تبع سقوط قیمت نفت، دوم: افت فروش محصولات به جهت محدودیت‌های وسیع صادراتی، سوم: مشکلات حمل و لجستیک و چهارم: قیمت‌گذاری پر نوسان و بی‌ثبات مواد اولیه، ناشی از شرایط شیوع ویروس کرونا در بسیاری از کشورهای جهان و به دلیل قرنطینه و اعمال محدودیت‌های سخت‌گیرانه رفت و امد و لغو سفرها،

– تأثیر کرونا بر صنایع پایین‌دستی هم به دودسته تقسیم می‌شود:
نخست: صنایعی که محصولات آن‌ها در حوزه مقابله با ویروس کرونا قابل‌مصرف بوده ازجمله صنایع شوینده و بهداشتی، بخشی از صنایع نساجی و صنایع پلاستیک که به دلیل افزایش تقاضا شرایط مناسبی دارند و دوم: سایر صنایع پایین‌دستی پتروشیمی از جمله تولیدکنندگان لوله، درب و پنجره، ظروف یک‌بارمصرف به دلیل تعطیلی رستوران‌ها و هتل‌ها، صنعت رنگ ساختمان، صنعت کفش و چرم مصنوعی که از شیوع کرونا متضرر شده‌اند.

ظرفیت تولید در صنعت پتروشیمی

در حال حاضر ظرفیت تولید در صنعت پتروشیمی ایران ۸۳/۵ میلیون تن رسیده است. این افزایش ظرفیت به دلیل افتتاح برخی از طرح‌هایی است که در سال ۱۳۹۹ تا پایان سال ۱۴۰۰ حدود ۲۷ طرح مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، تاکنون ۶ طرح از آن‌ها افتتاح‌شده ۲۱ طرح دیگر به‌تدریج به سمت بهره‌برداری حرکت می‌کند. امید می‌رود تا پایان سال ۱۴۰۰ ظرفیت تولید صنایع پتروشیمی به ۱۰۰ میلیون تن برسد.

درآمد به‌دست‌آمده از این صنعت نیز از ۱۵ تا ۱۷ میلیارد دلار در سال به ۲۵ میلیارد دلار خواهد رسید این میزان ظرفیت‌سازی در صنعت پتروشیمی ثمره طرح‌های جهش دوم است. مجموعه طرح‌های جهش سوم که شامل ۲۱ طرح فعال است تا سال ۱۴۰۴ به اتمام خواهد رسید. ثمره جهش سوم نیز افزایش ظرفیت تولید به میزان ۱۳۱ میلیون تن است که درآمد حاصل از آن ۳۳ میلیارد دلار برآورد می‌شود. لذا تا سال ۱۴۰۵ به ظرفیت ۱۵۰ میلیون تومان خواهیم رسید که موجب درآمدی بیش از ۴۰ میلیارد دلار در سال خواهد شد.

ناگفته نماند که در آینده توسعه مبتنی بر نیازهای متعالی و باارزش افزوده بالا، رفتاری هوشمندانه است.

هم نورد بازارهای مصرف از فضای سنتی خود فاصله گرفته‌اند، تولید در صنعت پتروشیمی نیز باید با توجه به شرایط جدید در محصولات تولیدی خود بازنگری نماید به‌بیان‌دیگر تروریست توسعه کمی تولید، در این صنعت جای خود را به توسعه کیفی و هوشمندانه بدهد.

این موضوع بدان معنی است که باید به‌جای گسترش عرضی محصولات و تکرار ساخت واحدهای مثل اوره، متانول و پلی الفین ها به سمت توسعه عمودی محصولات حرکت می‌کنیم و بر مبنای اطلاعات دقیق از رقبا، مشتریان و بازارهای بین‌الملل، فضای توسعه‌ای این صنعت را تعریف نماییم، روشن است که تولید هوشمندانه و عمودی موجب ارزآوری بیشتر و رونق داخلی و رشد اقتصاد کشور می‌گردد.

روند سرمایه‌گذاری صنعت پتروشیمی در آینده

موسسه ICIS پیش‌بینی نموده تا سال ۲۰۴۰ میانگین رشد تقاضای محصولات پتروشیمیایی جهان در حدود ۳/۲ درصد در سال ( کمی بالاتر از میانگین رشد GDP جهان) باشد، بر این اساس طی دوره زمانی ۲۰۳۰_۲۰۱۸ تقاضای محصولات پتروشیمی مجموعاً سهم پلی الفین ها و پلی‌استرها در این میان بیش از سایر محصولات خواهد بود.

با عنایت به مشکل تأمین نقدینگی برای پروژه‌ها در کشور، می‌باید از سود حاصل از فروش محصولات خود صنعت در مسیر توسعه‌های آن بهره برد؛ یعنی تلاش شود که بخشی از فروش هر هلدینگ به خود صنعت بازگردانده و صرف توسعه محصولات جدید گردد. در سال‌های اول دوره ۲۰۰۰ بیمه و سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در صنعت پتروشیمی بر روی بهره‌برداری ازنظر خوراک ارزان و برای احداث زنجیره‌های متان و اتان انجام می‌شد ولی پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که فرصت‌های سرمایه‌گذاری برای استفاده از مزیت‌های خوراک ارزان کم خواهد شد و تمرکز سرمایه‌گذاری‌های آتی بر احداث واحدهایی با خوراک مایع (نفتا و گازوئیل و خوراک‌های سنگین‌تر) خواهد بود.

ازآنجاکه تغییرات قیمت مواد پتروشیمی‌ها با محوریت خوراک‌های غیر گازی به قیمت نفت خام وابستگی کاملی دارد پیش‌بینی می‌شود که رشد درآمدهای پتروشیمی در سال‌های آتی، بیشتر به دلیل افزایش حجم تولید و تولیدات خاص باشد تغییرات قیمت نفت.