چنبره ریل تحریم بر حمل ریلی

صنعت حمل و نقل ریلی، یکی از صنایعی است که به رغم برآورده نکردن انتظارات در خصوص ایفای نقش در بازار حمل و نقل کشور و کسب سهم قابل توجه از این بازار، سال‌های گذشته پیشرفت‌های خوبی داشته و توانسته به موفقیت‌هایی دست یابد. آثار تصمیم دولت امریکا مبنی بر خروج این کشور از برجام و وضع دور جدیدی از تحریم‌ها، دارای آثاری مستقیم و غیرمستقیم بر وضعیت صنعت مذکور است.

ایوب خزائی،مدیر توسعه کسب و کار شرکت ریل‌پرداز سیر در رابطه با اثر تحریم بر صنعت حمل و نقل کشور با خبرنگار بورس امروز به گفتگو پرداخته است.

خزائی گفت:پس از بحث‌ها و گمانه‌زنی‌های فراوان، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد که این کشور از توافقنامه هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی خارج می‌شود. با اعلام این خبر، تحلیل‌ها و گزارش‌های مختلفی در خصوص آثار این تصمیم بر بخش‌های مختلف اقتصادی منتشر شد.

مدیر توسعه کسب و کار شرکت ریل‌پرداز سیر افزود:صنعت حمل و نقل ریلی، یکی از صنایعی است که به رغم برآورده نکردن انتظارات در خصوص ایفای نقش در بازار حمل و نقل کشور و کسب سهم قابل توجه از این بازار، سال‌های گذشته پیشرفت‌های خوبی داشته و توانسته به موفقیت‌هایی دست یابد. آثار تصمیم دولت امریکا مبنی بر خروج این کشور از برجام و وضع دور جدیدی از تحریم‌ها، دارای آثاری مستقیم و غیرمستقیم بر وضعیت صنعت مذکور است که در ادامه بدان پرداخته می‌شود:

الف) اثر مستقیم

مدیر توسعه کسب و کار شرکت ریل‌پرداز سیر گفت:وضع دور جدید تحریم‌ها، صنعت ریلی را از جنبه‌های زیر به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار می‌دهد:

– افزایش هزینه‌های تأمین مالی خرید واگن: از آن‌جا که بخش قابل توجهی از واگن‌های وارداتی (در صورت اخذ مجوز واردات) ساخت کشور روسیه بوده و کشور مذکور تابع تحریم‌های وضع شده از سوی دولت امریکا نیست، مشکلی در خرید واگن ایجاد نخواهد شد. لکن مشکل اصلی در زمینه تأمین مالی خرید واگن‌ها از طریق سیستم بانکی است. با توجه به خودداری بانک‌ها از تخصیص اعتبار برای خرید واگن‌، شرکت‌های واردکننده لاجرم می‌بایست از فاینانس شرکت‌های سازنده استفاده کنند که این موضوع هزینه‌های تأمین مالی آن‌ها را افزایش خواهد داد.

– کاهش حمل بارهای ترانزیتی: با وضع تحریم‌های جدید، چند مشکل در زمینه حمل بارهای ترانزیتی ریلی ایجاد خواهد شد. نخست آن‌که بعضی از صاحبان کالاها به خاطر نگرانی از قرار گرفتن در لیست تحریم‌ها، تمایل به حمل کالایشان از طریق ایران را نداشته و به نوعی سعی خواهند کرد از مسیرهای دیگر حتی با قیمت بالاتر کالاهایشان را جابه‌جا کنند. مشکل دیگر، پوشش بیمه‌ای کالاهای ترانزیتی از خاک ایران است که صاحبان کالا را با چالش عدم تمایل شرکت‌های بیمه‌ای بین‌المللی برای ارائه پوشش بیمه‌ای مواجه خواهد کرد. بخش دیگری از مشکل، به دشواری نقل و انتقال پول میان صاحبان کالا و شرکت‌های کریری ریلی بر می‌گردد که این موضوع نیز مانعی بر سر راه ترانزیت محسوب می‌شود. مجموع این عوامل در دور قبلی تحریم‌ها منجر به کاهش قابل توجه حجم بارهای ترانزیتی شد (نمودار ۱).

– ایجاد مشکل در زمینه خرید و تأمین قطعات لوکوموتیو: با وضع تحریم‌های اقتصادی، تأمین قطعات و خرید لوکوموتیو از کشورهای اروپایی با مشکل مواجه شده و واردات مورد نیاز عمدتاً از چین صورت خواهد گرفت.

ب) اثر غیرمستقیم:

خزائی خاطره نشان کرد:از آن‌جا که سهم بالایی از میزان جابه‌جایی‌های شبکه ریلی کشور (نزدیک به ۷۰ درصد) به حمل بارهای معدنی اختصاص داشته و بخش زیادی از مواد معدنی جابجا شده به‌منظور صادرات به بنادر جنوبی کشور حمل می‌شوند، کاهش تولید و صادرات مواد مذکور به‌طور غیرمستقیم بر عملکرد شبکه ریلی کشور در زمینه جابجایی بار تأثیرگذار خواهد بود. نمودار (۲) ظرفیت تولید و میزان تولید به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مواد معدنی استخراج شده در کشور را نشان می‌دهد.

وی در ادامه گفت:مشاهده می‌شود که طی سال‌های گذشته به‌ویژه پس از وضع دور قبلی تحریم‌ها در سال ۱۳۹۰، هیچ‌گونه تأثیر منفی بر تولید سنگ آهن در کشور مشاهده نشد. لازم به ذکر است کاهش میزان تولید سنگ‌آهن در سال ۱۳۹۴، کاهش بهای جهانی این ماده معدنی و عدم تولید بسیاری از معادن خصوصی در این سال بود. با توجه به این‌که بیش از ۹۰ درصد از سنگ‌آهن تولیدی کشور به چین صادر می‌شود، پیش‌بینی می‌شود همچون گذشته، وضع تحریم‌های جدید خللی در میزان صادرات سنگ‌آهن ایجاد ننماید.

مدیر توسعه کسب و کار شرکت ریل‌پرداز سیر اشاره کرد:جدول (۱)، مقاصد صادراتی محصولات سنگ‌آهن، کنستانتره و گندله ایران را نشان می‌دهد. مشاهده می‌شود عمده محصولات صادراتی ایران به کشورهایی است که تابع تحریم‌های وضع شده از سوی امریکا نیستند و لذا تحریم‌ها تأثیر معنی‌داری بر میزان صادرات محصولات معدنی ایجاد نخواهد کرد.

جدول (۱): مقاصد صادراتی محصولات سنگ‌آهن، کنستانتره و گندله طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵

نمودار (۳)، میزان بارهای جابجا شده توسط ناوگان ریلی کشور و نمودار (۴) میزان حمل بارهای معدنی از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۵ توسط ناوگان ریلی کشور را نشان می‌دهند. مشاهده می‌شود وضع تحریم‌های اقتصادی که در سال ۱۳۹۰ به اوج خود رسید، تأثیری بر میزان حمل ریلی نداشته است.

خزائی تاکید کرد:به‌طور کلی می‌توان گفت دور جدید تحریم‌های وضع شده تأثیری بر میزان بار داخلی شبکه ریلی کشور نخواهد داشت و تأثیر آن تنها بر حمل بارهای ترانزیتی است که سهم قابل توجهی از کل بارهای حمل شده توسط ریل نیست. از سوی دیگر، وضع تحریم‌ها علاوه بر دشوار نمودن تأمین مالی خرید واگن‌های موردنیاز شبکه ریلی کشور، در بلندمدت مشکلاتی در زمینه توسعه ناوگان حمل و نقل ریلی (بار و مسافر) و تأمین واگن و لوکوموتیو ایجاد خواهد کرد و به‌منظور رفع نیازهای موجود، می‌بایست به بازار سایر کشورها از جمله چین (علیرغم کیفیت پایین‌تر محصولات) متکی بود.