سهامداران در حسرت؛ چرا بورس نتوانست پناهگاه سرمایه باشد؟

به گزارش بورس امروز؛ بررسی کارنامه بازارهای مالی در یک سال گذشته، تصویری واضح از کوچ سرمایه را به نمایش می‌گذارد. در حالی که تورم همچنان بر اقتصاد ایران سایه افکنده، بازار طلا و سکه با ثبت بازدهی‌های فراتر از ۱۰۰ درصد، گوی سبقت را از تمامی رقبا ربودند. در سوی دیگر میدان، بازار سرمایه با وجود ارزندگی بنیادین بسیاری از نمادهای شاخص‌ساز، در تله نرخ بهره بالا و ریسک‌های سیستماتیک گرفتار شد و با بازدهی اسمی اندک (و حقیقی منفی)، سالی سرد را برای سهامداران رقم زد.

روایت آمار: طلا می‌تازد، بورس نفس‌نفس می‌زند

داده‌های آماری نشان می‌دهد که طی ۱۲ ماه گذشته، طلا بی رقیب‌ترین بازار برای سرمایه‌گذاران ایرانی بوده است. ترکیب افزایش نرخ ارز در داخل و جهش قیمت جهانی اونس، باعث شد تا انواع سکه و صندوق‌های طلا بازدهی‌هایی فراتر از ۱۲۰ درصد را ثبت کنند. این در حالی است که شاخص کل بورس تهران، در خوش‌بینانه‌ترین حالت، رشدی در محدوده ۲۰ تا ۲۵ درصد را تجربه کرده که با در نظر گرفتن نرخ تورم عمومی، به معنای آب رفتن قدرت خرید سهامداران است.

دلار؛ نایب‌قهرمان کنترل شده

بازار ارز (دلار آزاد) اگرچه همچنان به عنوان دماسنج اقتصاد ایران شناخته می‌شود، اما در یک سال اخیر بازدهی کمتری نسبت به طلا داشته است. سیاست‌های کنترلی و بازارسازی بانک مرکزی مانع از جهش‌های افسارگسیخته شد، اما با این حال دلار نیز با رشدی حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد، توانست قدرت خرید صاحبان ارز را تا حد زیادی حفظ کند و در رتبه دوم بازدهی بایستد.

بورس؛ ویترین ارزان اما خاک‌خورده

اما داستان بازار سرمایه متفاوت و غم‌انگیز است. نمادهای شاخص‌ساز (مانند فولاد مبارکه، فملی، فارس، شستا و وبملت) که استخوان‌بندی بورس را تشکیل می‌دهند، اگرچه به لحاظ سودسازی عملیاتی (P/E) در نقاط جذابی قرار داشتند، اما تحت فشار دو عامل اساسی قرار گرفتند:

1. نرخ بهره ۳۰درصدی:  انتشار اوراق گواهی سپرده با سود ۳۰ درصد، عملاً جذابیت سهام را برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز از بین برد.
2. شکاف دلار نیما و آزاد: سیاست تثبیت نرخ ارز نیمایی باعث شد سود شرکت‌های صادرکننده (پتروشیمی و فلزی) سرکوب شود و به جیب سهامدار نرسد.

در نتیجه، شاخص کل بورس که متأثر از این نمادهای بزرگ است، نوسانات زیادی داشت اما در نهایت بازدهی آن (حدود ۲۰ درصد) حتی از نرخ سود بدون ریسک بانکی نیز کمتر شد. وضعیت برای شاخص هم‌وزن (نماینده شرکت‌های کوچک) از این هم بدتر بود و بسیاری از پرتفوهای سهامداران خرد، بازدهی منفی را تجربه کردند.

جدول مقایسه بازدهی بازارها (یک ساله)

چرا طلا برنده شد؟

طلا در ایران خاصیت پناهگاه امن (Safe Haven) دوچندان دارد. از یک سو با رشد دلار داخلی گران می‌شود و از سوی دیگر با ناآرامی‌های ژئوپلیتیک و رشد طلای جهانی، شتاب می‌گیرد. در سالی که گذشت، ریسک‌های سیاسی منطقه باعث شد پول‌های هوشمند به جای رفتن به سمت تولید و سهام، به سمت طلا و صندوق‌های مبتنی بر طلا فرار کنند.

بر خلاف سال ۱۴۰۳ که سال رکود بورس بود، داده‌های اخیر نشان می‌دهد که بازار سرمایه در پاییز ۱۴۰۴ وارد یک فاز صعودی قدرتمند شده و شاخص کل سقف‌های تاریخی (بالای ۳.۳ میلیون واحد) را شکسته است. بنابراین، روایت جاماندگی بورس حالا جای خود را به بازگشت طلایی بورس داده است.

بازگشت غول‌ها؛ بورس تهران چگونه عقب‌ماندگی خود را جبران کرد؟

بررسی عملکرد ۶ نماد استراتژیک (فولاد، فملی، فارس، شستا، شپنا و خودرو) در یک سال منتهی به آبان ۱۴۰۴

اگر سال ۱۴۰۳ سالِ درخشش طلا بود، پاییز ۱۴۰۴ را باید فصلِ بیداری غول‌های بورس نامید. شاخص کل بورس تهران که مدت‌ها در کانال‌های پایین‌تر درجا می‌زد، طی ماه‌های اخیر با پیشرانی نمادهای بزرگ و شاخص‌ساز، سقف‌های تاریخی را پودر کرد و به ارتفاع بی‌سابقه ۳.۳ میلیون واحد رسید. اما در دل این صعود، کدام نمادها بیشترین سود را به سهامداران رساندند و آیا توانستند تورم و بازدهی دلار را شکست دهند؟

تغییر زمین بازی: بورس از طلا سبقت گرفت؟

داده‌های بازار در یک سال گذشته (آبان ۱۴۰۳ تا آبان ۱۴۰۴) نشان می‌دهد که استراتژی صبر در بازار سهام بالاخره جواب داده است. در حالی که بازار طلا و دلار پس از یک دوره جهش خیره‌کننده، در ماه‌های اخیر وارد فاز ثبات نسبی یا اصلاح زمانی شده‌اند، بازار سرمایه با ثبت بازدهی حدود ۵۰ درصدی در ۱۵ ماه اخیر (طبق آمارهای رسمی)، توانسته است خود را به عنوان رقیبی جدی برای بازارهای موازی مطرح کند.

این رالی صعودی بیش از هر چیز مدیون ۶ نماد بزرگی است که به بررسی دقیق آن‌ها می‌پردازیم:

۱. فولاد مبارکه (فولاد)؛ لنگر مطمئن بازار

وضعیت: نماد «فولاد» به عنوان بزرگ‌ترین شرکت بورسی، در یک سال اخیر نقش پناهگاه امن را ایفا کرده است.

تحلیل عملکرد: با توجه به ثبات نرخ ارز نیما و رشد قیمت‌های جهانی، فولاد مبارکه توانسته حاشیه سود خود را حفظ کند. این سهم در رالی اخیر بازار (پاییز ۱۴۰۴) یکی از اصلی‌ترین موتورهای رشد شاخص بوده و بازدهی آن همپای تورم و حتی در مقاطعی جلوتر از آن حرکت کرده است.

۲. ملی صنایع مس (فملی)؛ برنده نوسانات جهانی

وضعیت: «فملی» دوقلوی قدرتمند فولاد، به لطف افزایش قیمت جهانی مس و تقاضای استراتژیک برای فلزات اساسی، عملکردی درخشان داشته است.

تحلیل عملکرد: این نماد نه تنها سود نقدی (DPS) مناسبی در مجمع تقسیم کرد، بلکه رشد قیمت سهام آن در ۶ ماهه اول ۱۴۰۴، بخش بزرگی از جاماندگی سال قبل را جبران نمود.

۳. پالایش نفت اصفهان (شپنا)؛ ستاره سودسازی

وضعیت: «شپنا» با انتشار گزارش‌های مالی خیره‌کننده (از جمله رشد ۲۷۶ درصدی سود در گزارش‌های میان‌دوره)، توجه بازار را به خود جلب کرد.

تحلیل عملکرد: با وجود ریسک‌های همیشگی نرخ خوراک و فرمول‌های دولتی، شپنا به دلیل طرح‌های توسعه‌ای و تبدیل شدن به پتروپالایشگاه، یکی از بالاترین بازدهی‌ها را در گروه پالایشی ثبت کرده و اکنون در محدوده قیمتی جذابی (حدود ۵۵۰ تومان) معامله می‌شود که نسبت به سقف تاریخی خود فاصله اندکی دارد.

۴. هلدینگ خلیج فارس (فارس)؛ غول خفته بیدار شد

وضعیت: بزرگ‌ترین هلدینگ پتروشیمی کشور که تأثیر سنگینی بر شاخص کل دارد.

تحلیل عملکرد: هرچند گزارش‌های اخیر از کاهش درآمدهای عملیاتی خبر می‌دادند، اما وزن بالای این نماد باعث شد تا همسو با موج تورمی بازار حرکت کند. بازدهی «فارس» شاید به اندازه تک‌سهم‌های کوچک نباشد، اما به عنوان یک سهم بنیادین، سرمایه سهامداران را در برابر افت ارزش ریال بیمه کرده است.

۵. شستا (سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی)؛ آینه تمام‌نمای اقتصاد

وضعیت: شستا به دلیل تنوع پرتفوی عجیب خود (از دارو و نفت تا سیمان)، همبستگی بالایی با کلیت شاخص بورس دارد.

تحلیل عملکرد: رشد اخیر شاخص به بالای ۳ میلیون واحد، مستقیماً در خالص ارزش دارایی‌های (NAV) شستا منعکس شده است. این سهم در یک سال اخیر از کف‌های قیمتی فاصله گرفته و بازدهی معقولی را برای سهامداران صبور خود به ارمغان آورده است.

۶. ایران خودرو (خودرو)؛ لیدر روانی و پرریسک

وضعیت: داستان «خودرو» کاملاً متفاوت است. این سهم با وجود زیان انباشته سنگین و صورت‌های مالی نامناسب، همچنان لیدر روانی بازار و پرتقاضاترین نماد (از نظر حجم) محسوب می‌شود.

تحلیل عملکرد: بازدهی «خودرو» بیشتر بر مبنای اخبار (تجدید ارزیابی دارایی‌ها، مجوز افزایش نرخ و شایعات واگذاری) بوده است تا سودسازی. نوسانات این سهم بسیار شدید بوده و مناسب نوسان‌گیران حرفه‌ای است تا سرمایه‌گذاران بلندمدت.

نتیجه‌گیری نهایی برای سرمایه‌گذاران

در پاسخ به سوال آیا بورس از طلا عقب ماند؟ باید گفت: در بازه یک ساله (کل ۱۴۰۳)، طلا همچنان پیشتاز بود؛ اما در نیمه اول ۱۴۰۴ ورق برگشت.

نمادهای شاخص‌ساز ما (به‌ویژه فولاد، فملی و شپنا) اکنون در حال جبران عقب‌ماندگی هستند و با توجه به شکستن سقف‌های تاریخی شاخص، انتظار می‌رود بازدهی بازار سرمایه در پایان سال ۱۴۰۴ از بازارهای موازی (طلا و دلار) پیشی بگیرد.

نویسنده: احسان یوسفی – تحلیلگر بازار سرمایه مشاور سرمایه گذاری ترنج

منبع: شماره ۱۱۳ نشریه بورس امروز_ آذرماه ۱۴۰۴