پرونده سهام عدالت باید برای همیشه بسته شود/ پیشنهاد تبدیل سرمایه‌گذاری‎‌های استانی به صندوق

به گزارش بورس امروز، مهدی حاجی‌وند در برنامه حجره در رادیو گفتگو با اشاره به این که طرح سهام عدالت از سال ۱۳۸۵ در کشور در حالی آغاز بکار کرد که قرار شد بجای پرداخت سود سالیانه سهام به حساب مشمولان که حدود ۵۰ میلیون نفر هستند، این سود طی ۱۰ سال بابت اقساط سهام آنها به حساب دولت واریز شود، گفت: پس از پایان این مهلت ۱۰ ساله باید شرایطی فراهم می‌شد تا سهامداران عدالت بتوانند اقدام به فروش سهام خود کنند؛ که البته پس از چند سال تاخیر، آزادسازی سهام عدالت بنابر ابلاغیه رهبر انقلاب از اردیبهشت سال گذشته به جریان افتاد.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: تا پیش از سال ۹۹، کلیه امور مرتبط با سهام عدالت توسط سازمان خصوصی‌سازی انجام می‌شد که بر اساس تصمیمات اتخاذ شده از سال گذشته، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی عهده‌دار مسایل مرتبط با سهام عدالت در کشور از جمله آزادسازی و توزیع سود سالیانه این سهام شده است.

سردرگمی سهامداران عدالت میان روش مستقیم و غیرمستقیم

حاجی‌وند با اشاره به این که در مراحل مختلف اجرای طرح سهام عدالت و همچنین آزادسازی این سهام سردرگمی‌ها و ناهماهنگی‌هایی وجود داشته است، گفت: به عنوان مثال در ابتدا اعلام شد همه مشمولان برای تعیین روش آزادسازی سهام خود، باید به سامانه سهام عدالت مراجعه کنند و پس از آن اعلام شد صرفا افرادی که قصد انتخاب روش مستقیم را دارند باید به این سامانه مراجعه کنند. ضمن این که در مورد مزایا و شرایط هر یک از این روش‌ها نیز اطلاع‌رسانی مناسبی انجام نشد.

عدم اطلاع مستقیمی‌ها از جزئیات فروش سهام عدالت‌شان

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به این که تعداد افرادی که روش غیرمستقیم را برای آزادسازی سهام عدالت خود انتخاب کرده‌اند، حدود ۳۰ میلیون نفر می‌باشند، اذعان داشت: افرادی که روش مستقیم را برای فروش سهام عدالت خود انتخاب کرده‌اند، در مقطع آزادسازی باید تعهدنامه‌ای را امضا می‌کردند که بر اساس آن نه نوع سهام، نه زمان و نه قیمت فروش آن مشخص بود و از همه جالب‌تر این که نقدینگی حاصل از فروش سهام آنها نیز به صورت یکجا به حسابشان واریز نمی‌شود.

آزادسازی سهام عدالت تبدیل به تجربه‌ای ناموفق شد

وی در ادامه افزود: عدم مدیریت مناسب بازار سرمایه در تعدیل عرضه و تقاضا نیز موجب شد پس از رشد غیرمنطقی و مدیریت نشده این بازار، افت شدیدی در بازار سهام رخ دهد و این موضوع موجب شد تا سبد سهامداران عدالت نیز آسیب ببیند؛ به طوری که ارزش سهام عدالت مشمولانی که یک میلیون تومان سهم داشتند و در روزهای اوج بازار سهام ۴۰ میلیون تومان ارزش داشت، حالا به کمتر از ۲۰ میلیون تومان کاهش یافته است.

حاجی‌وند گفت: این در حالی است که از اواخر آبان سال گذشته نیز شرایط فروش سهام عدالت برای افرادی که روش مستقیم را انتخاب کرده‌اند، وجود ندارد و مجموعه عوامل موجب شده تا آزادسازی سهام عدالت که اتفاق درست و بجایی بود، به دلیل مدیریت نادرست، به تجربه‌ای ناموفق تبدیل شود.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: علاوه بر این برخی کارشناسان معتقدند که یکی از دلایل افت شدید بازار سرمایه در نیمه دوم سال گذشته و پس از روزهای اوج بازار سهام، نحوه نادرست آزادسازی و فروش سهام عدالت بود، که این اتفاق هم فشار روانی مضاعفی را بر بازار سرمایه اعمال کرد تا تجربه آزادسازی این سهام از این نظر نیزناموفق لقب گیرد.

وی در خصوص افرادی که روش غیرمستقیم سهام عدالت را انتخاب کرده‌اند، هم گفت: این دسته از افراد سهامدار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت هستند و در صورت درج نماد شرکت استانی‌شان، این دسته از مشمولان نیز می‌توانند اقدام به فروش سهام عدالت خود کنند که البته با توجه به شرایط بد بازار سرمایه سهام شرکت‌های استانی سهام عدالت نیز با صف‌های فروش و کاهش قیمت مواجه هستند.

مشمولان در صورت فروش کامل سهام عدالت، هنوز در ۱۳ شرکت سهام دارند

حاجی‌وند با بیان این که درصد متفاوتی از سهام ۴۹ شرکت در سبد سهام عدالت قرار دارد، گفت: از این تعداد ۳۶ شرکت بورسی و فرابوسی هستند و ۱۳ شرکت هنوز در بازار سرمایه پذیرش نشده‌اند. بنابراین، این که گفته می‌شود مشمولانی که روش مستقیم یا غیرمستقیم را برای فروش سهام عدالت خود انتخاب کرده‌اند، این افراد در صورت فروش سهام عدالت، صرفا فروشنده سهام خود در این ۳۶ شرکت بورسی و فرابورسی هستند و کماکان سهامدار ۱۳ شرکت غیربورسی سبد سهام عدالت خواهند بود که متاسفانه از این منظر اطلاع‌رسانی گسترده و درستی در زمینه حق و حقوق سهامداران عدالت صورت نگرفته است.

فرصت‌سوزی در بورسی کردن کل سبد سهام عدالت

وی گفت: از سال ۱۳۸۵ تا کنون این فرصت برای متولیان امر فراهم بوده است تا پرتفوی سهام عدالت را یکدست کرده و همه ۴۹ شرکت حاضر در سبد سهام عدالت را بورسی و فرابورسی کنند، تا از این جهت مشکلات و پیچیدگی‌های کمتری برای فرایند سهام عدالت بوجود آید و شفافیت بیشتری هم در سبد سهام عدالت مشمولان دیده شود، اما متاسفانه این اتفاق تا کنون نیفتاده است و این فرصت ناب هم از دست رفت.

نویسنده کتاب دانشنامه خصوصی‌سازی و سهام عدالت اضافه کرد: البته بنابر اعلام مسئولان، ظاهرا قرار است سهام این ۱۳ شرکت غیربورسی که در سبد سهام عدالت قرار دارند در قالب یک صندوق مادر تجمیع شوند و ۵۰ میلیون سهامدار عدالت نیز سهامدار این صندوق شوند، که هنوز اقدام عملی و علمی مناسبی در این زمینه انجام نشده است.

وی با انتقاد از وضعیت سهام عدالت گفت: متاسفانه این موارد موجب شد تا موضوع سهام عدالت هر روز پیچیده‌تر شده و بر ابهامات آن افزوده شود.

مستقیمی‌های سهام عدالت، نه مالک بودند و نه مدیر

حاجی‌وند اذعان داشت: در زمان آزادسازی گفته شد افرادی که روش مستقیم را برای آزادسازی سهام عدالت خود استفاده کرده‌اند، هم مدیریت و هم مالکیت سهام عدالت خود را بر عهده می‌گیرند؛ این در حالی است که افرادی که روش غیرمستقیم را انتخاب کردند تنها مالکیت سهام خود را در اختیار دارند و مدیریت آن را بر عهده هیات مدیره شرکت‌های استانی سهام عدالت گذاشتند.

وی تصریح کرد: زمانی که می‌گوییم مالکیت و مدیریت سهام عدالت افرادی که روش مستقیم را انتخاب کرده‌اند، در اختیار خودشان است، به این مفهوم است که این دسته از مشمولان باید بتوانند و اختیار داشته باشند و همچنین مطلع باشند که چه سهمی را، در چه روزی و به چه قیمتی فروخته‌اند و بلافاصله این مبلغ به حساب آنها واریز شود، اما در عمل هیچ یک از این اتفاقات نیفتاده و به نوعی می‌توان گفت افرادی که روش مستقیم را انتخاب کرده‌اند نسبت به غیرمستقیمی‌ها زیان بیشتری را در جریان آزادسازی سهام عدالت دیده‌اند.

بی‌مِهری مضاعف به سهام عدالت

این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: متاسفانه در جریان آزادسازی سهام عدالت از نظارت و پیشنهادات کارشناسان و افراد آگاه در زمینه سهم عدالت هم استفاده نشد که از این نظر نیز بی‌مِهری مضاعفی به سهام عدالت شد و در نتیجه بدون کارشناسی و بررسی مناسب، آزادسازی سهام عدالت با مشکلات فراوان مواجه شد.

وی گفت: علاوه بر این سامانه سهام عدالت به نشانی samanese.ir که در جریان طرح سهام عدالت و مواردی چون ثبت نام و توزیع سود سهام عدالت راستی‌آزمایی مناسبی از مشمولان داشت و اقدام به دریافت شماره شبای مشمولان کرد و از زیرساخت‌های بسیار خوب فنی نیز برخوردار بود، در جریان انتقال وظایف سازمان خصوصی‌سازی به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نادیده گرفته شد و از ظرفیت‌های آن در راستای آزادسازی سهام عدالت استفاده مناسبی نشد، که از این جنبه نیز شاهد فرصت‌سوزی و جزیره‌ای عمل کردن در سهام عدالت هستیم.

دارندگان سهام عدالت نیاز به احراز هویت جهت دریافت کد سجام نداشتند

حاجی‌وند با اشاره به کتاب “سهام عدالت را چگونه آزاد کنیم” که پیش از آزادسازی سهام عدالت نوشته شده و از سال ۹۸ هنوز در نوبت چاپ قرار دارد، اذعان داشت: قبل از آزادسازی سهام عدالت در آن کتاب پیشنهاد دادم که با استفاده از اطلاعات راستی‌آزمایی شده طی سال‌های گذشته برای مشمولان جهت ثبت‌نام و تخصیص سهام عدالت و همچنین پرداخت سود آن، موضوع احراز هویت مشمولان سهام عدالت برای دریافت کد سجام با استناد به این اطلاعات انجام شود، تا در هزینه‌ها و نیز در زمان صرفه‌جویی شود و مشمولان هم دچار سردرگمی نشوند، اما متاسفانه شاهد این بودیم که داستان احراز هویت دارندگان سهام عدالت دوباره از سر گرفته شد که هم برای آنها هزینه مالی و هم هزینه زمانی داشت؛ و مشمولان را نیز با مشکلات متعددی مواجه کرد.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: علاوه بر این یکی از مشکلات برگزاری مجامع شرکت‌‌های استانی سهام عدالت نیز احراز هویت جهت دریافت کد سجام برای دارندگان سهام عدالت است، که با انجام این پیشنهاد، این مشکل نیز رفع می‌شد و تا این حد شاهد حاشیه و مشکل در برگزاری مجامع این شرکت‌ها نیز نبودیم.

بلاتکلیفی شرکت‌های تعاونی سهام عدالت

وی همچنین با بیان این که شرکت‌های سرمایه‌گذاری و تعاونی شهرستانی سهام عدالت همزمان با آغاز طرح توزیع سهام عدالت تاسیس شدند، گفت: با پایان یافتن ثبت نام سهام عدالت، سال‌های است که شرکت‌های تعاونی سهام عدالت در بلاتکلیفی بسر می‌برند. این در شرایطی است که باید از ظرفیت شرکت‌های تعاونی سهام عدالت در راستای فرهنگ‌سازی و شناساندن حقوق مشمولان و سهامداران عدالت استفاده می‌کردیم.

نویسنده کتاب آزادسازی سهام عدالت، موانع و راهکارها با اشاره به این که دو نگاه مقابل هم در زمینه شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهام عدالت و مجامع آنها وجود دارد، گفت: مخالفان برگزاری مجامع این شرکت‌ها بر این باورند که باید انتخابات در سطح شرکت‌های تعاونی سهام عدالت برگزار شده و پس از آن منتخبین سهامداران عدالت در تعاونی‌ها، اقدام به انتخاب هیات مدیره شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت کنند.

کارنامه گذشته شرکت‌های استانی سهام عدالت منتشر شود

حاجی‌وند تصریح کرد: تا پیش از آزادسازی سهام عدالت، شرکت‌های استانی سهام عدالت وجود داشته‌اند و برخی از آنها نیز نمادشان در بورس درج شده بود؛ که البته باید این نکته نیز مورد توجه قرار گیرد که این شرکت‌ها باید عملکرد سال‌های گذشته خود را برای تنویر افکار عمومی در خصوص عملکردشان منتشر کنند.

بهره‌برداری سیاسی از مجامع شرکت‌های استانی سهام عدالت، ممنوع!

وی ادامه داد: یکی از مشکلات مجامع شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت عدم سجامی شدن تمامی مشمولان است که این موضوع موجب می‌شود مجامع این شرکت‌ها به حد نصاب قانونی خود برای تشکیل نرسد. به همین دلیل مخالفان برگزاری این مجامع معتقدند که ابتدا باید تمامی سهامداران عدالت سجامی شوند؛ و هم این که، در این زمینه فرهنگ‌سازی لازم صورت گرفته و زیرساخت‌های لازم نیز برای حضور تمامی سهامداران در مجامع شرکت‌های سرمایه‌گذاری استان سهام عدالت فراهم شود.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به این که برخی ادعا می‌کنند که برخی افراد برای تصاحب صندلی هیات مدیره شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت رایزنی‌ و یارگیری‌های مفصلی انجام داده‌اند و برخی نیز درصدد این هستند تا هیات مدیره مورد نظر خودشان را روی کار بیاورند، گفت: تعداد مشمولان سهام عدالت با تعداد رای‌دهندگان در انتخابات ریاست جمهوری همتراز است، بنابراین باید دقت شود تا خدای ناکرده بهره‌برداری سیاسی از مجامع شرکت‌های استانی سهام عدالت و همچنین اداره و مدیریت این شرکت‌ها نشود؛ چرا که شمار بالای دارندگان سهام عدالت که عضو شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی هستند، قدرت چانه‌زنی را به اعضای هیات مدیره این شرکت‌ها در حوزه‌های مختلف می‌دهند.