بورس از فرابورس جا ماند  

بازارهای مالی تشکیلات پیچیده ‌ای هستند که ساختار اقتصادی و سازمانی خاص خود را دارند و نقش مهمی در قیمت گذاری بازار ایفا می‌کنند. بازارهای مختلف فرابورس شرایط متفاوتی در شاخصه‌هایی چون ارزش، حجم و تعداد معاملات داشتند و جداول مربوط به این آمار مملو از اعدادی سبز و قرمز بود. در بررسی بازارهای مختلف فرابورس بر اساس ارزش معاملات از پیشتازی بازار دوم به ویژه در ماه های پایانی سال حکایت دارد.

بازار سرمایه در ماه های پایانی سال متاثر از انتشار اوراق بدهی دولت بود. شرکت ها و زیرمجموعه های دولت به صورت دستوری و غیردستوری به سمت خرید این اوراق حرکت کرده بودند. در زمان منفی بودن بازار، بیش از ۷۰درصد از معاملات تابلوی بورس مربوط به معاملات اوراق بدهی بود؛ به صورت کلی حجم محدود مبادلات در بازار اوراق بدهی دولتی به محدودیت اساسی در مسیر انتشار اوراق به خصوص اوراق با سررسید کوتاه‌مدت تبدیل شده بود. به نظر می‌رسید که عامل اصلی پایین بودن حجم مبادلات در این بازار، بالا بودن نرخ کارمزد انجام این معاملات در بازار ثانویه باشد. از این رو، برای درک بهتر هزینه واقعی کارمزد، از روزهای لازم برای پوشش این هزینه استفاده شده بود.

کارشناسان و فعالان بازار سرمایه پیش بینی می کردند که با توجه به کاهش معاملات اوراق بدهی دولت و  همچنین ثبات نسبی نرخ ارز و در نهایت جذابیت های بازار سرمایه نسبت به بازارهای موازی، نقدینگی وارد سهام شود  و روند بازار بهبود یابد. بهروز زندی فر کارشناس بازار سرمایه معتقد بود که نقدینگی در بازار سهام، حالت انتظار پیدا کرده است به طوری که همه منتظرند تا ببیند چه زمان دولت فروش اوراق بدهی خود را به اتمام می رساند تا نقدینگی وارد بازار سهام شود.

نگرانی سهامداران

اوراق بدهی، اوراقی هستند که یک بنگاه اقتصادی یا دولت و یا هر نهاد دیگر به منظور تامین مالی با سررسید مشخص و سود تضمین شده منتشر می‌کند که سهام این اوراق در بورس می‌تواند مورد معامله قرار گیرد. دولت یکی از بزرگترین منتشرکنندگان اوراق بدهی در بازار سهام است و بزرگترین خریداران آن هم حقوقی‌های بزرگ مثل بانک‌ها و شرکت‌های حقوقی است. زندی فر در میان انتشار اوراق بدهی از سوی دولت، به نگرانی سهامداران در خصوص ابلاغ قوانین در ماه های پایانی سال در بازار سرمایه اشاره می کند که تصمیمات نهادناظر در اجرای دامنه نوسان نامتقارن در کنار انتشار اوراق بدهی دولت در دوماه پایانی سال بازار را با رخوت مواجه کرده است. انتظار به اتمام برنامه دولت در تامین نقدینگی از محل انتشار اوراق بدهی، امیدی بود که به تحمل روزهای فرسایشی بازار سرمایه شده بود تا بار دیگر بازار کم جان سرمایه شاهد ورود مجددا پول به سمتش باشد. فردین آقابزرگی کارشناس بازار سرمایه هم با تاکید بر تحت تاثیر قرار داشتن حجم معاملات اسفندماه ۹۹ از معاملات اوراق بدهی، بر این باور بود که  ۸۰درصد حجم معاملات در بازار را معاملات اوراق تشکیل می‌دهد. عده ای از کارشناسان نقطه ضعف را در عملکرد سازمان بورس می دانند. پوریا کارشناس بازار سرمایه در تحلیل این موضوع می گوید: متاسفانه بسیاری از سهام عرضه اولیه  طی ۵ الی ۶ ماه گذشته، حدود ۲۰ الی ۳۰ درصد ریزش قیمت نسبت به روز اول خود داشتند.این موضوع سازمان بورس را بر آن داشت تا  این مبادرت به تغییر شیوه عرضه اولیه  کند. موضوعی که حکایت از عدم برنامه منسجم از سوی سازمان بورس برای حمایت از بازار داشت. این بی برنامه بودن سازمان بورس بسیاری از سهامداران را ترسانده و منجر به سلب اعتماد آنها  از بازار شده بود. در حالی که در این برهه زمانی نقدینگی یکی از مهم ترین عواملی بود که می توانست ریزش بازار را متوقف کند و نقطه ای برای جبران ریزش های ماه های پایانی سال باشد.

احتمال رشد آتی

این کارشناس بازار سرمایه معتقد است که مهار ویروس کرونا در جهان می تواند نشانه مثبتی برای رشد اقتصاد در جهان باشد. با شیوع ویروس کرونا، رکود و ترسی ایجاد شد که نتیجه آن معاملات منفی نفت در بازارهای جهانی بود. نشانه های کنترل ویروس کرونا در داخل و خارج از کشور و تاثیر آن در اقتصاد بین الملل کاملا مشهود است. به رغم رشدی که در کامودیتی ها، نفت و مشتقات نفتی وجود دارد، تنها عاملی که از سوی فعالان بازار سرمایه در تغییر روند بازار نام برده می شد، نرخ ارز است.

اما در میان کارشناسان بازار سرمایه بهروز زندی فر نگاه بسیار خوشبینامه ای به پایان بازار در سال ۹۹ داشت. وقتی در تمام اظهارات خود، پیش بینی روزهای بهتر در  روزهای آتی بازار سرمایه در اسفندماه را داشت. ۲۳ تا ۲۴ هزار تومانی در بازار سرمایه  پذیرفته شده بود. بسیاری از سهم ها با توجه به نرخ  ارز مورد معامله در بازار آزاد، با رقم های بسیاری پایین تری در حال معامله بودند و این یک امتیاز برای بازار سرمایه محسوب می شد، از آن حیث که بازارهای موازی از جذابیت لازم برای سرمایه گذاری از نظر قیمتی برخوردار نبودند. اما پوریا امکان رشد بازار را در مهار ویروس کرونا میدانست.

زندی فر در حالی به رشد بازار معتقد بود که دیگر کارشناسان بازار از جمله پوریا اعتقاد داشتند که بورس صرفا به محل تامین کسری بودجه دولت تبدیل شده است. بنا به گفته پوریا؛ کمتر تحلیلگری پیدا می شود که اعتقاد داشته باشد که بازار سرمایه کنونی ارزندگی ندارد. آنچه که بازار سرمایه در ماه های پایانی سال ۹۹ بدان نیاز داشت تا حرکت خود را شروع کند حمایت دولت از طریق صندوق های وابسته به بانک ها یا صندوق هایی که سازمان بورس نقش حاکمیتی در آنها دارد، بود. موضوعی که سرانجام نیز رخ نداد و امیدها را به ناامیدی بدل ساخت.

اجرای دامنه نوسان نامتقارن

به عقیده بسیاری از کارشناسان یکی از دلایل پیشتازی فرابورس نسبت به بازار بورس اجرای دامنه نوسان نامتقارن بود به گونه ای که با اجرای آن، نقدشوندگی بازار به طور محسوسی کاهش یافت. به زعم این فعالان و تحلیل گران دامنه نوسان نامتقارن ترمز اضافی بود که سازمان بورس گذاشت تا از ریزش قیمت سهام جلوگیری کند. تلاشی بود تا زمان اتمام تامین نقدینگی دولت، با جلوگیری از ریزش زیاد قیمت سهام، ارزندگی آنها  حفظ شود.

زندی فر در حالی به نیاز بازار به نقدینگی اشاره می کند که بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که قوانین بدون پشتوانه کارشناسی بازار را به سمت روند نزولی کشانده است. زندی فرد برخلاف دیگر فعالین بازار به  دفاع از تغییرات نامتقارن در دامنه نوسان، آنرا گامی در جهت ریزش چشم گیر سهام عنوان می کند و این تغییرات را برای حجم مبنای سهام شرکت های بزرگ که به صورت ناگهانی برداشته نمی شود، مثبت ارزیابی می کند. و بارها در اظهارات خود بر حفظ ارزندگی سهام با اجرای دامنه نوسان نامتقارن تا پایان فروش اوراق بدهی دولت تاکید می کند که به محض پایان عرضه این اوراق، بازار سرمایه به مدار صعودی بازخواهد گشت. و در اثبات اظهارات خود، بررسی های تکنیکال بازار سرمایه را مورد استناد قرار می دهد که به موجب آن  تحلیل ها بسیاری از سهم ها متوقف شده و فاقد رشد و یا ریزش چشم گیری بودند. و درنهایت وی این گونه مهر تایید بر اظهارات خود می زند که اگرچه برخی ها معتقدند باز بودن دامنه نوسان، بازار سرمایه را به روند قبلی خود بازمی گردد اما اگر توجه کنیم بسیاری از سهم ها دامنه نوسانی باز داشتند و به صورت ناگهانی دیده شد که سهامدار با منهای ۲۵ درصد، سهم خود را برای فروش گذاشته است.