از انرژی تا صنعت؛ سازمان بورس چگونه در بودجه ۱۴۰۵ نقش‌آفرینی کرد؟
از معرفی اوراق گواهی صرفه‌جویی انرژی تا اصلاح فرمول‌های قیمت‌گذاری در صنایع کلیدی، سازمان بورس تلاش کرده مسیر بودجه‌ریزی را به سمت منطق بازار و شفافیت مالی هدایت کند.این اقدامات در تعامل با وزارت اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه صورت گرفته‌اند.
در آستانه تدوین لایحه بودجه سال ۱۴۰۵، نقش نهادهای تخصصی در ارائه تحلیل‌های داده‌محور و پیشنهادات سیاستی بیش از پیش اهمیت یافته است. سازمان بورس و اوراق بهادار، به‌عنوان نهاد ناظر و توسعه‌گر بازار سرمایه، با هدف تقویت پیوند میان سیاست‌های مالی دولت و سازوکارهای بازار، مجموعه‌ای از پیشنهادات اجرایی و تحلیلی را به دولت ارائه کرده است. در همین راستا، حمید یاری، معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس، در گفت‌وگویی تفصیلی با بورس امروز به تشریح ابعاد این مشارکت، شاخص‌های تحلیلی، تعاملات نهادی و برنامه‌های اصلاحی سازمان در حوزه‌های مختلف پرداخته است؛ از اصلاح ساختار قیمت‌گذاری صنایع بورسی تا تدوین شاخص‌های مداخله صندوق‌های تثبیت بازار. آنچه در ادامه می‌آید، گزارشی تحلیلی از این اقدامات و دیدگاه‌های سیاست‌گذارانه سازمان بورس در مسیر ارتقای شفافیت، انضباط مالی و کارآمدی بازار سرمایه است.
بورس امروز: آیا سازمان بورس در فرآیند بودجه‌ریزی سال ۱۴۰۵،تحلیل‌های داده محور یا سناریوهای پیشنهادی به دولت ارائه داده است؟
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس : در چارچوب مشارکت سازمان بورس و اوراق بهادار در فرآیند تدوین لایحه بودجه سال ۱۴۰۵، مجموعه‌ای از پیشنهادات سیاستی و اجرایی با رویکرد تقویت کارکرد بازار سرمایه، ارتقای شفافیت اقتصادی و کاهش مداخلات غیرضرور دولت ارائه شد. نخست، با اتکا به ظرفیت ماده (۴۶) قانون برنامه هفتم توسعه، به‌ویژه بند (ب) آن، پیشنهاد شد گواهی صرفه‌جویی انرژی به‌عنوان اوراق بهادار قابل معامله در بازار سرمایه معرفی شود تا از این مسیر، زمینه تأمین مالی پروژه‌های بهینه‌سازی انرژی و توسعه بازارهای مرتبط فراهم شود. همچنین بر ضرورت جلوگیری از مداخله دولت در قیمت‌گذاری کالاها و خدمات و حرکت به‌سوی نظام قیمت‌گذاری مبتنی بر مکانیزم بازار تأکید شد، چراکه استمرار سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری موجب تحریف سیگنال‌های اقتصادی و کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری در صنایع بورسی می‌شود. لذا، پیشنهاد اصلاح رابطه مالی دولت و صنعت پالایشگاهی و پتروشیمی با هدف کاهش ناترازی مالی و ایجاد انگیزه اقتصادی برای توسعه زیرساخت‌های تولیدی مطرح شد.
افزون بر این، پیشنهاد شد در لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ احکامی برای توسعه بازار برق، گاز و آب‌های نامتعارف در بورس انرژی درج شود؛ به‌ویژه در خصوص معاملات فیزیکی برق (عادی، سبز و آزاد) و اوراق بهادار مبتنی بر انرژی همچون اوراق گواهی صرفه‌جویی و ظرفیت، با هدف رفع ناترازی انرژی، ایجاد مرجعیت قیمت و حذف واسطه‌ها. از منظر سیاست‌های کلان مالی نیز بر ضرورت تعیین دقیق حجم، نوع و زمان‌بندی انتشار اوراق مالی اسلامی دولت تأکید شد تا اثرات منفی احتمالی بر نقدینگی بازار سهام کاهش یابد و مدیریت جریان نقدینگی به‌صورت قابل پیش‌بینی انجام شود.
این مجموعه پیشنهادات، بازتاب نگاه تحلیلی و سیاست‌گذارانه سازمان بورس به‌منظور تقویت مرجعیت بازار سرمایه در تصمیم‌سازی‌های کلان اقتصادی، ارتقای شفافیت و انضباط مالی و ایجاد پیوند مؤثر میان سیاست‌های بودجه‌ای دولت و سازوکارهای بازار است.
بورس امروز: آیا سازمان بورس در تعیین نرخ بازدهی اوراق دولتی یا حجم انتشار آن نقش مشورتی دارد؟
حمید یاری: بر اساس مقررات و رویه‌های جاری، تعیین سررسیدها و نرخ سود اسمی اوراق دولتی و تصمیمات نهایی درباره مبلغ عرضه توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تعیین و در چارچوب مدیریت جریان‌های مالی دولت انجام می‌شود. مطابق مفاد شیوه‌نامه اجرایی عرضه اولیه و معاملات ثانویه اوراق بهادار دولتی، مشخصات نهایی اوراق (شامل مبلغ عرضه، نرخ سود، تاریخ انتشار و سررسید) از سوی وزارتخانه یا مرکز ذی‌ربط به دستگاه‌های اجرایی بازار سرمایه اعلام می‌شود؛ بنابراین از منظر فرآیندی، سازمان بورس نقش اجرایی و هماهنگ‌کننده داشته و در تعیین نرخ و مبلغ عرضه مسئولیتی ندارد. با این وجود سازمان بورس و اوراق بهادار از طریق مکاتبه و مشارکت در جلسات تخصصی، دیدگاه‌ها و ملاحظات حرفه‌ای این حوزه را به خزانه‌داری کل کشور اعلام کرده است.
بورس امروز: با توجه به تأثیر مستقیم این مؤلفه‌ها بر نقدینگی بازار سرمایه، چه تعاملاتی با وزارت اقتصاد یا سازمان برنامه و بودجه صورت گرفته است؟
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس : سازمان بورس در جلسات تهیه و تدوین شیوه‌نامه‌های مرتبط با عرضه و معاملات اوراق دولتی و در تدوین دستورالعمل‌های معامله‌گری اولیه و بازارگردانی اوراق مالی اسلامی دولت حضوری فعال داشته و نظرات و پیشنهادات را در قالب مکاتبات متعدد به وزارت امور اقتصادی و دارایی ارسال کرده است.
بورس امروز: آیا سازمان بورس برنامه‌ای برای کاهش هزینه‌های معاملاتی یا اصلاح ساختار مالیاتی دارد؟
حمید یاری: توجه به این نکته ضروری است که کارمزد معاملات خرد طی سال‌های اخیر تغییری نداشته و این امر با توجه به تورم قابل‌توجه در کلیه حوزه‌ها، صنعت کارگزاری کشور را به علت ثابت بودن درآمد و افزایش هزینه، با مشکلات عدیده‌ای مواجه ساخته است. بر این اساس در مقطع زمانی کنونی برنامه‌ای برای کاهش هزینه‌های معاملاتی مطرح نیست.
بورس امروز: آیا سازمان بورس در اصلاح فرمول‌های قیمت‌گذاری صنایع بورسی، به‌ویژه پتروشیمی و معدن، مشارکت تحلیلی دارد؟
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس : سازوکاری که برای شناسایی و دسته‌بندی مشکلات صنایع وجود دارد، برگزاری جلسات میز صنعت و ارتباط دائمی سازمان از طریق اداره میزهای صنعت با انجمن‌های صنایع مختلف است. مکاتبات متعددی در این زمینه صورت گرفته که به عنوان نمونه می‌توان به مکاتبات با وزارت امور اقتصادی و دارایی در خصوص خودداری بخش‌های زیرمجموعه دولت از قیمت‌گذاری دستوری محصولات عرضه شده در بورس کالای ایران و نیز قیمت‌گذاری دستوری در صنعت سیمان و تشریح معضلات ایجاد شده در این خصوص و اجحاف در حق سهامداران شرکت‌های سیمانی اشاره کرد.
بورس امروز: چه سازوکارهایی برای انتقال دغدغه‌های شرکت‌های بورسی به نهادهای سیاست‌گذاری وجود دارد؟
حمید یاری: سازمان بورس با برگزاری مستمر جلسات میز صنعت، مشکلات صنایع را احصا، دسته‌بندی و به دستگاه‌های اجرایی منعکس می‌کند. این فرآیندی است که به صورت مستمر از سمت سازمان بورس در حال انجام است. تاکنون حدود ۳۰ میز صنعت برگزار شده و مشکلات صنایع به نهادهای ذی‌ربط منعکس شده است که می‌توان به بحث خوراک پتروشیمی‌ها، نحوه قیمت‌گذاری فرآورده‌های شرکت‌های پالایشی، نحوه تعیین قیمت نفت خام شرکت‌های پالایشی، موضوع قیمت‌گذاری برق نیروگاه‌ها، مشکلات قیمت‌گذاری دستوری شرکت‌های خودروساز و غیره اشاره کرد. همچنین در این حوزه مکاتبات متعددی نیز صورت گرفته است که به عنوان نمونه می‌توان به مکاتبه با وزارت امور اقتصادی و دارایی در خصوص مسائل و مشکلات موجود در صنعت سرب و روی کشور، چالش های ایجاد شده ناشی از صادرات کنسانتره سرب با رویه نامناسب و تأثیرات آن بر تولیدات داخلی؛ مکاتبه با وزیر صنعت، معدن و تجارت در خصوص خام‌فروشی و ارزان‌فروشی مواد معدنی و مکاتبه با وزیر محترم اقتصاد در خصوص درخواست شرکت‌های خودروساز مبنی بر از سر گیری عرضه خودرو و … اشاره کرد . بسیاری از تغییر قوانین و مقررات صورت‌گرفته جاری و گذشته، هم بر أساس همین نامه‌ها و پیگیری‌های سازمان انجام شده و به اجرا درآمده است.
بورس امروز: در خصوص صندوق تثبیت و توسعه بازار، چه برنامه‌ای برای تأمین منابع پایدار و افزایش شفافیت عملکرد این صندوق‌ها در بودجه سال ۱۴۰۵ ارائه شده است؟
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس : پیشنهاد تصویب احکام لازم در لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ جهت تخصیص ردیف بودجه ثابت و مستمر به‌منظور تزریق منابع به صندوق تثبیت بازار سرمایه با توجه به بند (الف) ماده ۲۰ صندوق تثبیت بازار سرمایه، به وزارت امور اقتصادی و دارایی ارائه شده است.
از اواخر سال ۱۴۰۲ پرتفوی صندوق‌های حمایتی در سطح صنعت پایان هر ماه و با یک ماه تاخیر در سامانه کدال منتشر می‌شود. البته علاوه بر این هماهنگی لازم جهت ارتقا شفافیت و انتشار پرتفوی در سطح نماد صورت گرفته و تا پایان سال جاری عملیاتی خواهد شد.
بورس امروز: آیا سازمان بورس شاخص‌های تحلیلی برای مداخله این صندوق‌ها تدوین کرده است؟
حمید یاری: با عنایت به آنکه وظیفه صندوق‌های توسعه و تثبیت بازار حمایت از بازار بوده و این حمایت باید عادلانه و نظام‌مند باشد، لذا صندوق‌های حمایتی به‌منظور جلوگیری از دخالت سلیقه و حمایت یکپارچه و جامع از بازار از سنوات قبل و همزمان با شروع فعالیت، اقدام به تدوین آیین‌نامه داخلی معاملات کرده‌اند که بر اساس آن نحوه فعالیت و حجم فعالیت در بازار بر اساس پارامترهای از پیش تعیین‌شده مشخص شده است. آیین‌نامه‌های مذکور بر اساس تغییر پارامترهای بازار بازنگری و در چند مرحله بروزرسانی شده‌اند. علاوه بر این واحد نظارتی سازمان بورس نیز در خصوص فعالیت صندوق‌های حمایتی، هشدارهای نظارتی متعدد طراحی کرده و فعالیت این صندوق‌ها را به‌صورت روزانه رصد می‌کند.
