گزیر یا گذار؟ بانک آینده و چالش‌های اصلاح ساختار مالی کشور
گزیر بانک آینده، اقدامی بی‌سابقه در نظام بانکی است که با هدف اصلاح ساختار مالی، کاهش ناترازی و جلوگیری از خلق نقدینگی اجرا شد؛ با این حال ابهامات درباره نحوه اجرا، سرنوشت داراییها و زیان سهامداران همچنان ادامه دارد.
به گزارش بورس امروز؛ خبر ناگهانی اجرای گزیر برای بانک آینده، بدون شک یکی از مهمترین و تاثیرگذار ترین اخبار اقصادی کشور طی سال های اخیر به شمار می رود. موضوعی که در محافل اقتصادی، اغلب با استقبال زیادی مواجه شده و بسیاری آن را هر چند دیر، اما نشانه ای از عزم دولت و بانک مرکزی برای سرو سامان دادن به نظام بانکی و کاهش سرعت خلق نقدینگی دانسته اند. با این حال، هر چند در روزهای اخیر صحبت ها و اطلاع رسانی های بسیاری در خصوص این گزیر و فرآیند آن شده اما هنوز نقاط ابهام و سوالات بسیار زیادی (دستکم برای نگارنده این نوشتار) همچنان باقی مانده که امید است پاسخ روش و شفافی برای آن وجود داشته باشد.
نکته بسیار سوال برانگیز در خصوص این گزیر، اجرای آن در شرایط کنونی است. شرایط بانک آینده، ناترازی بسیار سنگین در این بانک، استقراض سنگین از بانک مرکزی، خلق پول صورت گرفته از این محل و تاثیرات آن بر تورم کشور، چندین و چند سال است که بر همکان آشکار بوده است. چرا فرایند گزیر در سال های گذشته اتفاق نیفتاده تا جلوی این خسارت محض گرفته شود؟ آیا به لحاظ قانونی و اجرایی زمینه برای اجرای گزیر فراهم نبوده و یا در این زمینه کم کاری و یا ترک فعل صورت گرفته است؟
ابهام بزرگ دیگر به نحوه اجرای فرایند گزیر مربوط است. تقریباً در تمامی مصاحبه های مدیران بانک مرکزی به این موضوع تاکید شده که ناترازی سنگین ایجاد شده به هیچ وجه به دیگر بانک ها منتقل نخواهد شد. همچنین عنوان شده که دارایی های بانک آینده نیز به صندوق ضمانت سپرده ها منتقل خواهد شد. حال سوال بسیار اساسی آن است که نقش بانک ملی ایران در این میان چیست؟ آیا این بانک صرفا در جریان تسویه سپرده ها و وصول تسهیلات تنها به عنوان یک عامل اجرا ایفای نقش خواهد کرد؟ سرنوشت ناترازی ایجاد شده و زیان انباشته حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی چه خواهد شد؟ آیا به صندوق ضمانت سپرده ها منتقل خواهد شد؟
ابهام بسیار با اهمیت دیگر به دارایی های بانک آینده از جمله پروژه بسیار بزرگ ایران مال مربوط می شود. گفته شده که قرار است به کلیه دارای های بانک از سوی صندوق ضمانت سپرده ها فروخته شده و از آن محل بدهی های بانک پرداخت شود. در برخی از محافل خبرهایی مبنی بر وجود موانع در سند مالکیت ایران مال مطرح می گردد؟ آیا این موضوع صحت دارد؟ آیا اصولا خریداری وجود دارد که توانایی خرید دارایی با این عظمت (ارزش حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان) را به صورت یکجا داشته باشد و یا این داراییها نیز (همچون سهام باشگاه های استقلال و پرسپولیس) به سایر نهادهای خصولتی و یا دیگر بانک ها واگذار خواهد شد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، این سوال ایجاد می شود که اگر این دارائی ها در قابلیت نقد شوندگی دارند چرا در ماه های اخیر که مدیریت این بانک بر عهده مدیران منصوب شده از سوی بانک مرکزی بوده فروش دارایی ها صورت نپذیرفته که کار به فرایند گزیر کشیده نشود.
اما از دید بسیاری از مردم عادی و سپرده گذاران، پایین کشیدن ناگهانی و یک شبه تابلو از سر درب شعب یک بانک، نشانه ای از بی ثباتی و بی برنامگی گسترده در عملکرد مسئولان امر است. حال آن که این بانک تا یک روز قبل از فرایند گزیر و با تبلیغات گسترده و با شعار “آینده روشن” به جلب سپرده های مشتریان می پرداخته و کسی نیز مانع آن نبوده است.
بعد دیگر فرایند گزیر به سهامداران بانک مربوط می شود. به غیر از بانک های دولتی، سهام دیگر بانک های خصوصی و خصولتی در بورس و فرابورس معامله شده و هر یک از آنها هزاران سهامدار خود و حقیقی دارند. تجربیات گذشته در خصوص موسسات مالی نور و توسعه، ادغام بانک های نظامی با بانک سپه و در مورد اخیر اجرای گزیر برای بانک آینده همگی به تجربیاتی تلخ و عبرت آموز برای سهامداران بانک ها بدل شده است. هنوز سرنوشت سهام سهامداران خرد موسسه اعتباری توسعه مشخص نشده و در جریان ادغام بانک های نظامی با بانک سپه نیز، سهام این بانک ها با یک قیمت دستوری از سوی بانک سپه خریداری شد. در فرآیند گزیر بانک آینده نیز هر چند گفته شده سهامداران مخیرند سهام خود را به بالاترین قیمت پایانی ثبت شده در یک سال اخیر بفروشند اما با توجه به ریزش سنگین قیمتی به سهام بانک در سالهای اخیر، حتی با لحاظ این قیمت نیز، سهامداران به ویژه سهامداران قدیمی بانک باید سهام خود را با شناسایی زیان سنگین واگذار نماید. این موضوع در حالی است که سهامداران بانک آینده نیز همچون سهامداران سایر شرکت های بورسی و فرابورسی، با تکیه به متغیرهایی همچون تداوم روند فعالیت و خالص ارزش دارائی ها اقدام به خریداری سهام بانک کرده بودند. نتیجه این اتفاق یقینا به رویکرد سهامداران و سرمایه گذاران در خصوص خرید سهام بانک ها تاثیر بسیار منفی خواهد گذاشت و از این پس ریسک گزیر و ادغام نیز به لیست بلند بالای ریسک ها در خرید سهام بانک ها افزوده خواهد شد.
نویسنده: حسن خضوعی مدیر تحلیل کارگزاری صباتامین
منبع: ماهنامه شماره ۱۱۲ بورس امروز_ آبان ماه
