شکاف دانش سرمایه‌گذاری؛ چالش اثرگذاری ابزارهای حرفه‌ای در بازار سرمایه
با وجود اجرای اوراق تبعی «همیار» و رشد ۴۰ درصدی بازار از زمان عرضه این ابزار در سال گذشته، بخش زیادی از سهامداران خرد هنوز با سازوکار آن آشنا نیستند و به‌دلیل ضعف فرهنگ سرمایه‌گذاری و نبود آموزش کافی، استفاده از ابزارهای حرفه‌ای در بازار رایج نشده است. این شکاف رفتاری موجب شده تا ابزارهای حمایتی با وجود کارایی بالقوه، نتوانند به‌طور گسترده در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران اثرگذار باشند.
با وجود اجرای اوراق تبعی «همیار» و رشد ۴۰ درصدی بازار از زمان عرضه این ابزار در سال گذشته، بخش زیادی از سهامداران خرد هنوز با سازوکار آن آشنا نیستند و به‌دلیل ضعف فرهنگ سرمایه‌گذاری و نبود آموزش کافی، استفاده از ابزارهای حرفه‌ای در بازار رایج نشده است. این شکاف رفتاری موجب شده تا ابزارهای حمایتی با وجود کارایی بالقوه، نتوانند به‌طور گسترده در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران اثرگذار باشند.
جوانمیر حصاری مدیر معاملات اوراق کارگزاری نماد شاهدان در گفت و گو با خبرنگار بورس امروز در خصوص مکانیزم عملکرد اوراق تبعی «همیار» در کاهش زیان سهامداران در بازار پرتلاطم، اظهارداشت: اوراق تبعی «همیار» در واقع به‌منزله بیمه کردن سهام است. این اوراق توسط صندوق تثبیت بازار سرمایه منتشر می‌شود با هدف بیمه‌کردن سهام و پرداخت سود بیست‌درصدی به سهامداران خرد.
وی در خصوص اینکه اوراق همیار با نوعی تضمین قیمت برای سهامداران، نقش بیمه را ایفا می‌کند، تصریح کرد: از تاریخ هفدهم تیرماه سال جاری تا یک سال بعد، اگر سهامی که در پرتفو سرمایه‌گذار قرار دارد کمتر از بیست درصد بازدهی داشته باشد، سرمایه‌گذار میتواند اوراق را اعمال کرده و سود بیست‌درصدی را دریافت کند.
مدیر معاملات اوراق کارگزاری نماد شاهدان یادآور شد: اگر سهم بیش از ۲۰ درصد رشد داشته باشد، اوراق تبعی بلااستفاده خواهد بود و معامله سهم در بازار به‌صورت عادی انجام می‌شود.
حصاری تشریح کرد: این سازوکار مشابه بیمه خودرو است که ممکن است در طول سال مورد استفاده قرار گیرد یا نه. از آن‌جا که بابت هر ورقه تبعی تنها یک ریال پرداخت می‌شود، عملاً هیچ ضرری متوجه سرمایه‌گذار نیست و بدون هزینه، سود حداقلی ۲۰درصدی برای وی تضمین می‌شود.
وی با اشاره به اینکه سازوکار مذکور موجب می‌شود سهامداران خرد در دوران افت بازار کمتر دچار ترس و هیجان شوند و از فروش هیجانی پرهیز کنند، گفت: در صورتی که سهامداران خرد حداقل اعتماد به سهام خود و بازار داشته باشند، فشار فروش در بازار کاهش یافته و این ابزار نقش مؤثری در کنترل نوسانات ایفا می‌کند.
مدیر معاملات اوراق کارگزاری نماد شاهدان یادآور شد: اوراق تبعی برای بیمه‌کردن سهام در سال گذشته نیز مورد استفاده قرار گرفت و از آن تاریخ تاکنون، بازار حدود ۴۰ درصد رشد داشته است. بنابراین، از منظر تجربی نیز سابقه موفقی در اجرای این سازوکار وجود دارد.
حصاری در پاسخ به علت امکان خرید اوراق تبعی توسط اشخاص حقیقی و مستثنی بودن نهادهای حقوقی گفت: به‌طور کلی، هدف از طراحی و عرضه اوراق تبعی «همیار» در واقع حمایت از سهامداران خرد است.
وی افزود: این اقدام با هدف بازگرداندن اعتماد عمومی به بازار صورت گرفته و به نوعی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذار میتواند بدون پرداخت هزینه، با بیمه‌کردن سهام خود اقدام به سهامداری کند؛ حتی اگر در بازار اتفاقات غیرمنتظره‌ای رخ دهد، باز هم سود ۲۰ درصدی برای وی تضمین شده است.
مدیر معاملات اوراق کارگزاری نماد شاهدان با بیان اینکه نهادهای حقوقی بزرگ معمولاً نیازی به چنین ابزاری ندارند، اظهار داشت: نهادهای حقوقی بزرگ دیدگاه بلندمدت‌تری نسبت به بازار دارند و از ابزارهای متنوع‌تری برای مدیریت سرمایه و ریسک برخوردارند. در شرایط فعلی بازار، این اشخاص حقیقی هستند که بیشتر در معرض تصمیمات هیجانی قرار می‌گیرند و آسیب‌پذیری بالاتری دارند.
حصاری افزود: با محدود کردن دسترسی به این اوراق صرفاً برای اشخاص حقیقی، از بروز رانت جلوگیری شده و عدالت بیشتری در بازار برقرار می‌شود. این اقدام موجب می‌شود حمایت‌ها به‌صورت هدفمندتر در بطن بازار توزیع شوند.
وی در خصوص اعمال شرط سقف ۵۰۰ میلیون تومانی پرتفوی سهامداران گفت: اگرچه ممکن است این رقم چندان بالا به نظر نرسد و شاید عددی مانند یک میلیارد تومان معقول‌تر باشد، اما احتمالاً سازمان بررسی‌های لازم را انجام داده و به این نتیجه رسیده است که چه درصدی از سهامداران بازار مشمول این طرح خواهند شد. به‌طور کلی، هدف از این طرح هدایت منابع حمایتی به سمت سهامداران خرد و آسیب‌پذیر است.
مدیر معاملات اوراق کارگزاری نماد شاهدان در خصوص منطق این محدودیت، گفت: منطق تعیین سقف ۵۰۰ میلیون تومان و اختصاص آن به اشخاص حقیقی، مبتنی بر مقایسه با بازارگردان‌های بزرگ است؛ چرا که سهامداران خرد توانایی کمتری در تحمل نوسانات دارند و بیشتر در معرض رفتارهای هیجانی قرار می‌گیرند.
حصاری با اشاره به اینکه این ابزار با سقف ۵۰۰ میلیون تومان، میتواند موجب هدفمند شدن حمایت‌ها، ارتقای عدالت در بازار سرمایه و جلوگیری از سوء‌استفاده‌های احتمالی شود، گفت: سرمایه‌گذاران بزرگ یا افراد با سرمایه‌های بالا معمولاً از طریق ابزارها و بازارهای دیگر، ریسک خود را پوشش می‌دهند؛ اما سهامداران خرد غالباً چنین قابلیتی ندارند. بنابراین، اقدام سازمان در این زمینه، اقدامی پسندیده تلقی می‌شود.
طبق گفته وی، اجرای طرح اوراق تبعی «همیار»، به‌ویژه در فضای بی‌ثبات و نزولی فعلی بازار، حداقل در کوتاه‌مدت میتواند نقش مؤثری ایفا کند.
مدیر معاملات اوراق کارگزاری نماد شاهدان با اشاره به اینکه در روزهای اخیر این اوراق موجب آرام‌سازی جو روانی بازار شده‌اند، گفت: با تضمین قیمتی که به سهامدار ارائه می‌شود و تضمین حداقل سود، حس اطمینانی در سرمایه‌گذار ایجاد می‌شود که ترس از زیان سنگین را کاهش می‌دهد.
وی تصریح کرد: اگر سرمایه‌گذار سهم خود را نگه دارد، حتی در صورت افت شدید قیمت تا سال آینده، باز هم سود ۲۰ درصدی خود را دریافت خواهد کرد.
حصاری عنوان کرد: اگرچه ابزارهایی از این دست در بازار وجود دارند، اما به‌دلیل عدم آشنایی کافی سهامداران خرد و نبود رغبت کافی از سوی آنان، یا به‌دلیل آن‌که بازار هنوز به سطحی از کارآمدی و حرفه‌ای‌گری نرسیده، استفاده از این ابزارها چندان رایج نبوده است.
وی افزود: سازمان در چنین شرایطی با ارائه این ابزار حمایتی، نوعی حس اطمینان در بازار ایجاد می‌کند که در نتیجه آن، فشار فروش کاهش می‌یابد.
مدیر معاملات اوراق کارگزاری نماد شاهدان با اشاره به اینکه حتی اگر سرمایه‌گذار دید مثبتی نسبت به بازار، تحولات سیاسی یا ریسک‌های سیستماتیک نداشته باشد، با این تضمین که سال آینده حداقل ۲۰ درصد سود دریافت خواهد کرد، تمایل بیشتری به نگهداری سهام پیدا می‌کند، ادامه داد: در کوتاه‌مدت نیز ترجیح می‌دهد سهام خود را نفروشد تا دید بهتری نسبت به آینده بازار کسب کند.
حصاری از بعد رفتاری به تصریح عملکرد سرمایه گذاران پرداخت و گفت: زمانی که سرمایه‌گذار با چنین ابزار حمایتی مواجه می‌شود، افق سرمایه‌گذاری‌اش بلندتر می‌شود و قطعاً در شرایط فعلی تصمیمات عجولانه اتخاذ نخواهد کرد و همین امر موجب کاهش نوسانات بازار، تعدیل روند نزولی و ایجاد ثبات نسبی خواهد شد.
وی افزود: این ابزار ممکن است باعث ورود تدریجی نقدینگی و کاهش خروج آن از بازار نیز گردد و انگیزه بیشتری برای ماندن سهامداران در بازار را فراهم آورد.
مدیر معاملات اوراق کارگزاری نماد شاهدان در پاسخ به اینکه نظارت و شفافیت در اجرای این طرح تا چه میزان تأمین شده و چه ابزارهایی برای کنترل آن در نظر گرفته شده است، توضیح داد: بستر اجرایی که توسط سازمان بورس و شرکت‌های بورسی برای تخصیص، خرید و اعمال اوراق تبعی فراهم شده، کاملاً سیستمی و قابل رهگیری است.
حصاری در ادامه یادآور شد: تمامی فرآیندها از طریق سامانه معاملات و زیرساخت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و حساب‌های معاملاتی انجام می‌شود و پورتفوی مشتریان به‌صورت برخط قابل بررسی است.
طبق گفته وی، سقف مجاز، محدودیت‌های خرید و فروش، تاریخ خرید، تاریخ فروش و سایر جزئیات به‌صورت خودکار در سامانه معاملاتی ثبت و کنترل می‌شود و در سامانه نیز پس از معاملات نیز درج می‌گردد؛ لذا هیچ‌گونه امکان سوءاستفاده یا تخلف احتمالی وجود ندارد.
مدیر معاملات اوراق کارگزاری نماد شاهدان با بیان اینکه اطلاعات مربوط به این اوراق، از جمله قیمت‌های تضمینی، به‌صورت شفاف و رسمی منتشر شده‌اند، گفت: همه فعالان بازار از قیمت سهم، تاریخ خرید و قیمت سررسید مطلع هستند. این فرآیند کاملاً سیستمی بوده و هیچ‌گونه مشکلی در آن وجود ندارد.
وی در نهایت تاکید کرد: همان روند نظارتی که در معاملات سهام اعمال می‌شود، در خصوص این اوراق نیز اجرا می‌گردد و از این بابت نیز هیچ‌گونه خللی در نظارت و شفافیت وجود ندارد.
