آیا «همیار» می‌تواند بحران اعتماد را مهار کند؟

به گزارش بورس امروز؛ از ۲۳ تیرماه، طرح بیمه سهام موسوم به «همیار» با هدف حمایت از سهامداران خرد و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه اجرایی گردید. این طرح ویژه سرمایه‌گذاران حقیقی با پرتفویی به ارزش حداکثر ۵۰۰ میلیون تومان طراحی شده و سازوکار آن به این صورت است که چنانچه بازدهی پرتفوی سرمایه‌گذار در یک‌سال آینده کمتر از ۲۰ درصد باشد، مابه‌التفاوت آن با نرخ تضمینی ۲۰ درصد، به سرمایه‌گذار پرداخت خواهد شد. در واقع، اگر تا پایان دوره یک‌ساله، ارزش روز پرتفوی فرد کمتر از ۶۰۰ میلیون تومان باشد، اختلاف این مبلغ با ۶۰۰ میلیون تومان به‌عنوان سود تضمینی به سهامدار تعلق خواهد گرفت.

نکته قابل توجه در خصوص اعتبار طرح بیمه سهام این است که سرمایه‌گذاران حقیقی نباید در طول دوره یک‌ساله بیمه، هیچ‌گونه اقدامی برای فروش سهام موجود در پرتفوی خود انجام دهند. حتی معاملات روزانه (خرید و فروش سهم در همان روز) نیز منجر به ابطال اعتبار بیمه خواهد شد. همچنین لازم به ذکر است که نمادهای متعلق به بازار پایه فرابورس مشمول این طرح نبوده و تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند.

در روزهای ابتدایی اجرای طرح «همیار»، برخی فعالان بازار نسبت به اثربخشی آن ابراز تردید کرده و موفقیت آن را زیر سؤال بردند. همچنین گروهی از سهامداران حقیقی، نرخ سود  تضمینی ۲۰ درصد را ناکافی دانسته و عنوان کردند که می‌توان با سرمایه‌گذاری در صندوق‌های درآمد ثابت، بدون ریسک، سودی بیش از ۳۰ درصد کسب کرد.

با این حال، در توجیه تعیین سقف  تحت پوشش این طرح اعلام شد که بیش از ۹۸ درصد سهامداران حقیقی حاضر در بازار سرمایه، دارای پرتفویی با ارزش حداکثر ۵۰۰ میلیون تومان هستند.

یکی از انتقادهای وارد بر طرح بیمه سهام «همیار» مربوط به سقف ۵۰۰ میلیون تومانی پرتفوی تحت پوشش است. به‌نظر می‌رسد اجرای این طرح می‌توانست به‌گونه‌ای تنظیم شود که شامل ۵۰۰ میلیون تومان از هر میزان پرتفوی سرمایه‌گذاران گردد؛ به عبارتی، بیمه تنها بخشی از پرتفوی را در بر گیرد. چنین رویکردی نه‌تنها موجب افزایش جذابیت طرح می‌شد، بلکه باعث مشارکت گسترده‌تر سهامداران حقیقی، به‌ویژه دارندگان سرمایه‌های بالاتر می‌گردید؛ افرادی که به‌طور طبیعی در معاملات خود هزینه‌های کارمزد بیشتری نیز پرداخت می‌کنند و می‌توانستند از بیمه بخشی از دارایی خود بهره‌مند شوند.

برای بررسی موفق بودن طرح مذکور، از دو دیدگاه این طرح باید مورد بررسی قرار گیرد. مورد اول تعداد مشارکت‌کنندگان در این طرح می‌باشد که پایان مدت زمان اولیه‌ی مشارکت در طرح همیار، بیان شد که ۱۳۸ هزار و ۷۷۱ نفر در این طرح مشارکت نمودند که آمار جالب توجهی می‌باشد و به‌نوعی می‌توان گفت که این طرح از لحاظ جذب سرمایه‌گذاران موفق عمل کرده است. همچنین لازم به ذکر است که این طرح تا ۸ مرداد تمدید شده است. مورد دوم را باید در تأثیر اجرایی شدن این طرح در کاهش فشار فروش بازار رصد نمود.

پس از بازگشایی بازار سرمایه در تاریخ ۷ تیرماه، پس از جنگ ۱۲ روزه، و تا روزهای ابتدایی اجرای طرح بیمه سهام «همیار»، میانگین کدهای فروشنده حقیقی حدود ۹۷ هزار کد بورسی و سرانه فروش افراد حقیقی نیز در حدود ۶۶ میلیون تومان گزارش شده بود.

با اجرایی شدن این طرح و تا اول مردادماه، آمارها نشان دادند که تعداد کدهای فروشنده حقیقی با کاهش ۱۹ درصدی به حدود ۷۹ هزار کد رسید و سرانه فروش حقیقی نیز با افت ۲۰ درصدی به حدود ۵۲ میلیون تومان کاهش یافت.

علاوه بر این، روند خروج نقدینگی حقیقی از بازار نیز کاهش چشم‌گیری داشت؛ به‌طوری‌که میانگین خروج روزانه نقدینگی از رقم ۳ همت در بازه پس از جنگ، به حدود ۵۶۰ میلیارد تومان پس از اجرای طرح «همیار» تقلیل یافت.

بررسی شاخص‌های مربوط به تعداد فروشندگان حقیقی، سرانه فروش حقیقی و روند خروج نقدینگی از بازار نشان می‌دهد که اجرای طرح «همیار» در کنترل سمت عرضه و کاهش رفتارهای فروش هیجانی، عملکرد قابل قبولی داشته است. البته نباید از تأثیر قابل‌ملاحظه‌ی تزریق نقدینگی توسط نهادهای حقوقی نیز غافل شد که نقش مؤثری در ایجاد تعادل و کاهش فشار فروش ایفا کرده‌اند.در مجموع، با وجود برخی نقاط ضعف نظیر عدم پوشش سرمایه‌های بالای ۵۰۰ میلیون تومان و محدودیت مشارکت نهادهای حقوقی، طرح «همیار» را می‌توان اقدامی مثبت ارزیابی کرد که توانسته تا حدی از شدت عرضه در بازار سرمایه بکاهد و فضای معاملاتی را به سمت تعادل بیشتری سوق دهد.

با وجود اظهارات مسئولان بازار سرمایه مبنی بر تأثیر غیرمستقیم طرح «همیار» در کاهش فشار فروش و در نتیجه حمایت از صندوق‌های سهامی و اهرمی، شواهد بازار نشان می‌دهد که چنین اثری در عمل تحقق نیافته و وضعیت عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری، بهبود قابل‌توجهی نداشته است.

بهناز اکبرپور کارشناس بازارسرمایه

منبع: ماهنامه شماره ۱۰۹بورس امروز– مرداد ماه