روایت بازار سرمایه از رکود تا احیا؛ بازیگر جدید در معماری نجات مالی

به گزارش بورس امروز؛ در تجربه جهانی، صندوق‌های تثبیت بازار با گذر زمان از نقش صرفاً حمایتی در بحران‌ها فراتر رفته و به توسعه بازار و سودآوری نیز پرداخته‌اند؛ در ایران نیز صندوق تثبیت می‌تواند علاوه بر وظیفه اصلی خود، عملکردی مشابه صندوق‌های سرمایه‌گذاری داشته باشد و در مسیر رشد بازار نقش‌آفرینی کند.

بحران مالی و اقتصادی سال ۲۰۰۸، با عنوان «طوفان یکباره قرن» نامگذاری شده است. در این بحران، برخی کسب وکارها منحل شدند و از بین رفتند و برخی دیگر با اتخاذ گام های مؤثر برای کاهش فشارهای رکودی قریب الوقوع و احیای اقتصاد ملی از سوی دولت ها نجات یافتند. از جملۀ این اقدامات می توان به اتخاذ سیاست مداخله مستقیم و غیرمستقیم دولت در بازار سرمایه در اقتصادهای درحال توسعه یا نوظهور و اتخاذ رویکرد مداخله غیرمستقیم در بازار سرمایه توسط دولت کشورهای توسعه یافته اشاره کرد. این موضوع که آیا مداخله مستقیم در بازار سهام کار درستی است یا نه؟، هنوز بخشی از بحث های اقتصادی است. طرفداران مداخله با تکیه بر نظریات اقتصادی ادعا میکنند که مداخله میتواند از کاهش سریع قیمتی در بازار سهام جلوگیری کند، نگرانی های سرمایه گذاران را کاهش دهد، اعتماد را به آنها بازگرداند و معاملات به خصوص فروش های کوتاه مدت توسط سفته بازان را شفاف کند.

در مقابل، مخالفان مداخله در بازار سهام ادعا می کنند که هر شکلی از مداخله می تواند به طور جدی یکپارچگی این بازار را تهدید کند؛ زیرا وضعیت بازار سهام به عنوان شاخص مالی پیشرو برای اقتصاد شمرده می شود. بنابراین، هر نوع مداخله در آن منجر به علامت دهی اشتباه درمورد وضعیت اقتصادملی می شود و اعتماد سرمایه گذاران در اقتصاد را کاهش می دهد. باید توجه داشت که نظام مالی ایران به خصوص در یک دهه گذشته، با مشکلات و تنگناهای زیادی مواجه شده است. این مشکلات و تنگناها در کنار مداخلات غیراصولی و بسیار مخرب دولت در انواع بازارهای مالی به خصوص بازار سهام، شرایط بحرانی را برای این بازار رقم زده است.

به منظور جلوگیری از بحران و به کارگیری اقدامات لازم برای مقابله با آن، کشورهای مختلف نهادهایی را در راستای ایجاد ثبات در بازارهای مالی تأسیس کرده اند.

درس‌هایی برای بازار سرمایه ایران

عمده صندوق های موجود در دنیا با هدف ایجاد ثبات، از طریق عرضه و تقاضای سهام اقدام می کنند. در دنیا به منظور مطالعه و پیش‌بینی بحران، نهادهایی ازجمله کمیته تحقیقات بحران مالی وجود دارد که بررسی شاخص ها و مدل های اینگونه نهادها می تواند روشنگر مسیر پیش روی بازار سرمایه باشد. با توجه به تجارب جهانی در این زمینه، در این بخش برخی از اقدامات مناسب برای مواجهه با شرایط بحران با استفاده از صندوق تثبیت ارائه میشود.

گسترش اهداف صندوق تثبیت به سمت توسعه بازار و سودآوری افزون بر حمایت از بازار:

با مطالعه صندوق های ایجادشده به منظور تثبیت بازار در کشورهای مختلف این نتیجه حاصل می شود که اهداف این صندوق ها با مرور زمان گسترش یافته است و افزون بر حمایت از بازار سرمایه در زمان بحران می توانند به توسعه بازار و سودآوری نیز بپردازند. در ایران نیز صندوق تثبیت میتواند در کنار وظیفه اصلی خود، نقشی مشابه دیگر صندوق های  سرمایه گذاری بر عهده داشته باشد.

حمایت از سهام بنیادین دارای ویژگی قیمت گذاری کمتر از ارزش واقعی:

درصورتی که صندوق بتواند در قیمت سهام به شکل بنیادین تأثیر داشته باشد، در بازار عملکرد مثبتی خواهد داشت. برای این منظور پیشنهاد میشود صندوق تثبیت بازار به حمایت از سهام بنیادین که زیر ارزش واقعی قیمت گذاری شده اند، روی آورد. این اقدام افزون بر حمایت از بازار، از ایجاد حباب قیمتی نیز جلوگیری میکند. به منظور افزایش کارایی بازار و جلوگیری از

حباب قیمتی صندوق ها، افزایش آگاهی سرمایه گذاران از طریق ارائه خدمات آموزشی نیز  مؤثر است.

صندوق های حمایت از سرمایه گذاران با هدف حفظ حقوق سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تشکیل میشوند.  این صندوق ها از راه های مختلف مانند پرداخت خسارت به سرمایه گذاران، افزایش آگاهی آنها، افزایش شفافیت معاملات و اطلاعات و دیگر فعالیت های  مشابه به این مسئله می پردازند.

تقویت دانش سرمایه گذاری فعالان بازار سرمایه:

یکی از ابعاد توسعه یافتگی بازارهای مالی، افزایش سطح دانش و آگاهی فعالان و مشارکت کنندگان آن است. بررسی ها نشان میدهد در بیشتر موارد، یکی از دلایل اصلی تداوم شرایط نامتعارف اعم از شکل گیری حباب قیمتی یا سقوط بازار، رفتارهای هیجانی و غیرمنطقی سرمایه گذاران بوده است. این نوع رفتارهای هیجانی در اغلب موارد از سوی سرمایه گذارانی مشاهده میشود که بر مبنای هیجانات و شایعات اقدام به خریدوفروش سهام می کنند. برخی ویژگی های روانی سرمایه گذاران و مانند اشتیاق برای کسب ثروت، حسادت و سفته بازی می تواند زمینه ساز ایجاد حباب قیمتی بازار سهام در شرایط رونق باشد. از سوی دیگر، ترس و وحشت سرمایه گذاران که عمدتاً ناشی از احتمال کاهش بیشتر قیمت ها و افزایش میزان زیان است، می تواند شرایط بازار را از کاهش قیمت ها به سوی سقوط بازار هدایت کند.

آگاه سازی سرمایه گذاران و بالا بردن اطلاعات آنها از طریق گزارش های متعدد به ایجاد ثبات  در بازار سهام کمک می کند. نکته کلیدی  صندوق های تثبیت، ارزش گذاری درست و  حرفه ای دارایی های سرمایه ای است.

تأسیس شرکت های حمایتی با هدف ارائه پاسخ های مناسب و به موقع در شرایط بحرانی:

مقامات تصمیم ساز اقتصادی و ناظران بازارهای مالی می توانند برای مواجهه با شرایط بحرانی در بازارهای مالی، نهادهای مالی با اهداف خاص تأسیس کنند تا در مواقع بروز بحران، از بازارها و فعالان آن حمایت کنند. برای مثال، بعد از سقوط بازار سهام آمریکا در سال ۱۹۲۹، کمیسیون بورس و اوراق بهادار با هدف نظارت بر رفتارهای بازار و پشتیبانی از سرمایه گذاران در برابر رفتارهای متقلبانه تأسیس شد. از سویی شرکت بیمه فدرال رزرو و شرکت بیمه محصول فدرال به ترتیب با اهداف تضمین سپرده های مشتریان و بیمه محصولات زراعی کشاورزان و نهادهای کشاورزی ایجاد شدند. همچنین، دربحران مالی مالزی در سال ۱۹۹۷، دولت مالزی اقدام به تأسیس دو شرکت داناهارتا و دانامودال کرد. شرکت داناهارتا با هدف خرید وام های معوقه ایجاد شد و شرکت دانامودال با هدف تجدید ساختار سرمایه مؤسسات مالی تأسیس شد.

نقش بورس اوراق بهادار در تجمیع نقدینگی راکد یا غیرمولد و هدایت آن به سوی مصارف سرمایه گذاری و تأمین منابع مالی فعالیت های اقتصادی مولد، جلب مشارکت عمومی در مسیر توسعه زیرساخت ها، گسترش مالکیت عمومی، جلوگیری از خروج سرمایه و شکل گیری سرمایه های جذب زیرزمینی، اقتصاد خارجی، کاهش فشار کسری بودجه دولت و کمک به رشد اقتصادی انکارناپذیر است، اما باید توجه داشت که بورس مشابه دیگر بازارهای مالی در محیطی پویا قرار دارد، با این محیط در تعامل است، بر آن تأثیر می گذارد و از آن تأثیر می پذیرد.

نویسنده: یاسرسلیمانی

منبع: شماره ۱۰۹ نشریه بورس امروز– مردادماه ۱۴۰۳