پاشنه آشیل صنعت برق در بورس کالا

نصرت‌اله‌ کاظمی در گفت و گو با خبرنگار بورس امروز، درباره خاموشی های گسترده در کشور گفت: خاموشی به معنای کلی از بین رفتن تعادل میان مصرف و تولید است، به معنای دیگر، اختلاقی میان مصرف و تولید به وجود آمده که نتیجه آن خاموشی است. عوامل متعددی اعم از فرسودگی نیروگاه ها، گرم شدن هوا، رشد مصرف، کاهش بارندگی، وجود ماینرها و .. می تواند منجر به ایجاد این اختلاف شود.

وی با بیان اینکه خاموشی ها بر روال عادی زندگی مردم تاثیر می گذارند، افزود: سوالی که در این میان باید پرسید این است که آیا این خاموشی های تمیل شده، قابل پیش بینی بوده است یا خیر؟

خاموشی یک حادثه پیش بینی شده بود

مدیر عامل شرکت نیروگاهی سیکل ترکیبی کرمانیان در پاسخ به سوال فوق گفت: اگر نیروگاهی فرسوده شده باشد، آیا مسئولان به یکباره متوجه فرسودگی آن شدند یا اینکه از قبل علائم فرسودگی را در آن دیده بودند؟ به عقیده بنده، همانطور که همکاران بنده در گفت و گوهای خود به کررات اعلام کردند؛ این خاموشی ها قابل پیش بینی بود و خاموشی های سال جاری، باید سال گذشته اتفاق می افتاد.

کاظمی با اشاره به تفاوت های یک حادثه و یک رخداد پیش بینی شده، بیان کرد: حادثه، اتفاقی است که به هر دلیلی نتوانسته ایم عوامل موثر بر روی دادن آن را مشاهده و اتفاق را پیش بینی کنیم. با این حال رخداد یک اتفاقی است که می توان در فضای پیش آمده، پیش بینی کرد که چه اتفاقی در آینده رخ می دهد؛ یعنی اگر فلان عامل رخ بدهد یا ندهد، حتما این اتفاق روی می دهد یا نمی دهد.

وی یادآوری کرد: خاموشی های سال جاری، برای سال ۹۹ پیش بینی شده بود. در واقع سال ۹۶، پیش بینی خاموشی در سال ۹۹، کامل شده بود و در مصاحبه های تخصصی اعلام شده بود! همچنین بارها به مرکز پژوهش های مجلس این پیش بینی هشدار داده شد. همچنین به مجلس، نهادها و مسئولین مربوطه نیز گوشزدهای لازم داده شد.

مدیر عامل شرکت نیروگاهی سیکل ترکیبی کرمانیان درباره علت روی ندادن خاموشی ها در سال گذشته، گفت: اگر سال گذشته بارندگی در کشور نبود، این خاموشی ها به همین شدت در کشور روی می داد. سال جاری نیز به دلیل نبود همین بارندگی ها بود که خاموشی ها به این شدت رخ دادند. این در صورتی است که مسئولان ذی ربط می دانستند که بارش های سال گذشته مقطعی هستند و اقلیم کشور به گونه ای است که نمی توان روی نیروگاه های آبی حساب کرد. همچنین آنها می دانستند که در سال ۱۴۰۰، با خشکسالی روبرو می شوند.

کاظمی با بیان اینکه می توان به خاموشی ها از دو منظر نگاه کرد، عنوان کرد: در ابتدا باید دید که نهادها و مسئولین ذی ربط نسبت به مسئله خاموشی ها چه اقداماتی باید انجام می دادند ولی نکرده اند. به عنوان مثال در راس مسئله خاموشی، وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه قرار دارد و عوامل دیگر ناشی از این دو راس است. اگر نهادهای ذی ربط از این امر درس بگیرند و کارهای لازم را انجام دهند، می توان خاموشی ها را ریشه کن کرد اما اگر همین روند ادامه یابد، خاموشی ها گسترده تر خواهد شد.

وی تاکید کرد: چنین رویدادی در صنعت مواد شوینده نیز اتفاق افتاد اما نبود موارد شوینده با نبود برق متفاوت است؛ برق وقتی نباشد، بالافاصله دیگر در خانه ها، صنایع و … نیست! این نشان دهنده اهمیت برق است؛ بنابراین می توان گفت خاموشی ها درسی برای مردم و مسئولان بود تا بدانند وقتی می خواهند تصمیم گیری کنند باید بر اساس داده های درستی باشد. زیرا کشور در حال حاضر از لحاظ وسعت، دانش و تکنولوژی سرآمد کشورهای منطقه است و می توان با برنامه ریزی صحیح این مزیت را در منطقه حفظ کرد.

برنامه ریزی دقیقی برای نوسازی نیروگاه ها نیست

مدیر عامل شرکت نیروگاهی سیکل ترکیبی کرمانیان با بیان اینکه هریک ازعوامل گفته شده می تواند منجر به کاهش میزان تولید برق شود، گفت: در خصوص فرسودگی نیروگاه ها، باید برنامه ریزی شود تا این نیروگاه نوسازی یا جایگزین شوند ولی متاسفانه این برنامه ریزی ها در کشور انجام نمی شود.

کاظمی با اشاره به بازدیدهای دوره ای از نیروگاه ها، بیان کرد: واقعیت این است که واحدهای نیروگاه ها، در بازه های زمانی معین، بازدیدهای برنامه ریزی شده دارند و بر اساس این برنامه، تعمیرات را انجام می دهند. در حال حاضر ما در اردیبهشت ماه بازدیدهایی را انجام دادیم و امیدواریم که تعمیرات خاصی لازم نباشد؛ با این حال برای تعمیرات دوره ای نیز آمادگی کامل داریم.

وی در خصوص میزان تولید نیروگاه گفت: با توجه به اینکه در اردیبهشت ماه مسئله گرما نبود، توانستیم بیشترین میزان ظرفیت تولید خود را رقم بزنیم؛ با توجه به اتصالمان به شبکه برق، توانستیم از تمام امکانات تولیدی خودر استفاده کنیم. از سوی دیگر، واحد تولیدی ما در راستای تحقق این امر، هزینه هایی را متحمل می شود که یکی از آنها تعمیرات است؛ این در حالی است که سالانه میان هزینه های جاری و دریافتی های واحد آهنگ متعادلی وجود دارد با این حال سال جاری،این نسبت در حد صفر بوده در مقایسه با سال گذشته است.

هزار میلیارد تومان از دولت مطالبه داریم

مدیر عامل شرکت نیروگاهی سیکل ترکیبی کرمانیان با اشاره به مطالبات این نیروگاه از دولت بیان کرد: حجم مطالبات ما از دولت حدود هزار میلیارد تومان است که دولت حتی برای تهاتر آن نیز همکاری نمی کند. ما تلاش کردیم تا هم در وزارت نیرو و هم در بخش های ذی ربط برای مدیریت اقتصادی و بدهی های دولت، اقداماتی را انجام داده تا این ارقام به صورت تهاتر پرداخت شوند اما موانعی اجازه چنین روندی را ندارد.

کاظمی با بیان اینکه این نیروگاه تصمیم دارد وارد بازار سرمایه شود، توضیح داد: یک سری مقدمات اولیه برای ورود به بازار سرمایه انجام شده است و امیدواریم که با همین روند خوب پیش رود. در حال حاضر سرمایه ثبت شده ما ۶۲۰ میلیارد تومان است.

وی ادامه داد: در حال حاضر ناوگان ما نو است زیرا در سال ۹۷ آن را به صورت کامل راه اندازی کرده ایم. می توان به جرات گفت که نیروگاه کرمانیان، یکی از نیروگاه های نو و تازه این صنعت است. این نیروگاه به اصطلاح یک بلوک سیکل ترکیبی است که فعلا در مجموعه شرکت کرمانیان فعالیت می کند. در حال حاضر از همه ظرفیت اسمی خود برای تولید برق استفاده می کند و به شبکه برق متصل است.

مدیر عامل شرکت نیروگاهی سیکل ترکیبی کرمانیان با بیان اینکه در حال حاضر این نیروگاه قرارداد خرید تضمینی با شرکت برق حرارتی دارد، توضیح داد: در حال حاضر شرکت برق حرارتی جانشین شرکت توانیر است؛ به عبارت دیگر برق خود را به وزارت نیرو بر اساس قرار داد معین می دهیم. با این حال تصمیماتی برای صنعت برق از دهه ۸۰ در کشور گرفته شد که قرار بود صنعت برق را به بخش خصوصی واگذار کنند. روند این واگذاری پیش رفت و برخی نیروگاه های خود را فروختند. از سوی دیگر زمینه هایی ایجاد شد تا سرمایه گذاری بخش خصوصی وارد صنعت شده و نیروگاه های جدید را احداث کنند. برخی نیروگاه ها نیز به عنوان رد دیون به مجموعه های بخش خصوصی واگذار شد.

کاظمی ادامه داد: در همین راستا، بخش خصوصی براساس نرخ وزارت نیرو، برق را به مصرف کننده ها اعم از خانگی، تجاری، صنایع و … به فروش می رساند. در ادامه این روند انتظار می رفت که به مرور زمان بخش تولید، برق از بدنه دولت و وزارت نیرو جدا شده و به بخش خصوصی واگذار شود.

وی یادآوری کرد: همچنین انتظار می رفت که تولید با هزینه تمام شده کمتری انجام شود. همچنین برنامه ریزی ها برای تولید دقیق تر شده و فضای رقابتی نیز ایجاد می شد. مشاهده می کنید که طی یک دهه، ۵۵ درصد ظرفیت تولید برق کشور، در بخش خصوصی انجام می شود. با این حال از یک زمانی به بعد این میزان ثابت باقی ماند.

روند واگذاری تولید برق به بخش خصوصی متوقف شد

مدیر عامل شرکت نیروگاهی سیکل ترکیبی کرمانیان بیان کرد: طبق برنامه پنجم توسعه، انتظار می رفت تا پایان این برنامه، بخش خصوصی ۸۰ درصد تولید برق کشور را به دست بگیرد اما عوامل مختلفی دست به دست هم داد تا این روند متوقف شد. یکی از این عوامل را می توان به عرضه برق در بورس کالا اشاره کرد.

کاظمی در این خصوص توضیح داد: زمانی که یک محصول می خواهد وارد بازار بورس شود، طبیعتا قیمت آن باید براساس عرضه و تقاضای این بازار کشف شود. از سوی دیکر کسانی که می خواهند در این بازار حضور داشته باشند، نیز باید از شرایط یکسانی برخوردار باشند. با این حال در سال ۹۵ فشار زیادی وارد شد تا شرکت های توزیع برق را وارد بورس شوند و از سوی دیگر نیز بخش خصوصی را به این سمت هدایت کنند اما این اتفاق در واقع روی نداد. در حالی که دولت اعلام می کند چنین بازاری برای عرضه برق در بورس وجود دارد. متاسفانه در هیچ یک از کشورهای دنیا، تولیدکننده را مجبور نمی کنند تا وارد بازاری شود. در نتیجه امروز نیروگاه ها مکلف هستند بخشی از تولید خود را حتما از محل بورس به فروش رسانند.

وی با اشاره به ناآگاهی نیروگاه ها در خصوص شرایط عرضه برق در بورس، تصریح کرد: در حال حاضر بسیاری از نیروگاه هایی که می خواهند وارد بازار سرمایه شوند، نمی دانند شرایط به چه صورت است. چگونه می توان انتظار داشت نیروگاه ها در بازاری با هم رقابت کنند که شرایط برای همه یکسان نیست. به عنوان مثال نیروگاهی را در نظر بگیرید که در سال ۹۵ برای رد دیون واگذار شده یا به صورت مزایده یا واحد ریالی به فروش رسیده است! حال نیروگاهی را در نظر بگیرید که سال ۹۸ تاسیس شده است و همه سرمایه اش به شکل ارز بوده و باید به شکل ارزی نیز هزینه های خود را پرداخت کند؛ چطور می توان انتظار داشت که این دو نیروگاه با هم رقابت کنند؟

مدیر عامل شرکت نیروگاهی سیکل ترکیبی کرمانیان اضافه کرد: در این شرایط، نیروگاه ها با چه قیمتی می توانند برق خود را به فروش رسانند؟ همه نیروگاه هایی که در بورس حضور دارند، با نرخ های پایینی برق خود را ارائه می دهند زیرا فشار و نیاز به نقدینگی زیاد است و این عرضه ها تنها راه انتخاب آنها برای تامین نقدینگی محسوب می شود؛ در این شرایط چگونه می توان گفت بازار استانداردی اجرا شده است؟ آیا کارگروهی که این موضوع را به تصویب رسانده است، همه وجوه اجرای این بازار و عرضه را در نظر گرفته است؟

کاظمی با کالبدشکافی صنعت برق، بخشی نگری را بزرگترین مشکل این صنعت دانست و گفت: هر بخشی تنها به بخشی از حوزه فکر می کند و برنامه درست یا غلط خود را انجام می دهد و در انتها اعلام می کند که کاری به بخش های دیگر ندارد! اما اگر بخواهیم مسئله را به درستی حل کنیم باید کارهای کارشناسی انجام داد و بخش های مختلف را در نظر گرفت.

وی با ذکر مثالی توضیح داد: در حوزه عرضه برق در بورس، ظرفیت پشتوانه تولید مطرح شد. در راستای این امر، خط تولید را به عنوان یک گواه ظرفیتی در نظر گرفتند؛ در آن زمان وزارت نیرو به متقاضیان جدید صنعتی، انشعاب نمی داد و اعلام کرد اگر نیازی به برق وجود دارد، صنایع باید خودشان از بخش های دیگر تامین کنند و صنایع نیز در این راستا گواهی ظرفیتی خریداری می کردند.

مدیر عامل شرکت نیروگاهی سیکل ترکیبی کرمانیان در خصوص معاملات گواهی  ظرفیتی گفت: در بازار بورس، هر شرکتی یک شناسه دریافت می کرد که با آن توانست گواهی ظرفیتی خریداری کند. در آن زمان برخی نیروگاه ها به دلیل اینکه چند مرکز مصرف داشتند و شرکت های زیرمجموعه ای وجود داشت، ممکن بود تنها قادر باشند برای یک یا دو شرکت، کد بورسی دریافت کنند. این امر معضلات زیادی به همراه داشت که منجر شد بعد از یک سال، اقدام به بررسی شود، به گونه ایکه در نهایت مشخص شد که این کار، به طور مشخص و دقیق با کار کارشناسی شده، انجام نمی شد.

کاظمی معتقد است: در حال حاضر زیرساخت های کار کارشناسی شده، آسیب و صدمات جدی دیده است و باید این روند اصلاح شود. دولت ها مدعی هستند که از عناصر شایسته و کارآمد استفاده می کنند اما مدیران این حوزه باید در نظر بگیرند که اگر رویکرد و روند کار به این صورت نباشد که هسته های کارشناسی در مراکز مختلف احیا نشود، قطعا تکرار گذشته خواهد بود؛ کما اینکه طی ۸ سال اخیر، شاهد احیا هسته های کارشناسی متلاشی شده نبودیم.

نرخ گذاری پاشنه آشیل نیروگاه ها

وی درباره عرضه برق در بورس انرژی گفت: در حال حاضر بورس انرژی یک توافق اولیه داشته است. براین اساس نیروگاه ها می توانند بیش از دو برابر سقف تعیین شده از سوی وزارت نیرو، در بورس قیمت گذاری کنند؛ در این راستا باید کار کارشناسی انجام، و هزینه های نیروگاه ها برآورد و بر اساس این هزینه ها، قیمت گذاری اولیه انجام شود.

مدیر عامل شرکت نیروگاهی سیکل ترکیبی کرمانیان تاکید کرد: با چنین روش هایی نمی توان قیمت گذاری را انجام داد زیرا هر نیروگاه هایی هزینه های متفاوتی دارد و ممکن است این نرخ گذاری منجر شود اختلاف قیمتی نیروگاهی تنها ۴ درصد و نیروگاه دیگر ۱۰ درصد باشد! بنابراین یکی از پایه های مهم قیمت گذاری، نرخ سرمایه ثابت و نرخ تمام شده تولید است و مدیران باید به این امر توجه نشان بدهند. در صورتی که برای این مسائل اقدامات کارشناسی انجام نشود، انتظار نمی رود بورس برق بتواند در مدت زمان زیادی دوام بیاورد.

کاظمی درباره تامین برق خانگی کشور از بورس انرژی گفت: در حال حاضر نیروگاه های بخش خصوصی مقداری از برق خود را در بورس انرژی  عرضه کرده و به صنایع می فروشند. از سوی دیگر شرکت های توزیع برق نیز در مقطعی این برق ها را خریداری می کردند و به  مصارف خانگی اختصاص می دادند. وزارت نیرو نیز برق آنها را اندازه گیری کرده و با این شرکت ها هزینه تامین این برق را پرداخت می کرد.

وی با تاکید بر اینکه وزارت نیرو، بازیگر اصلی تامین برق خانگی از محل بورس است، بیان کرد: در حال حاضر با تعریف بازاری برای برق، خانوارها به صورت مستقیم برق را خریداری نمی کنند و این شرکت های توزیع برق هستند که این معاملات را انجام می دهد. این شرکت های توزیع نیز زیرمجموعه وزارت نیرو هستند و می توان گفت به نوعی وزارت نیرو، کارگردان اصلی این بازار است.

مدیر عامل شرکت نیروگاهی سیکل ترکیبی کرمانیان اضافه کرد: در حال حاضر بخش خصوصی از دولت این سوال را دارد که با توجه به اینکه تولیدکننده، خریدار و ناظر بازار تنها وزارت نیرو است، چگونه در این بازار منافع ملی در نظر گرفته می شود که بخش خصوصی متضرر نشود؟

وی در پایان با اشاره به برنامه های این نیروگاه تصریح کرد: در حال حاضر برنامه های توسعه ای شرکت، اصلاح نیروگاه هاست. با توجه به سرمایه گذاری ایجاد شده، فعلا برنامه دیگری وجود ندارد زیرا هیچ چشم اندازی برای بازگشت بازار سرمایه نیست و تا زمانی که این چشم انداز نباشد، هیچ سرمایه گذاری حاضر نیست اقدام به سرمایه گذاری کند و سپس در این صنعت غرق شود.