نقدینگی منفی جذب شده دولت از انتشار اوراق نقدی

به گزارش بورس امروز؛ در سال ۱۴۰۱ بانک مرکزی در قالب عملیات ریپو بیش از ۳.۸۹ میلیون میلیارد تومان به بانک‌ها تزریق و بیش از ۳.۹۲ میلیون میلیارد تومان ارزش بازخرید ریپو‌های سررسیدشده (جذب) بوده که در راستای سیاست‌های انقباضی جذب منابع از بانک‌ها صورت گرفته است.

از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا پایان دیماه، بانک مرکزی ۴.۸۷ میلیون میلیارد تومان به بانک‌ها تزریق و تقریبا ۴.۸۸ میلیون میلیارد تومان جذب منابع داشته است. کماکان عملیات بازار باز با نرخ توافق بازخرید ۲۳ درصد انجام می‌گیرد. در سال جاری از ۵.۷۴ میلیون میلیارد تومان سفارش‌های ارسال شده تنها ۴.۸۷ میلیون میلیارد تومان پذیرفته شده است.

نتیجه عملیات بازار باز از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا پایان دیماه، جذب حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان منابع توسط بانک مرکزی از بانک‌ها بوده است. عملیات بازار باز معمولا در روزهای دوشنبه انجام می‌شود و عمده‌ی ریپوها دارای سررسید یک هفته‌ای می‌باشند. در دی ماه، تقریبا ۱۵ هزار میلیارد تومان تزریق منابع به بانک‌ها صورت گرفته است. از ابتدای سال جاری بانک مرکزی به صورت میانگین ماهانه به ۸۶ درصد سفارش‌های ارسال شده از سوی بانک‌ها پاسخ داده است.

از اسفند ۱۴۰۱ شاهد واگرایی بین نرخ بهره‌ی بین بانکی و حداقل نرخ توافق بازخرید هستیم که حاکی از نیاز بیشتر بانک‌های تجاری به نقدینگی است؛ این نیاز، از طریق استقراض بین بانکی تأمین می‌شود. بانک مرکزی در راستای مدیریت نقدینگی، عملیات بازار باز را علاوه بر فرآیند معمول هفتگی به صورت موردی نیز انجام می‌دهد. بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی می‌توانند در روزهای شنبه تا چهارشنبه از اعتبارگیری قاعده‌مند (دریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) مشروط به در اختیار داشتن اوراق مالی اسلامی دولتی و در قالب توافق بازخرید با نرخ سقف دالان ( نرخ سود ۲۴ درصد) استفاده کنند.

روند نرخ‌های بهره

بانک مرکزی با ورود به بازار بین بانکی از طریق عملیات بازار باز و تعیین دالان نرخ بهره، عرضه بانک مرکزی را به نحوی مدیریت می‌کند که نرخ بهره بازار را به سمت نرخ تعیین شده سوق دهد. هدف بانک مرکزی، مدیریت نرخ‌های بهره کوتاه مدت در راستای مدیریت تورم، کنترل حجم نقدینگی و کنترل نرخ بهره بانکی می‌باشد؛ اما در اکثر مواقع نرخ بهره بازار خارج از دالان مدیریتی بانک مرکزی قرار داشته است.

از بهمن ماه سال ۱۴۰۱ کف دالان نرخ بهره به ۱۷ درصد و سقف آن به ۲۴ درصد افزایش یافته است.

در دی ماه امسال ماه مانند آذرماه امسال حداقل نرخ توافق بازخرید نزدیک سقف دالان نرخ بهره، ۲۳ درصد و همچنین نرخ بهره بازار از نیمه دوم سال ۱۴۰۱ همواره بالاتر از این مقدار بوده و هم اکنون ۲۸.۷ درصد می‌باشد.

معاملات بازار اوراق بدهی

ارزش ریالی بازار بدهی در انتهای دی ماه ۱۴۰۲ تقریبا ۵۰۷ هزار میلیارد تومان است که نسبت به ابتدای سال ۱۳۹۷ تقریبا ۱۰ برابر شده است؛ این در حالی‌ست که ارزش دلاری این بازار در بازه زمانی فوق تنها ۵.۳ درصد رشد را به ثبت رسانده است. دولت در سال‌های اخیر با انتشار اوراق بدهی در راستای جبران کسری بودجه اقدام کرده است که باعث رشد و تعمیق بازار بدهی گردیده است. نسبت ارزش دلاری بازار بدهی به بازار سهام در زمان رونق بازار سهام (بهار ۱۳۹۹) در کمترین مقدار خود قرار داشته است.

دولت در سال‌های اخیر با انتشار اوراق بدهی در راستای جبران کسری بودجه اقدام کرده است که باعث رشد و تعمیق بازار بدهی گردیده است. نسبت ارزش دلاری بازار بدهی به بازار سهام در زمان رونق بازار سهام (بهار ۱۳۹۹) در کمترین مقدار خود قرار داشته است. ارزش بازار اوراق بدهی در انتهای دی ماه سال جاری ۵۰۷ هزار میلیارد تومان است. ارزش معاملات اوراق بدهی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰، تقریبا ۱۳۰ درصد افزایش داشته است. در ۹ ماه ابتدای سال جاری ارزش معاملات اوراق بدهی تقریبا ۸۶ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۱ درصد رشد داشته است.

اوراق صکوک (اجاره، مرابحه، …) در نیمه اول سال جاری با سهم ۸۴ درصدی بالاترین ارزش معاملات را در بین اوراق بدهی منتشر شده دارد .

در هفته پایانی دی ماه صندوق‌ها بطور عمده خریدار اوراق بدهی بوده‌‌اند و وزارت امور اقتصادی و دارایی به نیابت از دولت اقدام به تأمین منابع نقدی به مبلغ ۸۰۱ میلیارد تومان از طریق انتشار اوراق بهادار اسلامی نموده است.

انواع اوراق بازار بدهی

هم اکنون تقریبا ۵۸۶ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی منتشر شده در بازار وجود دارد. اوراق مرابحه و اوراق خزانه اسلامی در مجموع ۸۰ درصد از حجم اوراق بازار بدهی را تشکیل می‌دهد. از ابتدای مرداد ماه سال جاری دولت شروع به انتشار اوراق جدید نموده است و نرخ بازده اوراق افزایشی بوده است.

در حال حاضر حجم اوراق گواهی اعتبار مولد (گام) در بازار سرمایه تقریبا ۱.۴ هزار میلیارد تومان می‌باشد.

آخرین گام قابل معامله در بازار سرمایه متعلق به بانک ملت با سررسید ۳۰ بهمن ۱۴۰۲ بوده است و طبق شنیده‌ها اوراق گام تازه منتشر شده از طریق بازار پول به فروش می‌رود و اطلاع دقیقی از نرخ بازدهی اوراق موصوف در دست نیست.

اوراق خزانه دولتی

حجم اوراق خزانه‌ی موجود در بازار تقریبا ۱۴۳ هزار میلیارد تومان می‌باشد. میانگین نرخ بازده تا سررسید اوراق اخزای موجود در بازار با سررسید‌های متفاوت ۲۹.۳ درصد می‌باشد. با توجه به عرضه اوراق از مرداد ماه نرخ‌های بازده روند افزایشی داشته‌اند. در سری زمانی ارائه شده بازدهی تعدادی از اوراق، انحراف بالایی از میانگین داشته‌اند که عمدتا ناشی از نحوه‌ی معامله‌ی این اوراق توسط صندوق‌ها می‌باشد. (در گزارش پیش‌ رو داده‌های با انحراف بالا حذف شده‌اند).

اوراق مرابحه و اجاره

اوراق مرابحه با ارزش ۳۲۶ هزار میلیارد تومان بیشترین سهم از اوراق بدهی را به خود اختصاص می‌دهد. غالب حجم این اوراق با بازده ۲۱.۹ درصد دارای سررسید کمتر از ۲ سال می‌باشند. میانگین نرخ بازده تا سررسید اوراق مرابحه موجود در بازار با سررسید‌های متفاوت ۲۲.۳ درصد می‌باشد. اوراق اجاره نیز بعد از اوراق مرابحه و اوراق خزانه‌ی دولتی با ارزش تقریبی ۷۲ هزار میلیارد تومان بیشترین حجم اوراق موجود در بازار را به خود اختصاص می‌دهد. میانگین نرخ بازده تا سررسید اوراق اجاره موجود در بازار با سررسید‌های متفاوت ۲۱.۱ درصد می‌باشد.

روند بدهی‌هاو مطالبات دولت

بدهی‌های دولت در فصل دوم از سال جاری ۶ درصد نسبت به ابتدای سال ۱۴۰۲ کاهش داشته است.

عرضه اوراق مرابحه عام در سال ۱۴۰۲

خزانه‌داری کل کشور برای تأمین مالی اقتصاد کشور با هدف کاهش تبعات تورمی، در سال جاری نسبت به انتشار اوراق مرابحه عام و عرضه آن اقدام نمود که مبلغ ۱۰۹,۲۵۰ میلیارد تومان به صورت نقدی تأمین گردید. در شهریور و آبان ماه نیز ۵۷ هزار میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی منتشر شده که به مرور توسط دستگاه‌های اجرایی به گیرندگان واگذار خواهد شد.

عملکرد تسویهاوراق بهادار دولتی به تفکیک اصل و سود

وضعیت تعهدات آتی در خصوص تسویه اصل و سود اوراق دولتی در سال ۱۴۰۲، ۱۶۹ هزار میلیارد تومان پرداخت اصل و ۵۲ هزار میلیارد تومان سود اوراق است. تاکنون ۱۸۶ هزار میلیارد تومان از تعهدات سال جاری دولت پرداخت شده است.

شایان ذکر است در مقابل مبلغ تأمین شده از طریق انتشار اوراق نقدی در سال جاری به مبلغ تقریبی ۱۰۹ هزار میلیارد تومان، تاکنون مبلغ ۱۸۶ هزار میلیارد تومان توسط خزانه‌داری کل کشور برای تسویه اصل و سود اوراق در سال جاری پرداخت شده است که بر همین اساس، مجموع نقدینگی جذب شده توسط دولت از طریق انتشار اوراق نقدی منفی می‌باشد.

تاریخ سررسید اوراق منتشر شده دی ۱۴۰۳، مهر ۱۴۰۴، دی ۱۴۰۴ و مرداد ۱۴۰۵ می‌باشد.

نویسنده: مرضیه نوروزی- تحلیل‌گر کارگزاری دانایان

منبع خبر: نشریه بورس امروز