راهکارهای شرکت های رتبه بندی برای خروج بازار سرمایه از بحران

محمد جلیلی در گفت و گو با خبرنگار بورس امروز، درباره وضعیت موسسات رتبه بندی در ایران گفت: ورود موسسات رتبه بندی در ایران آنطور که انتظار می رفت، نتایج  خوبی به دنبال نداشت اما این امر به منزله شکست نیست و نیاز است تا زمان داده شود تا این موسسات جایگاه خود را به دست بیاورند.

وی افزود: در حال حاضر این شرکت ها به سامانه رتبه بندی بازرگانان وزارت صنعت، معدن و تجارت کمک می کنند اما در حوزه اصلی خودشان کار جدی انجام نشده است.

موسسات رتبه بندی و بازار سرمایه لازم و ملزوم هم

موسس شرکت رتبه بندی اعتباری برهان با اشاره به تاریخچه موسسات رتبه بندی در جهان توضیح داد: در حال حاضر دو شرکت رتبه بندی S&P و شرکت Staff Values بیش از ۱۲۰ سال سابقه در دنیا دارند. این دو شرکت در ابتدا کار خود را شروع کردند و بعد از چندین سال فعالیت تصمیم گرفتند تا مقرراتی را در خصوص شرکت های رتبه بندی تنظیم کنند.

جلیلی درباره تاثیر موسسات رتبه بندی در بازارهای سرمایه، با بیان اینکه این دو لازم و ملزوم هستند؛ گفت: مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است اما هنوز معلوم نیست که این بازارهای سرمایه بودند که کمک کردند تا موسسات رتبه بندی تا این میزان رشد کنند یا موسسات رتبه بندی بودند که منجر به توسعه بازارهای سرمایه در جهان شدند به طوری که اکنون بازارهای سرمایه نقش به سزایی در اقتصاد جهان دارند.

وی درباره نقش موسسات رتبه بندی در ایران گفت: آنچه تجربه کشورهای جهان نشان داد این بود که اکثر شرکت های رتبه بندی ابتدا چندین دهه فعالیت کردند و بعد از حدود ۴۰ سال از فعالیت شان، بورس ها مقررات آنها را تنظیم کردند. در حالی که در کشور ما، ابتدا ۱۰ سال برای تنظیم و تدوین مقررات سپری شد و متاسفانه در این مدت فرصت های زیادی از دست رفت.

جلیلی در این خصوص ادامه داد: اگر این شرکت ها را مانند یک نهال و بذر بدانیم، در دنیا ابتدا نهال و بذر را می کارند و زمانی که درخت تنومندی شد، برایش مقررات تعیین می کنند اما در ایران از قبل از کاش بذر، مقرراتی تعیین شده است که کاشت بذر را با مشکلات ودشواری همراه کرده است.

زیرساخت های لازم برای فعالیت موسسات رتبه بندی در بازار سرمایه

موسس شرکت رتبه بندی اعتباری برهان با بیان اینکه شرکت های رتبه بندی در ایران تازه تاسیس هستند، اضافه کرد: شرکت های رتبه بندی در ایران تازه تاسیس هستند و در این مدت زمان کوتاه نمی توان انتظار داشت و قضاوت کرد که آنها چه دستاوردهایی داشته اند. همچنین در شرایط موجود بازار سرمایه، با توجه به نبود ابزارهی متنوع بدهی مبتنی بر ریسک و فرهنگ سازی آن، نباید انتظار داشت که این شرکت ها به آنچه در دنیا به دست آمده است، رسیده باشند. بنابراین نیاز است که مقررات موجود را برای تاسیس این شرکت ها تسهیل و بازار را با ابزارهای متنوع تجهیز کنیم.

جلیلی در این خصوص بیان کرد: در حال حاضر مقررات آن قدر دست و پا گیر است که حوزه فعالیت شرکت های رتبه بندی را بسیار محدود کرده  و اجازه فعالیت گسترده را نمی دهند؛ بنابراین می توان گفت در ایران در حوزه سیاستگزاری اشتباهات استراتژیکی داشته ایم که ۳ سال زمان برد تا آن را اصلاح کنند.

وی با اشاره به نحوه فعالیت شرکت های رتبه بندی در ایران گفت: در حال حاضر شرکت های رتبه بندی در ایران هیچ چیزی را رتبه بندی نمی کنند زیرا ابزارهای بدهی متنوعی در بازار وجود ندارد. این موسسات عموما برای رتبه بندی و ارزیابی اوراق بدهی و ناشران آن فعالیت می کنند و تا زمانی که این ابزارهای متنوع در بازار وجود ندارند، عمق بازار کم خواهد بود و این شرکت ها نیز فعالیتی نخواهند داشت زیرا اتفاق جدیدی رخ نداده است تا آنها، آن را رتبه بندی کنند.

سرمایه اصلی موسسات رتبه بندی اعتماد مردم است

موسس شرکت رتبه بندی اعتباری برهان با مقایسه شرکت های رتبه بندی و مشاوره سرمایه گذاری تصریح کرد:  در حال حاضر شرکت های مشاوره سرمایه گذاری گزارش هایی را ارائه می دهند اما بازار به آن توجه نمی کند زیرا ذات این شرکت ها مانند شرکت های رتبه بندی نیست. مردم کارهای خود را با شرکت های مشاوره سرمایه گذاری انجام می دهند و برای اینکه این شرکت ها را پیدا کنند، به سراغ شرکت های رتبه بندی می آیند تا برترین آنها را بیایند و با آنها قرارداد ببندند؛ از سوی دیگر شرکت های مشاوره سرمایه گذاری خود ذی نفع این تحلیل ها هستند اما شرکت های رتبه بندی درآمد خاصی از این گزارش های تحلیلی ندارند بلکه سرمایه اصلی شان اعتماد مردم است. بنابراین شرکت های رتبه بندی به ذات مورد اعتماد مردم هستند و می توانند اعتماد را به بازار بازگردانند.

جلیلی با تاکید بر اینکه مردم برای اعتماد به شرکت های مشاور سرمایه گذاری، صندوق ها، سبدگردان ها و … به سراغ موسسات رتبه بندی می روند، بیان کرد: خلا بازار سرمایه گزارش تحلیلی، سبدگردان، دامنه نوسان و …. نیست بلکه اعتماد سهامداران است.

وی با اشاره به رانت بازی در میان شرکت های رتبه بندی و بورسی گفت: همه موسسات رتبه بندی در دنیا از طریق رتبه بندی شرکت ها کسب درآمد دارند و هیچ موسسه ای مستقل نیست البته این امر به این معنا نیست که قابل اعتماد نیستند. اعتماد ایجاد کردن، قابل اعتماد بودن نیاز به ساز و کار دارد. برای این ساز و کارها نهادهای نطارتی مانند سازمان بورس باید آنها را فراهم کنند. این امر نیاز به کار دارد و سازمان بورس باید بدون اینکه وابستگی درآمد آنها را از بین ببرند با استفاده از مکانیزم، این امر را حل کند.

نقش موسسات رتبه بندی در بهبود شرایط کنونی بازار

موسس شرکت رتبه بندی اعتباری برهان با اشاره به نقش موثر شرکت های رتبه بندی در بهبود اوضاع بحرانی بازار سرمایه، توضیح داد: در چنین شرایطی، شرکت های رتبه بندی می توانند نقش موثری داشته باشند زیرا بازار با شفاف نبودن اطلاعات روبر است و سهامداران سردرگم هستند و نمی دانند کدام سهام خود را فروخته و کدام را نگه دارند. این شرکت ها با رتبه بندی های خود می توانند به بازار و سهامداران جهت بدهند.

جلیلی با بیان اینکه شرکت های رتبه بندی نقش خود را به خوبی ایفاد نمی کنند، تصریح کرد: این نقد بر شرکت ها وارد است. شرکت های رتبه بندی باید به خوبی در حوزه خود فعالیت کنند. به عنوان مثال شرکت S&P  به صورت هفتگی گزارش هایی را ارائه می دهند و در آن همه نمادهایی که در بورس نیویورک و سایر بورس های مطرح است، تحلیل کرده و در انتها ۳ پیشنهاد به سهامداران می دهد تا چه سهمی را نگاه داشته، چه سهمی را بخرند و چه سهمی را بفروشند.

وی با اشاره به تصمیمات اخیر سازمان بورس، انتقاد کرد: بسیاری از صاحب نظران و مسئولین تاکید دارند که مردم سواد بورسی ندارند اما در کشور مانند آمریکا که ۱۰۰ درصد مردم، پول های کناری خود را در بورس سرمایه گذاری می کنند، آیا همه مردم سواد بورسی دارند؟ خیر آنها تنها به موسسات رتبه بندی خود اعتماد دارند و بر اساس همین گزارش ها سهام خرید و فروش می کنند. متاسفانه مسئولین بازار سرمایه نقشی برای شرکت های رتبه بندی لحاظ نکردند و همین امر وضعیت کنونی را به وجود آورده است.

جلیلی در پایان ابراز امیدواری کرد: امیدواریم مسئولین سازمان بورس از همین ۳ شرکت رتبه بندی موجود در کشور درخواست کند تا طبق دستورالعمل سازمان بورس راه حلی برای شرایط کنونی بازار ارائه دهند.