تولید شمش آلومینیوم در کشور ۵۲ درصد رشد کرد

مدیرکل دفترکانه آرائی و فرآوری سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور گفت: امروز ایران به عنوان هجدهمین تولید کننده آلومینیوم جهان محسوب می شود و براساس سند چشم انداز برنامه تولید ۱.۲ میلیون تن شمش آلومینیوم را در دستور کار دارد.

محسن محمد خانی توضیح داد: ذخایر بوکسیت شناخته شده در ایران بر اساس اظهارات شرکت آلومینای ایران قریب به ۲۵ میلیون تن برآورد شده و تنها تولیدکننده آلومینا در ایران مجتمع آلومینای جاجرم متعلق به شرکت آلومینای ایران است که سالانه حدود ۳۰۰ هزار تن آلومینا تولید می‌کند.

تولید آلومینا در سال گذشته به رقم ۲۳۲.۴ هزار تن رسید که در مقایسه با ۲۳۷.۸ هزار تن عملکرد سال ۹۷ افت ۲.۳ درصدی داشت. همچنین هشت ماهه امسال تولید آلومینا برابر با ۱۵۶.۹ هزار تن ثبت شد و در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۸ که ۱۵۳.۴ هزار تن بود، رشد ۲.۳ درصدی دارد.

وی یادآور شد: آمار رسمی وزارت صنعت، معدن و تجارت میزان تولید شمش آلومینیوم را در سالهای ۹۷ و ۹۸ به ترتیب بالغ بر ۳۱۰ و ۲۸۵.۸ هزار تن نشان می دهد.

محمد خانی خاطرنشان ساخت: امروز شرکت های ایرالکو ( اراک)، المهدی و هرمزال( بندرعباس) بهمراه آلومینای ایران (جاجرم خراسان شمالی) و سالکو (آلومینیوم جنوب – لامرد فارس) تولید کننده شمش آلومینیوم در کشور محسوب می شوند و درهشت ماهه امسال تولید شمش آلومینیوم به رقم ۲۷۱.۳ هزار تن رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که ۱۷۷.۹ هزار تن بود، افزایش ۵۲.۵ درصدی دارد.

آلومینیوم پرمصرف‌ترین فلز پس از ‌آهن است و بوکسیت مهم‌ترین منبع تولید آلومینیوم در جهان محسوب می شود. بر اساس آمارهای بین المللی، سال ۲۰۱۹ میزان ذخایر جهانی بوکسیت بین ۵۵ تا ۷۵ میلیارد تن برآورد شده که از این مقدار ۳۲ درصد سهم آفریقا، ۲۳ درصد سهم اقیانوسیه، ۲۱ درصد سهم آمریکای جنوبی و کارائیب، ۱۸ درصد سهم آسیا و ۶ درصد سهم دیگر مناطق است.

کشورهای گینه، استرالیا، ویتنام برزیل و جامائیکا به ترتیب بخش عمده ذخایر بوکسیت جهان را در اختیار دارند.

برنامه ششم و تولید آلومینیوم

مدیرکل دفترکانه آرائی و فرآوری سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور پیرامون برنامه ششم توسعه ( ۱۴۰۰- ۱۳۹۶) و تولید آلومینیوم افزود: برنامه پیش بینی شده تولید ۸۰۰ هزار تن است که نیازمند ۱.۶ میلیون تن آلومیناست و با فعال سازی مجموعه آلومینیوم جنوب دستیابی به این هدف دور از انتظار نیست، ضمن اینکه دستیابی به تولید شمش برابر سند چشم انداز به ۲.۴ میلیون تن آلومینا نیاز دارد.

فاز نخست مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب با (ظرفیت) تولید ۱۲۰هزار تن شمش آلومینیوم در آیینی به‌طور رسمی با دستور رییس‌جمهوری در اردیبهشت ماه امسال به بهره‌برداری رسید. افتتاح این مرحله از طرح در زمینی به مساحت ۹۰ هکتار بود و برای ۵۰۰ نفر اشتغال ایجاد کرده‌ و چشم‌انداز تولید سالانه ۳۰۰ هزار تن شمش آلومینیوم در سال برای این مجتمع در وسعتی به مساحت ۲۰۰ هکتار طرح‌ریزی شده است.

ارزیابی نیاز صنعت آلومینیوم

محمد خانی افزود: اکنون با در نظر گرفتن تولید سالانه آلومینا در مجتمع آلومینای جاجرم و توجه به این که آلومینای تولیدی در مجتمع تولید آلومینا از نفلین سینیت سراب نیز فاقد کیفیت لازم برای استحصال آلومینیوم است و نیاز سالانه صنعت آلومینیم کشور به آلومینا در برنامه ششم ۱.۳۶ میلیون تن و در افق ۱۴۰۴ به میزان ۲.۱۶ میلیون تن است.

وی تصریح کرد: چنانچه بوکسیت به عنوان کانسنگ اولیه تولید آلومینا وارد کشور شود، در برنامه ششم توسعه و افق ۱۴۰۴ به ترتیب ۲.۷ و ۴.۳ میلیون تن واردات بوکسیت نیاز خواهیم داشت.

به گفته این مقام مسوول، کانی‌های بوکسیت (بوهمیت، گیبسیت و دیاسپور) به دلیل آن‌که دارای اکسید هیدراته آلومینیوم هستند و به روش شناخته شده و اقتصادی می‌توان از آنها آلومینای خالص به دست آورد، در تولید آلومینیوم اهمیت ویژه‌ای دارند. این کانی‌ها ۶۵ تا ۸۵ درصد آلومینا دارند.

وی اضافه کرد: اکنون از دیگر کانی‌های مورد توجه در صنعت آلومینیوم آلونیت (سولفات مضاعف آلومینیوم- پتاسیم) و نفلین‌ (سیلیکات مضاعف آلومینیوم- پتاسیم) هستند که حدود ۳۵ درصد آلومینا دارند.

محمد خانی گفت:عیار پایین آلومینا درکانی‌های آلونیت و نفلین در مقایسه با بوکسیت و پیچیدگی‌ها و مشکلات فرآیندی تولید آلومینا از آنها باعث شده، در صنعت تولید آلومینا، استفاده از بوکسیت‌ها در اولویت قرار گیرد.

صنعت تولید آلومینا از بوکسیت

محمد خانی پیرامون صنعت تولید آلومینا از بوکسیت هم توضیح داد: اجرای این برنامه به روش بایر صنعت شناخته‌شده‌ای است و کارخانه‌های بسیاری در جهان و از جمله در ایران (آلومینای جاجرم) در حال تولید آلومیناست، در حالی که صنعت تولید آلومینا از آلونیت و نفلین محدود به چند مورد در کشورهای تازه استقلال یافته از شوروی سابق و آن هم در برهه زمانی کوتاهی است.

وی اضافه کرد: علاوه بر این، اقتصاد صنایع تولید آلومینا از آلونیت و نفلین وابسته به محصولات جانبی است و بدون تولید و فروش این محصولات صرفه اقتصادی فرآیند تولید آلومینا با مشکل روبرو می‌شود.
این مقام مسوول افزود: بسیاری از کانسارهای شناخته شده  در کشور ما از عیار و کیفیت مناسب برای استحصال آلومینا به روش بایر و با صرفه اقتصادی برخوردار نیستند و واردات بوکسیت یا آلومینا به منظور رفع نیاز صنایع نیز مشکلات و محدودیت‌های خاص خود را دارد که هزینه تمام شده را بالا می‌برد و در سایر کشورها نیز میزان و کیفیت منابع بوکسیت رو به کاهش است و تأمین این مواد در آینده نزدیک با مشکل روبرو خواهد شد.

لزوم فراهم سازی زیر ساخت ها

محمد خانی با بیان اینکه امروز توسعه زیر ساخت ها، همسو با برنامه های ایجادی و توسعه ای بخش صنعت، معدن وتجارت باید دردستور کار قرار گیرد، گفت: توجه به اهداف برنامه ششم و افق ۱۴۰۴ واردات بوکسیت اجتناب ناپذیر است، اما با توجه به این موضوع که زیرساخت‌های موجود کشور شامل اسکله‌های بنادر، راه‌آهن و راه‌های ارتباطی ظرفیت تحمیل مواد اولیه و حجم جابجایی مربوطه را ندارند که این خود سبب افزایش هزینه تمام شده خواهد شد.

وی تصریح کرد:سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور با بهره گیری از کارشناسان مجرب در حوزه اکتشاف و فرآوری، آمادگی دارد در صورت تامین اعتبار لازم در یک طرح جامع تهیه ماده اولیه آلومینیوم بویژه با مطالعات پرعیارسازی، کشور را از واردات این ماده اولیه بی نیاز سازد.

راهکارها و پیشنهادات

محمد خانی یادآوری کرد: اکنون برای رویارویی با چالش‌های پیش‌روی صنعت آلومینیوم از جنبه فنی و اقتصادی می توان این موارد را به اولویت مورد توجه قرار داد: نخست اجرای
طرح جامع شناسایی و پرعیارسازی بوکسیت‌های کشور که با توجه به عیار بالاتر کانه‌های بوکسیتی نسبت به کانه‌های آلونیت و نفلین و همچنین فرآیند شناخته شده تولید آلومینا از آن، بررسی پرعیارسازی بوکسیت‌های کم‌عیار (۳۰ تا۴۰ درصد آلومینا) می‌تواند گامی مؤثر برای افزایش ظرفیت تولید آلومینا در داخل باشد.

وی اضافه کرد: طرح جامع اکتشافی به منظور اکتشاف منابع جدید یا اکتشاف تکمیلی منابع شناخته شده با نگاهی به بوکسیت‌های کم‌عیار باید به اجرا گذاشته شود و با توجه به توسعه دانش، تجهیزات و متخصصین اکتشاف و همچنین شناخت عمیق از وضعیت زمین‌شناسی کشور و نیز نیاز مبرم به این ماده معدنی، بهتر است طرح جامعی با هدف اکتشاف ذخایر جدید بوکسیت برنامه‌ریزی و عملیاتی شود.
این مقام مسوول، اجرای طرح جامع بررسی پتانسیل بوکسیت در کشورهای هدف برای خرید بوکسیت یا ذخایر بوکسیتی را مهم دانست و گفت: با توجه به ظرفیت ایجاد شده برای تولید آلومینا و آلومینیوم باید تمهیدات لازم را به منظور تأمین منابع از کشورهای دیگر بررسی و هدف‌گذاری کرد.
وی همچنین لزوم پیاده سازی طرح جامع بررسی استحصال آلومینا و سولفات پتاسیم از آلونیت را مطرح ساخت و افزود: با توجه به وجود ذخایر عظیم آلونیت در زون طارم (قزوین و زنجان) باید استحصال آلومینا از آن و بازار مصرف محصولات جانبی از جمله اسید سولفوریک به عنوان طرح جایگزین، مورد بررسی قرار گیرد.
محمد خانی تصریح کرد: پیشنهاد اجرای طرح جامع استحصال آلومینا از نفیلن از دیگر موارد مطرح در این ارتباط است و نفلین از دیگر منابع تولید آلومینا محسوب می شود که اکنون ایران از ذخایر قابل توجهی در این ارتباط برخوردار است و باید استحصال آلومینا از آن با پایش تمامی جوانب برای سرمایه‌گذاری کلان مورد ارزیابی قرار گیرد