آغاز ابرپروژه نوسازی گمرک با هدف تحول دیجیتال

به گزارش بورس امروز؛ وزارت امور اقتصادی و دارایی طرحی سراسری برای بازطراحی ساختار گمرکات کشور آغاز کرده که هدف آن تبدیل سامانه فعلی به یک نظام دیجیتال، شفاف و کارآمد تا پایان سال ۱۴۰۶ است. این طرح به‌عنوان یکی از ابرپروژه‌های ملی دولت معرفی شده و قرار است با محوریت داده، پیشران تحول در تجارت خارجی کشور شود.

گمرک ایران سال‌ها با مشکلاتی مانند رویه‌های پیچیده، تکرار استعلام‌ها و نبود اتصال میان سامانه‌های مختلف روبه‌رو بوده است؛ چالش‌هایی که هم به کندی ترخیص کالاها و هم به افزایش هزینه تولید و تجارت انجامیده‌اند. بر اساس ارزیابی‌های رسمی، متوسط زمان ترخیص در کشور بیش از ۱۰ روز است، در حالی‌که این رقم در ترکیه و امارات کمتر از سه روز گزارش شده است. کاهش این فاصله، نخستین هدف عملیاتی طرح نوسازی است.

در چارچوب جدید، تمامی فرآیندها از ارزیابی تا صدور مجوزها به‌صورت تمام‌دیجیتال انجام خواهد شد. وزارت اقتصاد اتصال مستقیم سامانه گمرک به پایگاه‌های مالیاتی، بانکی و لجستیکی را در دستور کار قرار داده تا امکان رهگیری آنلاین محموله‌ها، تشخیص خودکار کالاهای پرریسک و حذف مراجعات حضوری ایجاد شود.

یکی از نوآوری‌های مهم این طرح، «مسیر سبز تجارت» است؛ مسیری که برای کالاهای کم‌ریسک طراحی شده و ورود یا خروج آن‌ها بدون مداخله انسانی انجام خواهد گرفت. هم‌زمان، توسعه «پنجره واحد تجارت فرامرزی» نیز دنبال می‌شود تا فعالان اقتصادی بتوانند تمام مراحل فرایند گمرکی را از طریق یک سامانه جامع پیگیری کنند.

به‌موازات بخش‌های دیجیتالی، ارتقای زیرساخت فیزیکی نیز در دستور کار است. نصب تجهیزات فیبر نوری، نوسازی پست‌های مرزی و آموزش کارشناسان گمرکی در حوزه تحلیل داده از جمله بخش‌های اجرایی فاز نخست این طرح محسوب می‌شوند. طبق برنامه، ۱۲ گمرک اصلی کشور در مرزهای جنوبی، غربی و شرقی در اولویت نوسازی قرار دارند.

کارشناسان معتقدند اجرای این طرح می‌تواند طی سه سال آینده موجب کاهش محسوس فساد اداری و افزایش شفافیت در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی شود. دیجیتالی شدن ارزیابی‌ها و ارزش‌گذاری کالاها، عملاً امکان تخلف و تبعیض را به حداقل می‌رساند و تصمیم‌گیری را از سطح فردی به مدل سیستمی منتقل می‌کند.

به‌علاوه، داده‌های حاصل از سامانه جدید به شبکه ملی اطلاعات اقتصادی متصل خواهد شد تا سیاست‌گذاران در وزارتخانه‌های مختلف بتوانند تصویری دقیق از جریان کالا و سرمایه در کشور به‌دست آورند. این موضوع قرار است پایه گذار حکمرانی داده‌محور در حوزه تجارت خارجی ایران باشد.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که تحقق کامل این پروژه باعث صرفه‌جویی میلیاردی در هزینه‌های انبارداری، کاهش توقف تولید و افزایش بهره‌وری صادراتی شود. همچنین انتظار می‌رود رتبه ایران در شاخص عملکرد لجستیک بانک جهانی تا حدود ۳۰ پله بهبود یابد.

وزارت اقتصاد این طرح را هم‌سنگ پروژه‌هایی همچون مالیات هوشمند و دیجیتالی‌سازی زنجیره تأمین ارزی می‌داند. اهمیت راهبردی آن از این جهت است که بیش از ۹۰ درصد کالاهای کشور از مسیر گمرک عبور می‌کنند و هر اصلاح در این بخش، مستقیماً بر کل اقتصاد ملی اثر می‌گذارد.

در نهایت، نوسازی گمرک را می‌توان فراتر از بهبود فرایندهای اداری دانست؛ این طرح تلاشی است برای بازتعریف نقش گمرک به‌عنوان قلب داده‌ای تجارت ایران و مؤلفه‌ای کلیدی در تحقق اقتصاد هوشمند و عدالت‌محور آینده کشور.

منبع: خبرگزاری مهر