از سیلیکونولی تا بازار سرمایه ایران؛ درسهایی از اکوسیستمهای موفق
پایداری و رشد بازار سرمایه ایران تنها در صورت شکلگیری اکوسیستم اقتصادی منسجم، رقابت سالم و حکمرانی شرکتی کارآمد ممکن است؛ نبود چنین نگاه اکوسیستمی موجب تداوم بنگاههای زیانده و کاهش کارایی کل نظام مالی کشور میشود.
به گزارش بورس امروز؛ پایداری و رشد بازار سرمایه ایران تنها در صورت شکلگیری اکوسیستم اقتصادی منسجم، رقابت سالم و حکمرانی شرکتی کارآمد ممکن است؛ نبود چنین نگاه اکوسیستمی موجب تداوم بنگاههای زیانده و کاهش کارایی کل نظام مالی کشور میشود.
اکوسیستمها در طبیعت مجموعهای از موجودات زنده و غیرزندهاند که در تعامل پایدار و در محیطی مساعد، هدف مشترکی به نام بقا را دنبال میکنند. تجربه نشان داده است که این نظامها تا زمانی که نظم طبیعیشان مختل نشود، قادرند قرنها به حیات پایدار ادامه دهند. همین مفهوم در حوزه اقتصاد و کسبوکار نیز کاربرد یافته است؛ کشورها و شرکتها زمانی به توسعه متوازن و موفقیت دست مییابند که در اکوسیستمهای ملی و بینالمللی کارآمد قرار گیرند. نمونه بارز آن سیلیکونولی است که با شبکهای از دانشگاهها، موسسات مالی، شرکتهای نوپا و حتی رقبا، زمینهساز ظهور غولهای فناوری چون اپل و گوگل شد.
در این میان، نقش حکمرانی ملی بسیار کلیدی است. سیاستهای خردمندانه و باثبات دولتها میتواند محیطی مساعد برای نوآوری و ریسکپذیری ایجاد کند و اکوسیستمهای کسبوکار را به سمت رشد پایدار هدایت نماید. حکمرانی شرکتی نیز بهعنوان زیرسیستمی از حکمرانی ملی، شبکهای از مدیران، سهامداران، کارکنان، نهادهای نظارتی، شرکای تجاری، رقبا، رسانهها و موسسات رتبهسنجی را در بر میگیرد که با روابط پویا و متقابل، فضای کسبوکار را شکل میدهند. در این چارچوب، حکمرانی شرکتی بیرونی با قوانین و چارچوبهای نظارتی تلاش میکند از شکست بنگاهها جلوگیری کند و عملکرد آنها را در مسیر درست هدایت نماید.
با این حال، نبود نگاه اکوسیستمی موجب رفتارهای متناقض و مخرب نهادهای بیرونی شده است. دستورالعملهای بورس بدون توجه به واقعیتهای محیطی، ترجمه صرف استانداردهای حسابداری بدون بومیسازی، یا حمایت از موسسات ناسالم نمونههایی از این چالشها هستند. نتیجه چنین رویکردی بحرانهای بانکی، تداوم فعالیت بنگاههای زیانده و اتلاف منابع ملی است. در این شرایط، اهمیت رقابت سالم بیش از پیش آشکار میشود؛ زیرا رقابت شفاف و طبیعی میتواند ناکارآمدی حکمرانی داخلی را آشکار کرده و شرکتهای ضعیف را از چرخه خارج کند. حمایت بیدلیل از شرکتهای ناکام تنها هزینه سوءمدیریت را به جامعه تحمیل میکند و مکانیزم بازار را مختل میسازد.
یکی از ابزارهای کلیدی برای حکمرانی مطلوب، قوانین ورشکستگی کارآمد است. در اقتصادهای پیشرفته، این قوانین با هدف حفظ سرمایه ملی و حمایت از کارآفرینان در شرایط اعسار طراحی شدهاند. ورشکستگی فرایندی قانونی است که فعالیت شرکتهای غیرقابل نجات را متوقف میکند و از اتلاف بیشتر منابع جلوگیری مینماید. در ایران اما قوانین تجارت و ورشکستگی دهههاست اصلاح نشده و همین خلأ موجب تداوم فعالیت بنگاههای زیانده و اتلاف منابع ملی شده است.
در شرایط رکود نیز سیاستهای مالی و پولی نقش تعیینکننده دارند. کاهش مالیات و عوارض، سیاستهای پولی انبساطی و افزایش سرمایهگذاری دولت میتواند کسبوکارها را فعال کند، در حالی که فشار مالیاتی و مصرف منابع بانکی برای هزینههای غیرمولد رکود را تشدید میکند. در کنار این تحولات، الزام صدور فاکتور الکترونیک در اتحادیه اروپا نشان میدهد که حکمرانی بیرونی در سطح جهانی به سمت شفافیت و کنترل دقیقتر حرکت کرده است؛ موضوعی که در ایران نیز باید با توجه به شرایط کسبوکارهای کوچک و متوسط طراحی شود.
در نهایت، نهادهای بیرونی تنها زمانی میتوانند حکمرانی شرکتی را تقویت کنند که بهعنوان اعضای یک اکوسیستم منسجم و هدفمند عمل کنند؛ شبکهای پویا با هدف مشترک رشد پایدار، برخوردار از کفایت و استقلال عمل، و توانمند در خلق فضای کسبوکار مناسب. این نهادها باید بهترین عملکردها را ترویج دهند و پیش از بروز بحران، عوامل ایجادکننده را شناسایی و اصلاح کنند. تنها در چنین شرایطی است که حکمرانی شرکتی میتواند بهعنوان بخشی از اکوسیستم ملی، مسیر توسعه پایدار و رقابت سالم را هموار سازد.
نویسنده: داوود مسگریان حقیقی_ مشاور استراتژیک کسب و کار
