توسعه ها نهادهای مالی؛ ضعف یا قوت؟

به گزارش بورس امروز؛  در سال های قبل از تصویب قانون اوراق بهادار در سال ۱۳۸۴، تمامی خدمات مربوط به بازار سرمایه از سوی کارگزاری ها ارائه می شد. اما با تصویب قانون بازار اوراق بهادار، فعالیت کارگزاری ها صرفا بر روی معاملات و مجوزهای عرضه و پذیرش و مدیریت صندوق های بازارگردانی محدود شده و سایر مجوز ها از این نهاد گرفته شد. ضمنا مقرر شد به ازای این محدودیت و در جهت حمایت از کارگزاری های موجود در بازار مجوز تاسیس کارگزاری جدید صادر نگردد. در این دوره و به منظور تخصصی سازی فعالیت ها در بازار سرمایه، صدور مجوز جهت تاسیس و فعالیت نهادهای مالی جدید برای اشخاص حقیقی و حقوقی به شدت گسترش یافت. در خصوص نهادهای مالی، تعداد شرکت های تامین سرمایه افزایش یافت؛ سبدگردان ها که تعدادشان بسیار محدود بود به شدت رشد کردند و صندوق های سرمایه گذاری تازه تاسیس در حوزه های مختلف، قلمرو خود را در تابلوی معاملات بازار سرمایه به شدت گسترش دادند.

بر اساس آمارهای رسمی منتشره از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار، در حال حاضر ۱,۲۴۸ نهاد مالی دارای مجوز در بازار حال فعالیت هستند. یکی از نکات قابل توجه لیست نهادهای مالی دارای مجوز، تعداد کارگزاری هاست. در حالی که تا حدود سال ۱۴۰۰ بازار سرمایه بر قید عدم صدور مجوز جدید برای تاسیس کارگزاری پافشاری می کرد؛ ورود دولت و سایر نهادهای بالادست، به بهانه ایجاد انحصار، باعث شد تا صدور مجوز برای کارگزاری های جدید آزاد شده و به رغم تمامی سخت گیری ها در این زمینه، تعداد کارگزاری ها از ۱۰۷ شرکت به ۱۲۰ شرکت طی ۳ سال افزایش یابد.

افزایش روزافزون تعداد شرکت های سبدگردان نیز از دیگر مباحث مهمی است به عقیده بسیاری از فعالان بازار نتوانسته است تاثیر مثبتی بر شرایط بازار سرمایه داشته باشد. (نکته قابل ذکر آن که تعداد مجوز صادر شده برای تاسیس و فعالیت شرکت سبدگردانی،  ۹۹ مجوز بوده، این در حالی است که با توجه مجوز های اخذ شده سبدگردانی از سوی سایر نهادها، جمع کل مجوزهای سبدگردانی صادر شده در حال حاضر ۱۲۵ مجوز است.)

بیشترین تعداد مجوز در بین نهادهای موجود مربوط به صندوق های سرمایه گذاری است به گونه ای که از تعداد ۱۲۴۸ مجوز صادره،  ۵۳۵ مجوز مربوط به این نهاد مالی است. یکی از علل تمایل شدید برای اخذ مجوز صندوق، کارمزد قابل توجه مدیر از دارایی تحت مدیریت است. بررسی ها نشان می دهد یکی از نخستین اقدامات هر یک از شرکت های سبدگردان در بدو فعالیت، درخواست برای راه اندازی صندوق به ویژه صندوق درآمد ثابت بوده است.

در بین صندوق های سرمایه گذاری نیز صندوق های درآمد ثابت با ۱۶۳ مجوز، بیشترین سهم را دارند. افزایش تعداد صندوق های بازارگردانی به حدود ۱۱۷ مجوز نیز از دیگر نکات جالب در این حوزه است. صدور این تعداد مجوز در حالی اتفاق می افتد که در شرایط حساس، عملا بازارگردان ها تاثیر چندانی در روند معاملات ندارند؛ در حال حاضر بازارگردانی برای بسیاری از نمادها اختیاری شده و در بسیاری از صندوق های بازارگردانی تعداد نمادهای تحت بازارگردانی کمتر از انگشتان یک دست است. در سوی مقابل صندوق هایی همچون صندوق پروژه، زمین و ساختمان و صندوق های خصوصی که در عمل فرصت های جدید و نوین سرمایه گذاری در اختیار سرمایه گذاران قرار می دهند، به هیچ عنوان نرخ رشد بالایی نداشته اند.

گسترش نهادهای مالی در حالی است که به گواه آمار سایر پارامتر های مربوط به بازار سرمایه در سال های اخیر رشد نداشته است. تعداد فعالان بازار، ارزش معاملات، ارزش دلاری بازار و … همه و همه از معیارهایی هستند که در سال های اخیر افزایش نداشته اند. به عبارت دیگر رشد نهادهای مالی در کنار ثابت بودن پارامترهای بنیادین بازار باعث شده تا سهم هر یک از نهادهای مالی از کیک بازار سرمایه به شدت ناچیز شود تا جایی که به گواهی صورت های مالی منتشره در سامانه کدال، تعداد زیادی از شرکت های کارگزاری زیان ده  شده و یا در بسیاری از شرکت های سبدگردان تازه تاسیس، درآمدها کفاف هزینه های شرکت را نمی دهد. نکته قابل ذکر دیگر اینکه، بسیاری از نهادهای مالی تحت پوشش (به غیر از نهادهایی همچون شرکت های رتبه بندی و … ) در عمل هیچ گونه امکان یا خدمات جدیدی به بازار ارائه نداده و در عمل تعداد زیادی از نهادهای مالی فعالیتی بسیار به شبیه به یکدیگر دارند. این در حالی است که یکی از اهداف توسعه نهادها در بازارهای مالی، ارائه خدمات مالی نوین و نوآورانه است.

با توجه به مطالب یاد شده، بسیاری از فعالان بازار سرمایه بر این عقیده اند از این به بعد اصرار سازمان بورس برای توسعه نهادهای مالی و صدور مجوزهای بیشتر برای نهادهایی مثل کارگزاری، سبدگردان و حتی صندوق سرمایه گذاری در شرایطی که پارامتر های بنیادین بازار بهبود نیابد نه تنها دردی از بازار دوا نکرده بلکه فقط و فقط سهم بازار نهادهای موجود را کاهش داده و آن ها را با کاهش سوددهی و یا حتی زیان دهی مواجه خواهد کرد.

نویسنده: حسن خضوعی مدیر تحلیل کارگزاری صبا تامین