از تبعی تا همیار؛ کدام ابزار ناجی سرمایه‌گذاران خرد است؟
در میان ابزارهای حمایتی بازار سرمایه، اختیار فروش تبعی با تضمین قیمت فروش سهم، نسبت به اوراق همیار که بازدهی ۲۰ درصدی را مشروط به نگهداری سهم تضمین می کند، اثربخشی و استقبال بیشتری داشته است.
به گزارش بورس امروز؛ سال‌های ۹۸ و ۹۹ اوج رونق و رشد بازار سرمایه بود و همین امر باعث شد تا تعداد سرمایه گذاران حقیقی در بازار افزایش یابد، سرمایه گذارانی که گاها بدون اطلاع از ریسک‌های سیستماتیک و غیر سیستماتیک صرفا برای حفظ ارزش سرمایه خود و کسب سود بیشتر وارد این بازار شدند و عمدتا به بازار سرمایه نگاهی مشابه با بازارهای دلار، مسکن و خودرو داشتند و از کاهش ارزش اصل سرمایه آگاه نبودند.
پس از پایان این دوران رشد و تحت تاثیر ریسک‌های سیستماتیک طی سال‌های اخیر، این سهامداران حقیقی با زیان‌های سنگینی مواجه شدند. سازمان بورس به عنوان نهاد ناظر بر بازار سرمایه در مقاطع زمانی مختلف و بحرانی با استفاده از ابزارهایی مانند انتشار اوراق تبعی به حمایت از بازار سرمایه و سهامداران حقیقی اقدام نموده است.
طی سال‌های اخیر عمدتا دو ابزار جهت کاهش ریسک سهامداران مورد استفاده قرار گرفته است، اوراق اختیار فروش تبعی و اوراق همیار یا اوراق تبعی بیمه سهامداران خرد.
ساز و کار هر دو این ابزارها به رغم شباهت‌های بسیار، تفاوت‌هایی نیز باهم دارند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت و با اوراق اختیار فروش معمولی(آپشن) مقایسه خواهیم کرد.
۱. در اختیارفروش معمولی، پس از خرید قرارداد، چنان‌چه تمایلی به نگهداری آن تا موعد سررسید نداشته باشید، امکان فروش در بازار ثانویه و انتقال آن به سایر سرمایه‌گذاران وجود دارد.اما در اختیار فروش تبعی، بازار ثانویه تعریف نشده است و خریدار، تنها دارنده این ابزار خواهد بود. به این معنا که پس از خرید اولیه، سرمایه‌گذار باید تا سررسید قرارداد منتظر بماند و صرفاً در همان تاریخ تصمیم بگیرد که آیا اختیار خود را اعمال کند یا خیر.
۲. دارنده قرارداد اختیار فروش تبعی، ملزم به داشتن سهم پایه است و نمی‌تواند بیش از تعداد سهام پایه‌ای که در اختیار دارد، اوراق اختیار فروش تبعی خریداری کند. برای مثال، اگر سرمایه‌گذاری دارای ۵۰ هزار سهم صادرات باشد، تنها مجاز به خرید ۵۰ هزار ورق اختیار فروش تبعی مرتبط با آن سهم خواهد بود. در صورتی که در پایان روز، تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت وی از تعداد سهم پایه بیشتر باشد، اوراق مازاد باطل شده و عرضه‌کننده هیچ‌گونه تعهدی نسبت به آن نخواهد داشت.
۳.مبلغ پرداختی بابت خرید اوراق تبعی قابل برگشت نمی‌باشد.
۴. خریداراناوراق اختیار فروش تبعی تنها در “تاریخ اعمال” مجاز به استفاده از اختیار فروش خود هستند. در صورتی که دارنده، در این تاریخ اقدام به اعمال اختیار نکند، اوراق مذکور اعمال‌نشده تلقی شده و عرضه‌کننده هیچ‌گونه تعهدی در قبال آن نخواهد داشت.
۵- اختیار فروش معمولی نیازمند داشتن کد بورسی مجزا است و نماد معاملاتی آن با حرف (ط) آغاز می‌شود. در مقابل، اختیار فروش تبعی به کد بورسی مستقل نیازی ندارد و نماد آن با حرف (ه) شروع می‌گردد.
در مقابل این دو ابزار قرارداد همیار یا بیمه سهام قراردارد. اوراق تبعی بیمه‌ای که به نام همیار شناخته می‌شود، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا با بیمه کردن پرتفوهای خود از نوسانات احتمالی بازار محافظت کنند. ارزش پرتفوهای قابل بیمه‌سازی برای هر فرد حقیقی حداکثر ۵۰۰ میلیون تومان تعیین شده است. طرح بیمه سهام از ۱۷ تیر آغاز شده و سررسید آن یک ساله خواهد بود؛ نرخ بازدهی نیز حداقل ۲۰ درصد تعیین شده که در صورت عدم فروش سهام تا تاریخ سررسید این نرخ سود برای سهامداران خُرد تضمینی است.سهامداران و سرمایه‌گذاران خُرد برای بیمه سهام خود باید نسبت به خرید این اوراق از طریق بورس تهران اقدام کنند. شرط اصلی برای معتبر بودن اوراق و بهره‌مندی از مزایای بیمه سهام، نفروختن سهام موجود در سبد متقاضی تا تاریخ سررسید است. در صورت رعایت این شرط، سرمایه‌گذاران از حداقل ۲۰ درصد بازدهی بهره‌مند خواهند شد..
تاثیر انتشار این اوراق بر بازار سرمایه:
طبق تجربیات سال‌های اخیر، انتشار اوراق بیمه‌ای باتوجه به سود کم و تضمین محدودی از سرمایه(۵۰۰ میلیون تومان) عموما با استقبال مواجه نشده و به تبع تاثیر خاصی بر روی عرضه و تقاضای بازار سرمایه نداشته است. در مقابل اما اوراق اختیار فروش تبعی با هدف تامین مالی ناشر که در تاریخ‌های آبان ۱۴۰۱، مرداد ۱۴۰۳ و بهمن ۱۴۰۳ منتشر شدند با توجه به پوشش ریسک بیشتر و تضمین نامحدود سرمایه سهامداران حقوقی باعث شد تا نه نتها شاهد کاهش عرضه‌ها در بازار سرمایه باشیم، بلکه باعث افزایش تقاضا و اصطلاحا تشکیل کف قیمتی در بازار نیز شد. البته در حال حاضر همانطور که در بالا اشاره شد فعلا اوراق بیمه‌ای منتشر شده است و خبری از انتشار اوراق اختیار فروش تبعی نیست و امیدواریم هرچه زودتر این اوراق نیز منتشر شوند.
نویسنده: علی پوررمضان- تحلیلگر سبدگردان ایساتیس پویا
منبع: ماهنامه شماره ۱۰۹ بورس امروز– مرداد ماه
