ارزش اسمی بورس تهران شتاب می گیرد

به گزارش بورس امروز؛ ارزش بازار سهام بورس تهران از ابتدای سال ۱۳۹۶ رشدی تقریباً مداوم را تا ۱۳۹۹/۵/۱۹ تجربه کرد و در این تاریخ به بیشترین مقدار تاریخی (تا آن زمان) خود معادل ۷۷,۷۷۶ هزار میلیارد ریال رسید. پس از این تاریخ ارزش بازار سهام بورس تهران با طی روندی کاهنده به ۵۲,۲۲۹ هزار میلیارد ریال در پایان سال ۱۳۹۹ کاهش یافت. ارزش بازار سهام تا خرداد سال ۱۴۰۰ تا ۴۳،۷۹۲ هزار میلیارد ریال افت کرد؛ اما با فراز و فرود این سال را با ۵۴,۴۸۳ هزار میلیارد ریال به پایان رساند. در سال ۱۴۰۱، شاهد بازگشت نسبی رونق به بورس تهران بودیم. رشد ۳۳ درصدی ارزش بازار سهام در این سال، ناشی از عواملی مانند کاهش نرخ تورم، افزایش سودآوری شرکتها و حمایتهای دولت از بورس بود. در سال ۱۴۰۲، شاهد رشد ۹ درصدی ارزش بازار سهام بودیم. این رشد با وجود نرخ تورم بالا، نشان دهنده ثبات نسبی در اقتصاد ایران و امیدواری محتاطانه سرمایه گذاران به آینده بورس است. در اوایل سال ۱۴۰۲ و تا ۱۶ اردیبهشت، ارزش بازار بورس تهران برای اولین بار از مرداد ۱۳۹۹ فراتر رفت و به ۹۳,۷۰۷ هزار میلیارد رسید و بیشترین مقدار تاریخی جدید خود را ثبت کرد.

ارزش بازار سهام بورس تهران از۳.۲۲۰ هزار میلیارد ریال در پایان سال ۱۳۹۵ با ۲,۳۵۹ درصد رشد (معادل سالانه  ۵۸ درصد) به ۷۹,۱۸۹ هزار میلیارد ریال در پایان سال ۱۴۰۲ بالغ شد.

بازار سهام بورس تهران با چالشهایی مانند نوسانات نرخ ارز، نرخ تورم بالا و ابهامات در مورد سیاستهای اقتصادی دولت روبرو است. با وجود این چالش ها، چشم انداز آتی بورس می تواند تا حدی امیدوار کننده باشد. ثبات نسبی در اقتصاد ایران، افزایش سودآوری برخی از شرکتها و اقدامات حمایتی دولت می تواند زمینه ساز رونق مجدد بورس در سالهای آتی باشد.

 شرکت های سرمایه گذاری استانی و رشد ارزش اسمی بورس تهران

ارزش اسمی بازار سهام بورس تهران در بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۲ رشدی چشمگیر را تجربه کرده است. این رشد که در مجموع ۱۱۸۸ درصد بوده است، نشان دهنده افزایش قابل توجه تعداد شرکتهای پذیرفته شده در بورس و همچنین افزایش سرمایه گذاری در این بازار است. نکته قابل توجه در این خصوص، شتاب گرفتن رشد ارزش اسمی بازار در سال های اخیر است. به طوری که در سال ۱۳۹۹ شاهد رشدی ۲۰۵ درصدی در این زمینه بوده ایم. این رشد عمدتاً ناشی ورود شرکتهای سرمایه گذاری استانی به بورس تهران بوده است. در سال ۱۳۹۹، شاهد ورود ۲۵ شرکت سرمایه گذاری استانی به بورس تهران بودیم که این موضوع به طور قابل توجهی بر ارزش اسمی بازار افزود. ورود شرکتهای سرمایه گذاری استانی به بورس، نقش مهمی در تحولات این بازار در سالهای اخیر ایفا کرده است. این شرکتها که در مجموع ۴۲ درصد از کل ارزش اسمی بازار را در پایان سال ۱۳۹۹ به خود اختصاص داده بودند، به عنوان بازیگران جدیدی در این عرصه حاضر شدند. با وجود رشد چشمگیر ارزش اسمی بازار سهام، اما این بازار همچنان با چالشهایی روبرو است. از جمله این چالش ها می توان به نوسانات نرخ ارز، نرخ تورم بالا و ابهامات در مورد سیاستهای اقتصادی دولت اشاره کرد. (جداول ۱ و ۲)

شاخص کل

شاخص کل در ابتدای سال ۱۳۹۶، در مقدار ۷۷,۲۳۰ قرار داشت. بیشترین مقدار پایانی این شاخص تا قبل از آغاز سال ۱۴۰۲ در تاریخ ۱۳۹۹/۵/۱۹ محقق شده بود. از ابتدای سال ۱۳۹۶ تا میانه سال ۱۳۹۹، شاخص کل بورس تهران روندی فزاینده را طی کرد. شاخص کل فقط طی کمتر از ۵ ماه، از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا ۱۹ مرداد این سال ۳۰۵٪ افزایش یافت و به بیشترین مقدار تاریخی خود تا آن زمان دست یافت. در پایان روز معاملاتی این تاریخ، شاخص کل با عدد۲.۰۷۸.۵۴۷  واحد کار خود را به پایان رساند. پس از اوج تاریخی سال ۱۳۹۹، این شاخص با طی روندی کاهنده و با کاهش ۳۷ درصدی به ۱,۳۰۷,۷۰۷ واحد در پایان سال ۱۳۹۹ رسید. از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا پایان این سال شاخص کل ارزش وزنی ۱۵۵٪ افزایش یافت. در اواسط اولین فصل سال ۱۴۰۲، شاخص کل رکورد جدیدی را ثبت کرد و در ۱۶ اردیبهشت به عدد  ۲.۵۳۵.۲۳۷ واحد رسید. اما پس از آن روند نزولی به خود گرفت و نهایتاً این سال را با ۱۲ درصد رشد نسبت به ابتدای سال و ۱۳ درصد افت نسبت به اوج خود ( ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲) به پایان رساند.

شاخص کل هم وزن بورس تهران نیز از ابتدای سال ۱۳۹۶  تا  ۱۳۹۹/۵/۱۹ روندی صعودی را پشت سرگذاشت. بیشترین مقدار پایانی این شاخص در تاریخ ۱۳۹۹/۵/۱۹ محقق شده بود. در پایان روز معاملاتی این تاریخ، شاخص کل هم وزن با عدد ۵۳۳,۴۴۵ واحد کار خود را به پایان رساند. پس از این تاریخ و تا پایان سال ۱۳۹۹ شاخص هم وزن افت کمتری را نسبت به شاخص ارزش وزنی تجربه کرد و با ۱۸ درصد کاهش به ۴۳۹,۸۰۲ واحد در پایان سال ۱۳۹۹ رسید. شاخص کل هموزن در ۷ اسفند ۱۴۰۱ رکورد جدیدی را ثبت و قله قبلی خود را جابه جا کرد و تا تاریخ ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ به روند صعودی خود ادامه داد و در این تاریخ به رکورد ۸۷۰,۴۰۹ واحدی یعنی ۶۳ درصد بالاتر از ۱۹ مرداد ۱۳۹۹ رسید. اما پس از آن وارد روند نزولی شد. شاخص کل هم وزن اگرچه در سال ۱۴۰۲ بازدهی ۲۷ درصدی را کسب کرد، اما از ۱۶ اردیبهشت تا پایان این سال با کاهش ۱۵ درصدی مواجه بود.

ارزش معاملات

معاملات اوراق بهادار بورس تهران از نظر ارزش رشدی پیوسته و تصاعدی را در سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ پشت سرگذاشته اند. پس از سال ۱۳۹۹ که ارزش معاملات بورس تهران رشد باور نکردنی را تجربه کرده بود، در سال ۱۴۰۰ ارزش معاملات نسبت به سال ۱۳۹۹ کاهش، اما نسبت به سال ۱۳۹۸ باز هم رشد داشت. ارزش معاملات در سالهای ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نیز با افزایش همراه بود.

ارزش معاملات

روند ارزش معاملات در سهام و ابزار مشتقه نیز مشابه روند کل ارزش معاملات بوده و تنها در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال پیشین آن کاهش داشته است. اما ارزش معاملات در اوراق بدهی و صندوقهای قابل معامله همواره صعودی بوده و حتی در سال ۱۴۰۰ نیز به روند صعودی خود ادامه داده است. ارزش معاملات در سال ۱۴۰۲ در تمامی ابزارها به جز سهام از سال ۱۳۹۹ بیشتر بوده است. ( جداول ۳ و ۴)

ارزش معاملات بورس تهران از رشد بالایی برخوردار بوده است و میانگین روزانه ارزش معاملات اوراق بهادار از ۲.۶۶۹ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۶ به ۹۲.۰۸۱ میلیارد ریال رسیده است. میانگین ارزش روزانه معاملات اوراق بهادار بورس تهران در سال ۱۳۹۹ و با شرایط پیش آمده در آن سال به ۱۱۱,۱۷۲ میلیارد ریال رسیده بود. کاهش میانگین روزانه ارزش معاملات اوراق بهادار در سال ۱۴۰۲ نسبت به ۱۳۹۹ مربوط به سهام بوده و ارزش معاملات سایر اوراق بهادار در سال ۱۴۰۲ از تمامی سالهای پیشین آن بیشتر بوده است. ( جدول ۵)

حجم معاملات

حجم معاملات اوراق بهادار از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ رشدی پایدار و فزاینده داشته و پس از کاهش در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال پیشین، دوباره روند رو به رشد خود را در پیش گرفت، به طوری که در سال ۱۴۰۲، حجم معاملات در تمامی اوراق بهادار از جمله سهام حتی نسبت به سال ۱۳۹۹ فراتر رفته است. بدین ترتیب حجم معاملات کل اوراق بهادار در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۳۹۶ رشد چشمگیر ۹۷۴ درصدی داشته و به ۲.۸۲۵.۴۰۷  میلیون ورقه بهادار رسیده است. همچنین در سال ۱۴۰۲ بازار سرمایه گذاری حرفه ای بورس تهران نیز راه اندازی شد تا بدین ترتیب تنوع سرمایه گذاری در این بورس افزایش یابد. ( جدول ۶)

میانگین روزانه حجم کل اوراق بهادار از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ رشدی پیوسته را سپری کرده است و پس از کاهش در سال ۱۴۰۰، دوباره به روند صعودی خود بازگشته است. علت کاهش حجم کل معاملات اوراق بهادار بورس تهران در سال ۱۴۰۰، سهام بوده است و در سایر ابزار، میانگین روزانه حجم معاملات در بازه زمانی مورد بررسی، به طور پیوسته افزایش یافته است. میانگین حجم روزانه معاملات صندوق های قابل معامله از سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۴۰۲ رشدی فزاینده و پیوسته را تجربه کرده است که این موضوع نشان از اعتماد سرمایه گذاران به مدیران این صندوق ها و افزایش آگاهی سرمایه گذاران به سرمایه گذاری غیرمستقیم در بورس است. ( جدول ۷)

تعداد معاملات

تعداد دفعات معاملات انواع اوراق بهادار در بورس تهران در سال ۱۳۹۶ حدود ۵/۱۵  میلیون بود که با روندی صعودی تا سال ۱۳۹۹ به حدود ۳۶۳ میلیون افزایش یافت. تعداد دفعات معاملات در سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ با روندی نزولی نسبت به سال ۱۳۹۹ همراه بود و به ترتیب حدود ۱۵۲ و ۱۱۶ میلیون بوده است. در سال ۱۴۰۲ تعداد دفعات معاملات با افزایش ۱۹ درصدی نسبت به سال پیشین و کاهش قابل توجه ۶۲ درصدی نسبت به اوج خود در سال ۱۳۹۹ همراه بوده است. ( جدول ۸)

به طور میانگین تعداد دفعات معاملات در تمامی اوراق قابل معامله بورس تهران در سال ۱۳۹۶ در هر روز برابر ۶۵ هزار معامله بوده است که این عدد در سال ۱۴۰۲ به ۵۶۹ هزار معامله در روز رسیده است. در سال ۱۳۹۹ میانگین روزانه تعداد دفعات معاملات حدود ۵/۱  میلیون دفعه بود و این معیار از آن رو که بار سامانه های معاملاتی را مشخص می کند، درخور توجه است. ( جدول ۹)

تامین مالی

رشد همه جانبه بازار سرمایه ایران در چند سال گذشته در بحث تامین مالی نیز کاملا مشهود بوده، رشدی که در این سال ها به طور پیوسته رخ داده است. تامین مالی به وسیله بورس تهران در سال ۱۳۹۷ رشد ۷۷ درصدی نسبت به سال پیشین خود داشته و در سال ۱۳۹۸، تامین مالی بورس ۴۴ درصد از سال ۱۳۹۷ بیشتر بوده است. سرعت این رشد در سال ۱۳۹۹ افزایش یافته و ۱۳۹ درصد نسبت به سال قبل افزایش پیدا کرده است. در سال ۱۴۰۰ به رغم کاهش سایر متغیرها از جمله ارزش بازار، ارزش معاملات، حجم معاملات و سایر متغیرها، تامین مالی به وسیله بورس تهران رشد ۵۲ درصدی را تجربه کرده است. این رشد در سال های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نیز ادامه یافت و به ترتیب با افزایش قابل توجه ۱۹۳ درصدی در سال ۱۴۰۱ و رشد ۵ درصدی در سال ۱۴۰۲  همراه بود. ( جدول ۱۰)

عرضه های اولیه در بورس تهران

میانگین تعداد شرکت کنندگان در عرضه های اولیه در بورس نیز طی چند سال گذشته رشد بسیاری داشته است. در حالی که در ۷ عرضه ی اولیه ی سال ۱۳۹۶ به طور متوسط ۱۲۵.۵۷۰  نفر و در ۹ عرضه اولیه ی سال ۱۳۹۸ به طور متوسط ۹۲۱.۲۳۲ نفر شرکت کرده بودند، با رشد بسیار حضور سرمایه گذاران حقیقی در ۱۰ عرضه اولیه ای که در سال ۱۳۹۹ در بورس تهران انجام شده است. به طور متوسط ۴.۴۵ میلیون نفر در هر عرضه شرکت کرده اند. با توجه به شرایط کلی بازار از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ در کل تعداد ۱۴ عرضه اولیه با میانگین هر سال به ترتیب ۲.۷- ۱.۵ -۱.۶ میلیون نفر در بورس تهران صورت پذیرفت. ( جدول ۱۱)

مقایسه شاخص کل بورس تهران و خالص سرمایه گذاری حقیقی

نقدینگی فزاینده در سالهای ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ در عرصه ی ملی، منجر به ورود بخشی از آن به بازار سهام بود به گونه ای که در سال ۱۳۹۸ در مجموع بیش از ۲۱۳ هزار میلیارد ریال خالص سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی در بازار بود.

در سال ۱۳۹۹ خالص سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی بیش از ۵۲۳ هزار میلیارد ریال در بورس تهران بود. از آنجا که سرمایه گذاران حقیقی حدود ۸۰ درصد معاملات را در اختیار دارند، روند شاخص کل بورس تهران و روند خالص سرمایه گذاری اشخاص حقیقی با یکدیگر بسیار همسو است. به گونه ای که در اوج شاخص در تاریخ ۱۳۹۹/۵/۱۹ خالص سرمایه گذاری اشخاص حقیقی به بیش از یک میلیون میلیارد ریال در این سال رسید و سپس با خروج سرمایه گذاران حقیقی و آغاز افت شاخص کل بورس تهران خالص سرمایه گذاری اشخاص حقیقی در انتهای سال ۱۳۹۹ در کنار نزول شاخص به ۵۲۳ هزار میلیارد ریال کاهش یافت.

در سال ۱۴۰۰ خالص سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی منفی ۴۲۵ هزار میلیارد ریال در بورس تهران بوده و در واقع میزان فروش آنها ۴۲۵ هزار میلیارد ریال از میزان خریدشان بیشتر بوده است. در این سال شاخص کل بورس تهران از ابتدای سال تا ۳ خرداد افت ۱۶ درصدی را تجربه کرد و پس از آن تا تاریخ ۶ شهریور ماه رشد قابل توجه ۴۴ درصدی را به ثبت رساند. در ادامه و پس از چند افت و خیز در تاریخ ۵/۱۱/۱۴۰۰  با ۲۳ درصد کاهش نسبت به ۶ شهریور به ۱.۲۰۷.۹۲۷  واحد رسید. از ۵ بهمن تا پایان سال شاخص کل بورس تهران با رشد ۱۳ درصدی به کار خود پایان داد. بدین ترتیب شاخص کل بورس تهران در سال ۱۴۰۰ با ۶/۴  افزایش به کار خود پایان داد.

در سال ۱۴۰۱ خالص سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی منفی ۳۲۹ هزار میلیارد ریال در بازار بوده میزان فروش ۳۲۹ هزار میلیارد ریال از میزان خریدشان بیشتر بوده است. بازدهی شاخص کل بورس تهران در دوره مورد بررسی برابر ۳۳ درصد بوده است. علی رغم رشد شاخص، خالص سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی در بازه مورد بررسی منفی بوده است که نشان از عدم همسویی شاخص بورس و خالص سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی در این سال بوده است.

در سال ۱۴۰۲ و تا ۱۶ اردیبهشت ماه، خالص سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی بورس تهران ۱۵۲ هزار میلیارد ریال مثبت بود و از این تاریخ تا پایان سال ۵۰۴ هزار میلیارد فروششان از خریدشان بیشتر بوده است. بدین ترتیب خالص سرمایه گذاری اشخاص حقیقی در بورس تهران در این سال منفی ۳۵۳ هزار میلیارد ریال بوده است. شاخص کل از ابتدای سال تا ۱۶ اردیبهشت ۲۹ درصد افزایش و از آن تاریخ تا پایان سال با کاهش ۱۳ درصدی همراه بوده است که نشان از همسویی شاخص بورس و خالص سرمایه گذاری سرمایه گذاران حقیقی است.

نویسنده: آرمین صادقی عدل- سید علی فنائی

شماره ۱۰۲ نشریه بورس امروز_ دی ماه ۱۴۰۳