زمزمه بازگشت “خودرو” به بورس کالا به گوش می‌رسد!
نشانه‌های مختلف حاکی از آن است احتمالا یکی از کالا‌های موردنظر دولت برای عرضه در بورس کالا، خودرو است.
به گزارش بورس امروز نقل از دنیای اقتصاد، با اعلام موافقت وزارت صنعت مبنی بر تداوم عرضه تمامی کالا‌ها در بورس کالا، خودرو در یک قدمی تالار نقره‌ای قرار گرفته است. حدود سه هفته پیش رئیس جمهور به سه وزیر صنعت، نفت و اقتصاد ماموریت داد در خصوص عرضه کالا‌ها در بورس کالا اعلام نظر کنند. در نهایت با برگزاری چندین جلسه، هشتم مرداد ماه صورت‌جلسه‌ای منتشر شد که طبق آن هر سه وزارتخانه موافقت را با درخواست رئیس‌جمهور اعلام کردند. بدین ترتیب پیش‌بینی می‌شود خودرو در فهرست عرضه در تالار نقره‌ای قرار بگیرد.
بر اساس این گزارش، علاوه بر تصمیم ادامه عرضه تمامی کالا‌ها در بورس کالا از سوی وزرا و هموار شدن عرضه خودرو در بورس کالا، نشانه‌هایی مبنی بر عزم دولت برای از‌سرگیری فروش خودرو در بورس کالا وجود دارد. ۲۸ اردیبهشت سال گذشته برای اولین بار خودرو در بورس کالا حضور یافت. طبق آمار مرکز پژوهش‌های مجلس از آن زمان تا ۱۸ دی سال ۱۴۰۱ که راه خودرو از بورس جدا شد، ۳۴.۸ هزار دستگاه خودرو در بورس عرضه شدند. این شکل از فروش تا حدود زیادی مورد استقبال خودروسازان قرار گرفت که طی سال‌های گذشته به شکل مداوم درگیر قیمت‌گذاری دستوری بودند و مشکلات مالی به روزمره این صنعت تبدیل شده بود.
با عرضه خودرو در بورس کالا و خلق قیمت سومی بین قیمت کارخانه و بازار، این روش تا حدود زیادی به نفع تولیدکنندگان بود و مصرف‌کنندگان نیز خودروی موردنیاز را با قیمتی کمتر از بازار خریداری کنند. با این وجود بورس کالا اقامتگاه طولانی‌مدتی برای خودرو نبود و در نهایت با ورود شورای رقابت به قیمت گذاری خودرو و چندین ماه کش و قوس بین شورای عالی بورس و شورای رقابت، فروش خودرو خارج از سامانه یکپارچه ممنوع اعلام شد و راه بورس کالا برای فروش خودرو بسته شد. همچنین وزارت صنعت که در آن زمان تحت تصدی رضا فاطمی‌امین بود به‌نوعی موضع بی‌طرف را در پیش گرفته بود که این شکل از موضع‌گیری وزارت صنعت یکی از علل مهم خداحافظی خودرو از بورس کالا است.
بعد از این اتفاق دیگر هیچ خودروی سواری در بورس به فروش نرفت. با این وجود اواخر خرداد یکی از خودروسازان خصوصی از عرضه در بورس کالا خبر داد. این در شرایطی بود که شورای رقابت این عرضه را غیرقانونی دانست و این نقطه پایانی بر امید خودروسازان به بازگشت محصولات به تالار خودروی بورس کالا بود.
با دستور جدید رئیس‌جمهور و موافقت سه وزیر صنعت، نفت و اقتصاد مبنی بر ادامه عرضه تمامی کالا‌ها در بورس کالا، راه عرضه دوباره خودرو از این طریق هموار شده است. اگر دوباره در بورس کالا جایی برای خودرو باز شود، ابتدا این محصولات خودروسازان خصوصی خواهند بود که راهی تالار نقره‌ای می‌شوند.
نشانه‌های بازگشت خودرو به بورس
نشانه‌های مختلف حاکی از آن است احتمالا یکی از کالا‌های موردنظر دولت برای عرضه در بورس کالا، خودرو است. برای مرور این نشانه‌ها ابتدا باید نگاهی به تغییرات در وزارت صنعت داشت.
با جایگزین شدن علی‌آبادی به جای فاطمی‌امین به نظر می‌رسد وزارت صنعت دیگر در این مورد چندان بی‌میل یا بی‌طرف نیست. پیش از این خودروسازان و وزیر صنعت تلاش‌هایی برای حذف قیمت‌گذاری دستوری داشتند و در این مورد مذاکراتی را با مجلس و هیات دولت پیش بردند. با این وجود هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که مجلس و دولت بخواهند خودروسازان را در قیمت‌گذاری آزاد بگذارند اما ممکن است راه سومی را در پیش گرفته و بورس کالا را به عنوان راه حل میانی برای جبران زیان خودروسازان بپذیرند.
از طرف دیگر عرضه خودرو در بورس کالا در مغایرت با دستور‌العمل شورای رقابت در مورد نحوه عرضه خودرو است. چندی پیش این شورا در برابر دستور رئیس‌جمهور مبنی بر کاهش قیمت خودرو‌های مونتاژی تمکین نکرد. بنابراین به نظر می‌رسد دولت هم از مصوبه شورای رقابت مبنی بر عدم عرضه خودرو در بورس تمکین نکند.
بررسی رفتار خودروسازان نشان می دهد احتمالا تولیدکنندگان خودرو امیدوار به عرضه محصولات در بورس کالا هستند. برای مثال گرچه پیش‌فروش بیشتر خودروها از طریق سامانه یکپارچه طی دو مرحله انجام شده اما در این مدت برخی از خودروسازان خصوصی برای تحویل خودروها بسیار عجله داشتند و بعضی اعلام کردند محصولات را حتی چندین ماه زودتر از موعد مقرر، تحویل خواهند داد. بنابراین می‌توان این احتمال را مطرح کرد مونتاژکاران می‌خواهند هرچه زودتر محصولات را تحویل دهند تا با هموار شدن مسیر عرضه خودرو در بورس کالا بتوانند محصولات را راهی تالار نقره‌ای بورس کنند.
از طرف دیگر آمار‌های مختلفی که درباره وضعیت تولید خودرو از سوی نهاد‌های مختلف منتشر شده مانند شامخ یا گزارش پژوهشکده پولی و بانکی، نشان می‌دهد که تولید خودرو طی ماه‌های گذشته و بخصوص در تیرماه با افت مواجه بوده و انبار خودروسازان به‌شدت در حال پر شدن است. بازوی پژوهشی بانک مرکزی پیش از این علت افزایش انبار محصولات خودروسازان را دلایل استراتژیک معرفی کرده بود که حالا با دستور رئیس‌جمهور معنای دیگری پیدا کرده است. احتمالا با افزایش احتمال عرضه خودرو در بورس کالا، خودروسازان ترجیح دادند با تجمع محصولات آن‌ها را برای عرضه در بورس نگه دارند.
علاوه بر این، هفتم مرداد ماه مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی در مورد نحوه قیمت‌گذاری خودرو تهیه کرد و بطور مشخص پیشنهاد داد همه خودروها باید در بورس کالا عرضه شوند. بنابراین پنج نشانه مشخص وجود دارد که نشان می‌دهد احتمالا دولت در پی بازگشایی تالار خودروی بورس کالا است.
کارنامه بورس کالا در فروش خودرو
بورس کالا کارنامه موفقی در فروش خودرو داشته و دست‌کم خودروسازان از این شیوه فروش راضی بودند. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در گزارش اخیر ضمن نقد صریح شورای رقابت و ستاد تنظیم بازار در قیمت‌گذاری خودرو این شیوه را باعث افزایش قیمت قابل‌توجه خودرو در بازار دانسته و علاوه بر آن کارنامه بورس کالا را در فروش خودرو بررسی کرده و به آن نمره قبولی داد.
از ۲۸ اردیبهشت تا ۱۸ دی‌ماه ۱۴۰۱ حدود ۳۴.۸ هزار دستگاه خودرو به ارزش ۵. ۱۹ هزار میلیارد تومان در بورس کالا عرضه شدند. این عرضه از سویی به نفع مصرف‌کنندگان بود. به طوری که طبق گزارش بازوی پژوهشی مجلس درمجموع ۴.۴ هزار میلیارد تومان ارزان‌تر از قیمت بازار خودرو خریداری کردند و از سوی دیگر تولیدکنندگان نیز تا حدی از فشار قیمت‌گذاری دستوری خارج شدند و ۶ هزار میلیارد تومان بیشتر از قیمت مصوب، عایدی کسب کردند.
عرضه مداوم خودرو در بورس کالا باعث شده حتی زمانی که بازار ارز درگیر نوسانات است، قیمت خودرو در بورس روند کاهشی داشته باشد. به‌رغم آنچه گفته می‌شود عرضه خودرو در بورس کالا باعث افزایش قیمت در بازار شده، بهای خودرو در بازار وابستگی شدیدی به نرخ ارز دارد و همیشه وفاداری را نسبت به نوسانات نرخ ارز نشان داده است. بنابراین عرضه خودرو در بورس کالا اگر باعث کاهش قیمت خودرو در بازار نشود سبب افزایش قیمت آن هم نخواهد شد. شاهد این موضوع عرضه خودرو‌های مونتاژی در بورس کالا است.
این خودروها زمانی در تالار نقره‌ای عرضه شدند که بازار ارز از ثبات نسبی برخوردار بود. در چنین شرایطی عرضه این محصولات در بورس کالا باعث افزایش قیمت خودرو‌های مونتاژی در بازار نشد اما در مقابل هر زمان که نرخ ارز افزایش داشت قیمت خودرو در بازار نیز بطور هماهنگ رشد یافت. طبق آمار اعلامی بورس کالا در ۹ ماه سال ۱۴۰۱ کمتر از سه و یک درصد تولیدات ایران خودرو و سایپا در بورس کالا عرضه شد. تنوع خودرو‌های عرضه‌شده در بورس نیز محدود بود. بنابراین نمی‌توان انتظار بیشتری از کارنامه بورس کالا در فروش خودرو داشت. چرا که عملا فرصت بسیار محدودی برای عرضه محصولات خودروسازان داشت.
