ضربه سهمگین تحریم ها به صنعت در ایران

این نسبت با توافق برجام دچار تغییر زیادی نشد و در دهه نود سهم صنعت از کل اقتصاد از ۱۲ درصد تا ۱۴ درصد در نوسان بوده است.

بخش صنعت در اقتصاد های در حال توسعه عموما به عنوان نقطه شروع توسعه یافتگی تلقی می شود و بهبود در این بخش با افزایش سرمایه گذاری، سرمایه انسانی و افزایش بهره‌وری و استفاده از تکنولوژی در فرآیند تولید صورت می‌گیرد.

تولید ناخالص داخلی از سمت ارزش افزوده متشکل از سه گروه اصلی کشاورزی، صنعت و خدمات است. زیر بخش های گروه صنعت شامل بخش های صنعت، معدن، ساختمان، آّب و برق و گاز و استخراج نفت و گاز می‌شود که در این گزارش مشخصا به خود بخش صنعت پرداخته شده است.

قبل از شروع تحریم های دهه ۹۰

اواخر دهه هشتاد تا ابتدای دهه نود درآمد ناشی از صنعت ۱۹ درصد از کل تولیدات را به خود اختصاص داده بود.

علی‌رغم افزایش حقیقی میزان تولید ناخالص داخلی تا ابتدای دهه ۹۰ ، سهم صنعت از درآمد سالانه کشور در این سال ها تقریبا ثابت مانده است. به عبارتی دیگر همراه با رشد درآمد ناخالص داخلی، ارزش افزوده یا تولید ناشی از بخش صنعت نیز به طور متناسب رشد کرده است.

ابتدای دهه ۹۰ و آغاز تحریم های جدید علیه ایران

با آغاز تحریم ها از سال ۹۰ میزان رشد تولید ناخالص داخلی ایران منفی ۰.۴ درصد بوده است در حالیکه رشد بخش صنعت حتی به منفی ۲۷ درصد نیز رسیده است. به بیان دیگر سرعت منفی شدن بخش صنعت شدید تر از منفی شدن رشد کل اقتصاد بوده است. بنابراین سهم صنعت از تولید ناخالص داخلی در این سال به شدت سقوط کرده است.

از ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ با کاهش تولید ناخالص داخلی سهم بخش صنعت نیز کاهش یافته است. به بیانی دیگر با شروع موج جدید تحریم ها، ایران بخش زیادی از بازار محصولات صنعت را از دست داد. در این سال ها سهم صنعت از کل اقتصاد داخلی از ۱۹ درصد به ۱۳ درصد تنزل یافته است. کاهش سهم صنعت از تولیدات ناخالص به معنای این است که تغییرات منفی در تولیدات بخش صنعت شدید تر از تغییرات منفی در تولیدات کل ناخالص داخلی بوده است.

توافق برجام و سال های بازدهی

توافق برجام منجر به افزایش چشمگیر درآمد سرانه سالانه ایران شد اما سهم صنعت در اقتصاد تغییری نکرد. در این سال بجز افزایش میزان صادرات نفت و گاز، بیشترین میزان رشد در بخش های ساختمان و معدن و تامین آب و برق و گاز تجربه شد اما رشد بخش صنعت تقریبا نزدیک به همان رشد کل اقتصاد بوده است. بنابراین در این سال ها همچنان سهم صنعت از اقتصاد حدود ۱۳ درصد باقی مانده است.

خروج آمریکا از برجام

از سال ۱۳۹۷ که آمریکا تصمیم به خروج از توافق برجام گرفت، تولید ناخالص داخلی به دلیل کاهش درآمد های ناشی از بخش نفت روند نزولی یافته ولی بخش صنعت همچنان متناسب با کاهش تولید ناخالص داخلی کاهش یافت. بنابراین در دهه ۹۰ سهم بخش صنعت از اقتصاد تقریبا حدود ۱۳ درصد باقی مانده که نسبت به دهه ۸۰ به طور فاحشی پایین تر است.

به عبارتی دیگر با وجود تجربه چرخه های رکود و رونق در اقتصاد، سهم صنعت از اقتصاد ایران در دهه ۹۰ تقریبا ثابت مانده است و با گذشت سال ها هنوز هم کاهشی که سهم صنعت از کل اقتصاد در سال ۹۰ تجربه کرده بود، جبران نشده است.