آیا بازار سرمایه سوت زن دارد؟

به گزارش بورس امروز، سوت زنی یکی از روش های ارتقای سلامت بازار سرمایه تلقی میشود. این روش که مورد توجه بسیاری از نهادهای ناظر بورس و اوراق بهادار در سال های اخیر بوده است، توانسته در شناسایی و توقف موراد نقض قوانین اوراق بهادار کشورها نقش مهمی داشته باشد و منجر به افزایش اعتماد به بازارهای سرمایه شده است.

در نهادهای ناظر بازارهای سرمایه کشورهایی که از مقررات جامع در حوزه سوت زنی برخوردار هستند، دستورالعمل های تشویقی، کارآمد و جامعی از فرایند رسیدگی به گزارش های تخلف و سوت زنی، مقررات حفاظت از سوت زنان و نحوه پرداخت پاداش به آنها وجود دارد. وجود این دستورالعمل های جامع و آگاهی رسانی های گسترده به عموم مردم از سوی نهادهای ناظر بازارهای سرمایه موجب شده است تا سالیانه تعداد تماس های سوت زنی به نهادهای ناظر از طریق وبسایت دفاتر سوت زنی، ایمیل، فکس و … افزایش یابد.

مطالعه دستورالعمل سوت زنی نهادهای ناظر به وضوح روشن می کند که فرایند رسیدگی به گزارش های تخلف ارائه شده توسط سوت زنان، اثبات جرایم و تخلفات و در نهایت دریافت پاداش از نهادهای ناظر امری بسیار زمان بر است.

به طوری که فاصله زمانی بین ارسال گزارش تخلف و درنهایت دریافت پاداش به علت مسایلی چون وجود گزارش های متعدد سوت زنی در ارتباط با یک پرونده تخلف، مسایل پیچیده، نیاز به اطلاعات بیشتر و میزان همکاری سوت زنان و تاخیرهایی در ارتباط با درخواست های تجدید نظر و در نهایت تصمیم گیری نهاد ناظر در ارتباط با میزان پرداخت پاداش به هر یک از سوت زنان ممکن است چندین سال به طول بیانجامد.

اما یک نکته حایز اهمیت است که در صورتی که گزارش های تخلف سوت زنان در دادگاه قضایی اثبات شود، پاداش های قابل توجهی به آنها تعلق می گیرد که در خور توجه است. نکته دیگر قابل توجه آنست که در این فرآیند چنانچه مشخص شود که سوت زننده اطلاعات خلاف واقع یا مستندات جعلی را به قصد مزاحمت ارسال کرده است، توسط نهاد ناظر برای همیشه از ارسال گزارش تخلف منع می شود و بر علیه سوت زن خاطی اقدامات قانونی و جزایی انجام خواهد گرفت.

یکی از بخش های اصلی مطرح شده در دستور العمل های سوت زنی، وجود بخشی تحت عنوان مقررات حفاظت از سوت زنان بوده که گزارش مربوط به تخلف را ارسال کرده اند.

طبق مفاد این بخش، نهادهای ناظر بورس و اوراق بهادار هویت سوت زننده یا اطلاعاتی که با استفاده از آن بتوان این شخص را شناسایی کرد، به صورت محرمانه تلقی کرده و افشا نمی کنند؛ مگر در شرایط خاص به عنوان مثال در جریان بررسی یک پرونده یا برگزاری یک دادگاه خاص طبق قانون نیاز به وجود اطلاعاتی باشد که هویت سوت زننده را افشا کند که این مورد نیز بسته به رضایت سوت زن صورت می گیرد. همچنین ممکن است نهاد ناظر اطلاعاتی از سوت زن را با شرایط محرمانه ماندن به سایر نهادهای دولتی یا نظارتی ارایه کند. یکی دیگر از مفاد این بخش، حفاظت از سوت زنان علیه اقدامات تلافی جویانه کارفرمایان است.

بدین منظور کارفرمایان نمی توانند کارمندی را که موارد نقض قوانین اوراق بهادار را گزارش کرده، به هر طریق از جمله تبعیض در شرایط و ضوابط شغلی، کاهش حقوق یا ساعت کار، متهم کردن نادرست کارمند به عملکرد ضعیف، تنزل رتبه شغلی، تعلیق و اخراج مورد اقدامات تلافی جویانه قرار دهند. در صورت اثابت نقض مقررات فوق، نهاد ناظر بازارهای سرمایه علیه خاطیان اقدامات قانونی انجام خواهند داد.

بخش پاداش سوت زنی یکی دیگر از موارد اصلی این دستورالعمل هاست. بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که تخصیص پاداش به سوت زنان واجد شرایط پس از اخذ جریمه نهایی و از همان محل بر مبنای میزان درصد تعیین شده یا مبلغ صلاحدیدی در نظر گرفته شده صورت می گیرد. در بعضی از نهادهای ناظر مانند کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا صندوق جداگانه ای در کننار صندوق حمایت از سرمایه گذاران بازار ایجاد شده است که تمام درآمد این صندوق از محل جرایم بازار سرمایه محقق می شود.

این صندوق وظیفه پرداخت پاداش را برعهده دارد و نکته اصلی آنست که این صندوق پس از دریافت جریمه مربوطه اقدام به پرداخت پاداش می کند. یعنی وجوه قبلی صندوق که برای حفاظت از سرمایه گذاران بازار است به عنوان پاداش به سوت زن داده نمی شود و در صورت اخذ جریمه از همان محل به صوت زن پرداخت خواهد شد. نکته حایز اهمیت آنست که تعیین میزان پاداش سوت زنی توسط نهادهای ناظر تحت تاثیر عواملی است که این عوامل در تصمیم گیری میزان آن در پرداخت به یک سوت زن یا تقسیم پاداش به چند سوت زن در مورد یک پرونده تخلف نقش مهمی ایفا کرده و می تواند میزان آن را افزایش یا کاهش دهد. به عنوان مثال نهاد ناظر در جریان رسیدگی به یک پرونده تخلف و اثبات آن در دادگاه قضایی ممکن است با سوت زن مکاتبه نماید و از وی بخواهد اطلاعات بیشتری را گزارش نماید. در این شرایط میزان همکاری سوت زن و درجه اهمیت و اعتبار اطلاعات ارائه شده توسط وی می تواند میزان پاداش را افزایش دهد. در مقابل عوامل دیگری مانند ارایه اطلاعات گمراه کننده یا ناقص می تواند پاداش سوت زن را کاهش دهد.

در جمع بندی بحث فوق و با توجه به موارد یاد شده پیشنهاد می شود که تلاش هایی به منظور ارتقای آگاهی عمومی مانند آموزش، شرکت در سیمنارها و وبینارهای متعدد، مصاحبه های رسانه ای و … صورت گیرد. یک تیم به صورت تخصصی اقدام به اطلاع رسانی و ارایه مشاوره در این زمینه کرده و گزارشی از عملکرد اجرای دستورالعمل سوت زنی به صورت سالانه منتشر و در اختیار عموم قرار گیرد. همچنین مقررات حفاظت از سوت زنان در اولویت بالایی رتبه بندی شود تا سوت زنان بدون هیچ گونه ترسی گزارش های خود از نقض قوانین اوراق بهادار را به نهاد ناظر بورس اوراق بهادار گزارش دهند. پاداش سوت زنی نیز از محل اخذ جریمه نهایی حاصل از اثبات پرونده تخلف در دادگاه قضایی به سوت زنان واجد شرایط پرداخت شود.

و درنهایت اخیرا در ایران دستورالعمل سوت زنی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار با نگرش حمایت از حقوق و منافع سرمایه گذاران و ایجاد فضای قانونمند و افزایش اعتماد فعالان بازار سرمایه در ۲۶ تیرماه ۱۴۰۰ تصویب و به وسیله اداره دیده بان سلامت بازار سرمایه عملیاتی و اجرا شده است. با توجه به اهمیت بسیار بالای مقررات سوت زنی در نهادهای ناظر در راستای ارتقای سلامت بازار سرمایه، مطالعه مفاد دستورالعمل سوت زنی در این نهادها می تواند در جهت بهبود دستورالعمل سوت زنی واجرای آن در بورس اوراق بهادار تهران مفید بوده و در نتیجه با بهره گیری از آن می توان در راستای مبارزه با فساد و جرایم در بازار سرمایه گام های موثری برداشت