راهکارهای تامین مالی نظام سلامت از طریق بازار سرمایه
تامین مالی از طریق بازار سرمایه به دلیل مزایا و محاسنی که دارد از بهترین روش‌های تامین مالی به شمار می‌آید و در این نوشتار به راهکارهای متنوع و قابل استفاده برای تامین مالی بخش بهداشت و سلامت در دو دسته کلی تامین مالی مبتنی بر ابزارهای سرمایه‌ای و تامین مالی مبتنی بر ابزارهای استقراضی پرداخته می‌شود.
به گزارش روند بورس امروز، بخش بهداشت و سلامت هر کشور اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا سلامت نبودن افراد و محیط جامعه در عمل منجر به مختل شدن دیگر فعالیت‌ها و حتی زندگی روزمره افراد نیز خواهد شد و نقش سلامت و امنیت در هر کشور غیر قابل انکار است. نهادها و شرکتهای متعددی در تامین این سلامت و بهداشت در جامعه، ایفای نقش نموده که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان متولی و شبکه زیر مجموعه و واحدهای اقتصادی دیگر که تامین ملزومات و تجهیزات مربوطه را بر عهده دارند، از عناصر این بخش پر اهمیت از جامعه هستند. این بخش علاوه بر تامین سلامت و بهداشت افراد و محیط جامعه برای سایر فعالیت‌ها، می‌تواند تولید و اشتغال مناسبی هم فراهم نماید.
لیکن سیاست‌گذاری، نظارت، اجرا و تولید در این بخش نیز بدون دارا بودن منابع مالی مناسب عملا امکان پذیر نبوده و همان طور که این بخش اهمیت قابل توجهی برای کشور داشته، تامین منابع مالی مورد نیاز این بخش نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.
تامین مالی از طریق بازار سرمایه به دلیل مزایا و محاسنی که دارد از بهترین روش‌های تامین مالی به شمار می‌آید و در این نوشتار به راهکارهای متنوع و قابل استفاده برای تامین مالی بخش بهداشت و سلامت در دو دسته کلی تامین مالی مبتنی بر ابزارهای سرمایه‌ای و تامین مالی مبتنی بر ابزارهای استقراضی پرداخته می‌شود.
نظام سلامت در هر کشور ایجاد شده تا با ارائه خدمات بهداشتی، درمانی و پیشگیری، سطح سلامت افراد و محیط را در جامعه بهبود دهد. این مجموعه از واحدهای متعددی تشکیل شده که در ایران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، متولی و سیاست گذار اصلی سلامت جامعه بوده که با دارا بودن زیر مجموعه‌هایی از قبیل دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، شبکه‌های بهداشت و درمان، مراکز بهداشت و درمان شهری و خانه‌های بهداشت روستایی، این مهم را انجام می‌دهد. علاوه بر این، بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی دولتی و خصوصی، شرکتهای داروسازی، تولید لوازم پزشکی و پخش، شرکتهای بیمه درمانی و شرکتهای دانش بنیان تحقیقاتی و آزمایشگاهی نیز نقش قابل توجهی در بهبود سطح سلامت افراد جامعه دارند چرا که تامین سلامت و بهداشت بدون تجهیزات و ملزومات مربوطه امکان پذیر نیست.
بخش بهداشت و سلامت در هر کشور علاوه بر این که با تامین سلامت و بهداشت محیط و افراد در جامعه، در کنار امنیتی که نهادهای نظامی تامین می‌کنند، بستر سایر فعالیت‌ها و زندگی روزمره شهروندان را فراهم می‌نماید. ضمن این که نهادها و شرکت‌هایی که در این بخش فعالیت خواهند کرد، می‌توانند تولید و اشتغال مناسبی را برای کشور ایجاد کنند.
تامین مالی
دارا بودن منابع مالی کافی از ضروریات فعالیت هر نهاد و بنگاهی در جامعه بوده و بدون این منابع، عملا هم سیاست گذاری و هم اجرا و تولید امکان پذیر نخواهد بود. تامین مالی، فرآیند ایجاد، جمع آوری و افزایش منابع مالی یا سرمایه‌ای برای مخارج مختلف می‌باشد. بازار سرمایه با جذب سرمایه اشخاص، تسهیل تامین مالی صنایع و حتی طرح‌های دولت، تخصیص بهینه منابع مالی، بهبود راهبری شرکتی و افزایش شفافیت در اقتصاد را دنبال کرده و رونق تولید و اشتغال در کشور را به ارمغان می‌آورد و البته بازدهی مناسبی هم برای سرمایه گذاران در این بازار دارد. همچنین هدایت صحیح نقدینگی صورت گرفته و از مضرات وجود این میزان نقدینگی در سرمایه گذاری‌های نامناسب و غیر مولد جلوگیری می‌نماید.
بازار سرمایه کشور از ظرفیت مناسبی برای تامین مالی برخوردار است به نحوی که برابر آمار رسمی منتشر شده توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادر و تسویه وجوه، با احتساب کدهای حقیقی صادر شده تا پایان آبان‌ماه سال ۱۳۹۸، نزدیک به ۱۴ درصد از مردم کشور وارد بازار سرمایه شده‌اند. تامین مالی از طریق بازار سرمایه به دلیل مواجهه مستقیم با سرمایه‌گذاران، معمولا از بهای تمام شده کمتری برخوردار است. این مدل تامین مالی، تنوع زیادی داشته که هر ابزار آن امکانات منحصر به فردی دارد. از مزایای تامین مالی از طریق بازار سرمایه می‌توان به برخورداری از معافیت‌های مالیاتی، امکان جمع آوری سرمایه‌های خرد، شفافیت اطلاعات و نظارت توسط نهاد ناظر بازار سرمایه و هزینه کمتر نسبت به تسهیلات بانکی اشاره نمود. روش‌های تامین مالی به طور کلی به دو دسته تامین مالی مبتنی بر ابزارهای سرمایه‌ای و تامین مالی مبتنی بر ابزارهای استقراضی تقسیم می‌شود. در تامین مالی به وسیله ابزارهای سرمایه‌ای ضمن دستیابی به منابع مالی بلند مدت، بنیه مالی شرکت با تامین وجوه از محل حقوق صاحبان سهام، تقویت شده و تامین کنندگان از مالکان شرکت شمرده می‌شوند. لیکن در تامین مالی به وسیله ابزارهای استقراضی، میزان مالکیت سهامداران بدون تغییر باقی مانده و تامین کنندگان خارج از سهامداران شرکت هستند.
ابزارهای تامین مالی
ابزارهای تامین مالی متنوعی در بازار سرمایه کشور قابل ارائه هستند که کاربردهای متنوعی دارند لیکن موارد ذیل می‌تواند مورد استفاده نهادها و شرکتهای فعال در نظام سلامت قرار گیرد که از میان آنها، اوراق قرض الحسنه، اوراق مرابحه، اوراق اجاره، اوراق مشارکت، اوراق استصناع، اوراق خرید دین و اوراق منفعت از جمله ابزارهای سرمایه‌ای بوده و صندوق پروژه و صندوق سرمایه گذاری خصوصی از ابزارهای استقراضی به شمار می‌روند که در شکل ۱ نشان داده شده و در ادامه به معرفی هر یک پرداخته می‌شود.
شکل ۱: ابزارهای تامین مالی قابل استفاده برای نظام سلامت کشور
اوراق قرض الحسنه، اوراق بهاداری که براساس قرارداد قرض بدون بهره منتشر می‌شود و به ناشر به میزان ارزش اسمی آنها به دارندگان اوراق بدهکار است و بایستی در سررسید به آنان بپردازد. در بحث سلامت جامعه، وزارت بهداشت می‌تواند برای انجام طرح‌های عام المنفعه از این ابزار مالی استفاده نماید.
اوراق بهادار با نام و قابل نقل و انتقالی که نشان‌دهنده مالکیت مشاع دارنده آن در دارایی مالی براساس قرارداد مرابحه می‌باشد، اوراق مرابحه است. عموما این اوراق جهت تامین منابع مالی مورد نیاز به منظور خرید دارایی‌های ثابت، مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز شرکتهای تولیدی به کار می‌رود.
در اوراق اجاره، ابتدا متقاضی تامین مالی، بخشی از دارایی‌های ثابت مشهود را برای انتشار اوراق اجاره انتخاب و سپس نهاد واسط مالی دارایی‌های منتخب را به صورت یک سبد خریداری نموده و همزمان ناشر پس از خرید دارایی‌ها مجددا آنها را در قالب قرارداد اجاره در اختیار متقاضی تامین مالی قرار می‌دهد.
به منظور مشارکت عموم در اجرای طرح‌های عمرانی انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کل کشور و طرح‌های سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی به دولت و شرکتهای دولتی، نهادهای عمومی غیردولتی، شرکتهای وابسته به دستگاه‌های مذکور و همچنین شرکتهای سهامی عام و خاص اجازه داده می‌شود قسمتی از منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرح‌های مذکور را از طریق انتشار و عرضه عمومی اوراق مشارکت تامین نمایند. این اوراق از قدیمی‌ترین ابزارهای مالی قابل ارائه در بازار سرمایه می‌باشد.
در اوراق سفارش ساخت دارندگان آن به صورت مشاع، مالک دارایی مالی هستند که براساس عقد استصناع حاصل شده است و دارای بازده معین است. طراحی اوراق استصناع در راستای تامین مالی پیمانکاری و پروژه محور بوده و وزارتخانه‌ها، شهرداری‌ها، شرکتهای دولتی و بخش خصوصی برای تامین مالی طرح‌های عمرانی و توسعه‌ای می‌توانند از طریق انتشار اوراق سفارش ساخت اقدام کنند.
وجود نقدینگی برای فعالیت هر شرکت ضروری بوده و امکان حصول منافع بیشتری را برای آن فراهم می‌سازد. لیکن بخشی از دارایی‌های هر شرکت به صورت حسابهای دریافتنی بوده که در موعد مقرری از بدهکاران وصول می‌شود و تا آن زمان در دسترس نیست. شرکت‌ها با تنزیل حسابهای دریافتنی در قالب اوراق خرید دین می‌توانند تا حدی به نقدینگی مورد نیاز خود دست یابند.
اوراق منفعت بیانگر مالکیت دارنده آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل شده است. دارندگان اوراق نیز می‌توانند در آینده از آن منافع بهره مند شده یا آن را به دیگران واگذار نمایند. شرکت‌ها و موسسات خدماتی نیز می‌توانند برای تامین سرمایه در گردش یا توسعه فعالیت‌های اقتصادی خود بخشی از خدمات آینده را واگذار کنند.
صندوق پروژه به منظور انجام پروژه مورد نظر، یک شرکت سهامی خاص به نام شرکت پروژه تاسیس می‌نماید که آن شرکت، پس از تکمیل و آغاز مرحله بهره برداری به یک شرکت سهامی عام تبدیل شده و در بورس پذیرش و قابل معامله شده و فعالیت صندوق پایان پذیرفته و ضمن انتقال دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق به شرکت پروژه، به دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، به همان نسبت، سهام شرکت پروژه واگذار می‌شود.
صندوق‌های سرمایه گذاری خصوصی با جمع‌آوری منابع از سرمایه‌گذاران، اقدام به سرمایه‌گذاری در شرکتهای غیر بورسی کوچک و متوسط نموده و با توسعه و ارتقا آنها و در نهایت واگذاری سهامشان به دیگر سرمایه‌گذاران و یا حتی در بورس، بازدهی قابل توجهی را برای سرمایه‌گذاران خود فراهم می‌کنند. شرکتهای دانش بنیان یا غیر دانش بنیان که دارای موقعیت سودآوری باشند می‌توانند هدف سرمایه گذاری این صندوق‌ها قرار گیرند.
پذیرش شرکت‌ها
ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه ضمن کمک به رشد بازار سرمایه به تعالی و رشد آنها در فضای رقابتی و شفاف منجر شده و نام و اعتبار آنها را در جامعه ترقی می‌بخشد. از مزایای این بازار از دیدگاه واحدهای اقتصادی می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار
- افزایش اعتبار داخلی و خارجی و تأمین مالی با توثیق سهام شرکت
- تعیین ارزش بازار بر اساس قانون عرضه و تقاضا
- سهولت در تغییر ترکیب سهامداری و انتقال مالکیت
- برخورداری از مزایای خاص و اعتباری مانند افزایش سقف تسهیلات بانکی
- برخورداری از معافیت‌های مالیاتی
- تبیین چشم‌انداز فعالیت شرکت در آینده و ارزیابی عملکرد شرکت
- ارتقاء سطح اعتماد عمومی و استفاده از مشارکت عمومی در توسعه شرکت
در سال‌های اخیر با وجود بازارهای متعدد با شرایط پذیرش متفاوت و همچنین ابزارهای مالی نوین و متنوع، پذیرش شرکت‌ها در بازار سرمایه و تامین مالی از طریق این بازار تسهیل شده که زمینه رفع مشکلات تولید و فعالیت بهتر نهادها و صنایع در کشور فراهم آمده است.
نتیجه گیری
بازار سرمایه به دلیل مزایایی که داشته از بهترین مسیرها برای تامین مالی بوده و می‌تواند این امر را به خوبی به انجام رساند. راهکارهای تامین مالی مطرح شده برای نهادها و شرکتهای فعال در نظام سلامت کشور در این نوشتار در دو دسته کلی تامین مالی مبتنی بر ابزارهای سرمایه‌ای و تامین مالی مبتنی بر ابزارهای استقراضی ارائه شد که هر یک ویژگی‌ها و کاربردهای خاصی داشته و با توجه به خصوصیات هر کدام از آنها، دولت، واحدهای اقتصادی یا هر دو می‌توانند از این ابزارها جهت تامین مالی استفاده نمایند. بدین ترتیب با رفع معظلات مالی آنها به خصوص در بخش سلامت و بهداشت کشور، علاوه بر این که به مدد الهی جامعه سالم‌تری را خواهیم داشت، تولید و اشتغال قابل توجهی نیز از این بخش حاصل خواهد شد.
بررسی تکمیلی هر یک از راهکارهای ارائه شده برای نهادها و واحدهای اقتصادی فعال در بخش بهداشت و سلامت کشور، می‌تواند زمینه تحقیقات آتی پژوهشگران علاقه‌مند قرار گیرد.
