اصول کلیدی برای حفظ ثبات بازار در شرایط اضطراری
نهادهای مالی بین‌المللی توصیه‌هایی برای مدیریت بحران‌های بورس (مانند جنگ و کرونا) ارائه کرده‌اند. این توصیه‌ها بر تداوم کسب‌وکار، تقویت امنیت سایبری و نظارت متمرکز است. ابزارهایی مانند توقف فروش استقراضی و کنترل معاملات الگوریتمی برای تثبیت و جلوگیری از نوسانات شدید بازار حیاتی هستند.
به گزارش بورس امروز؛ بورس‌های اوراق بهادار، همواره در برابر بحران‌های متنوعی مانند جنگ‌ها، حملات تروریستی، کودتاها و بیماری‌های همه‌گیر، آسیب‌پذیر بوده‌اند. به علت اهمیت این موضوع، نهادهای بین‌المللی همچون سازمان بین‌المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار و صندوق بین‌المللی پول به بررسی تجربیات گذشته پرداخته و با استفاده از تجارب بورس‌ها، مجموعه‌ای از توصیه‌ها برای مدیریت ریسک و حفظ ثبات بازار ارائه داده‌اند. این توصیه‌ها بر پایه اصول کلیدی مانند تداوم کسب‌وکار استوار هستند که شامل تدوین برنامه‌های جامع برای سناریوهای اضطراری، آماده‌سازی سامانه‌های جایگزین و تقویت امنیت سایبری می‌شود.
علاوه بر این، تقویت نظارت بر معاملات در شرایط بحرانی توصیه شده که با تمرکز بر جلوگیری از تخلفاتی مانند دستکاری قیمت‌ها و سوءاستفاده از اطلاعات نهانی و استفاده از ابزارهایی همچون سیستم‌های هشدار سریع و نماگرهای شناسایی ریسک برای پیش‌بینی و مدیریت بحران‌ها انجام می‌شود. هماهنگی با نهادهای سیاست‌گذار در سطح پولی و اقتصادی برای اعمال سیاست‌های حمایتی مانند کاهش نرخ بهره و ایجاد خطوط اعتباری برای حفظ نقدینگی شرکت‌ها نیز توسط نهادهای بین‌المللی یادشده، توصیه شده است.
همچنین اعمال محدودیت‌هایی مانند توقف موقت فروش استقراضی، کنترل معاملات الگوریتمی و بازتنظیم ریزساختارهای بازار (مانند دامنه نوسان و زمان معاملات) برای جلوگیری از نوسانات شدید، از موارد پیشنهادی برای مدیریت این شرایط است. شفافیت و دریافت گزارش‌های خاص از ناشران، اطلاع‌رسانی به سرمایه‌گذاران برای کاهش رفتارهای هیجانی، انعطاف در الزامات قانونی (مانند برگزاری مجامع آنلاین و مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ابزارهایی همچون تعلیق ابطال واحدها یا جریمه ابطال) از دیگر جنبه‌های کلیدی پیشنهادی در این توصیه‌ها هستند. در نهایت آخرین راه‌حل، توقف معاملات کل بازار تنها در شرایط خاص و برای حفظ اعتماد عمومی، پیشنهاد شده است.
تجربیات واقعی بحران‌ها نشان‌دهنده کارایی این توصیه‌ها در عمل است. برای مثال، در جنگ روسیه و اوکراین (فوریه ۲۰۲۲)، بورس مسکو با سقوط تاریخی شاخص MOEX تا ۳۳ درصد در روز اول مواجه و برای یک ماه تعطیل شد. پس از آن با اعمال محدودیت‌هایی مانند ممنوعیت فروش استقراضی، توقف پرداخت سود به سرمایه‌گذاران خارجی و بازگشایی تدریجی، ثبات نسبی را بازیافت.
در حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، بورس نیویورک برای هفت روز تعطیل شد و شاخص داوجونز ۱۴ درصد افت کرد، اما با اقداماتی مانند تقویت زیرساخت‌های الکترونیکی، شبکه‌های ارتباطی امن، نظارت تقویت‌شده و هماهنگی با فدرال رزرو، بازار ظرف یک ماه به سطوح پیشین بازگشت و برنامه‌های پشتیبان برای بحران‌های آینده نیز تدوین شد.
کودتای ترکیه در ژوئیه ۲۰۱۶ منجر به افت ۷ درصدی شاخص بورس و کاهش ارزش لیر شد، اما با توقف‌های کوتاه‌مدت معاملات و محدودیت فروش استقراضی، بازار ظرف چهار روز بهبود یافت. مشابه آن، دستگیری شهردار استانبول (مارس ۲۰۲۵) با ریزش ۸.۷ درصدی شاخص همراه بود و با فعال‌سازی متوقف‌کننده‌های خودکار و ممنوعیت فروش استقراضی برای یک ماه، نوسانات کنترل شد.
در همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۲۰، بورس‌هایی مانند استانبول، مالزی و تایلند با کاهش دامنه نوسان آن هم به صورت نامتقارن، تعلیق فروش استقراضی، کاهش زمان معاملات و اعطای مهلت اضافی برای گزارش‌دهی، بحران را مدیریت کردند. اتحادیه اروپا ابزارهایی مانند تعدیل ارزش خالص دارایی صندوق‌ها و جریمه ابطال را برای حفظ نقدینگی به کار گرفت.
مدیریت بحران در بازارهای اوراق بهادار نیازمند ترکیبی از آمادگی‌های پیشگیرانه، واکنش سریع و بهره‌گیری از تجارب جهانی است تا از گسترش بی‌ثباتی جلوگیری شود.
نویسنده: حمید اسکندری کارشناس بازار سرمایه
منبع: ماهنامه شماره ۱۱۱ بورس امروز_ مهر ماه
