بازار سرمایه در شرایط جدید؛ بررسی مسیرهای امن سرمایه‌گذاری
مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک): فعال‌سازی این سازوکار در برجام، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت و تشدید تحریم‌های آمریکا را به همراه دارد که به شدت بر صادرات، درآمدهای ارزی و وضعیت اقتصادی ایران، به ویژه شرکت‌های صادرات‌محور، تأثیر منفی گذاشته و منجر به افزایش کسری بودجه، تورم و بیکاری می‌شود.
به گزارش بورس امروز؛ مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک، سازوکاری در چارچوب توافق برجام است که به اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، بدون نیاز به رأی‌گیری، تحریم‌های قبلی شورای امنیت را مجدداً اعمال کنند.
در حال حاضر، ایران تحت تحریم‌های شدید ایالات متحده قرار دارد و کشورهایی که مراودات مالی گسترده‌ای با آمریکا دارند، عملاً امکان برقراری ارتباط اقتصادی رسمی با ایران را ندارند. با این حال، فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند تحریم‌های گسترده‌تری را در حوزه‌های نفتی، مالی، بانکی و کشتیرانی از سوی تمامی کشورها به دنبال داشته باشد.
تحریم‌های شدید کشتیرانی منجر به بازرسی محموله‌های کشتی‌هایی می‌شود که به مقصد ایران حرکت می‌کنند یا از ایران خارج شده‌اند. این موضوع ریسک معاملات با ایران را افزایش داده و شرکت‌های بیمه کمتری حاضر به پوشش نفتکش‌های ایرانی خواهند بود. در نتیجه، هزینه‌های بیمه و حمل‌ونقل به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. این تأثیرات تنها محدود به نفت نیست، بلکه بر صادرات سایر محصولات از جمله مس، فولاد و دیگر کالاهای شرکت‌های بورسی نیز اثرگذار خواهد بود و کاهش درآمدهای ارزی غیرنفتی را در پی دارد. شرکت‌های ایرانی در چنین شرایطی ناچارند محصولات خود را در بازارهای غیررسمی و با قیمت‌های پایین‌تر عرضه کنند.
مکانیسم ماشه زیرمجموعه فصل هفتم منشور سازمان ملل است و پس از فعال‌سازی آن، حتی شرکت‌های کوچک چینی که پیش‌تر به دلیل تخفیف‌های بالا از ایران نفت و کالا خریداری می‌کردند، دیگر قادر به پذیرش این ریسک نخواهند بود. در نتیجه، فروش نفت ایران به شدت کاهش یافته و ممکن است به کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسد.
در شرایط عادی، با فرض فروش روزانه دو میلیون بشکه نفت، ایران با کسری بودجه‌ای حدود ۸۰۰ هزار میلیارد تومان مواجه بود. کاهش فروش نفت، این کسری را تشدید کرده و به تبع آن، تورم، نرخ ارز و بیکاری افزایش خواهد یافت. همچنین، با فعال‌سازی مکانیسم ماشه و مسدود شدن حساب‌های بانکی ایران در سایر کشورها ، هزینه‌های جابجایی و دریافت پول حاصل از فروش نفت افزایش می‌یابد.
در مجموع، با توجه به بحران‌های موجود در حوزه برق، گاز و آب، و کسری بودجه شدید دولت، فعال‌سازی مکانیسم ماشه شرایط بنگاه‌های اقتصادی، به‌ویژه شرکت‌های صادرات‌محور را به شدت بحرانی خواهد کرد. این شرکت‌ها با مشکلاتی نظیر کاهش دسترسی به مواد اولیه وارداتی، کمبود خریدار برای محصولات صادراتی، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه، و دشواری در دریافت وجه فروش مواجه خواهند شد. در چنین شرایطی، بازدهی بازار سرمایه، به‌ویژه صنایع صادرات‌محور، کمتر از بازدهی بازار ارز خواهد بود.
با وجود آنکه بازار بورس طی دو تا سه ماه گذشته، ریسک‌های ناشی از مکانیسم ماشه و احتمال درگیری نظامی را پیش‌خور کرده و به قیمت‌های جذابی رسیده است، نمی‌توان واقعیت بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی کشور را نادیده گرفت. تا زمان مشخص شدن شرایط سیاسی و ایجاد ثبات نسبی، توصیه‌ای به سرمایه‌گذاری گسترده در بازار سهام نمی‌توان داشت. با این حال، در صورت ضرورت حضور در بازار، تمرکز باید بر صنایعی باشد که با نیازهای روزمره مردم در ارتباط هستند و در شرایط بحرانی، تولید و فروش آن‌ها کمتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ صنایعی مانند غذایی‌ها، دارویی‌ها و سایر حوزه‌های مصرفی.
نویسنده: احسان حاجی علی‌اکبر – مدیرعامل شرکت سبدگردان سینا
منبع: ماهنامه شماره ۱۱۰ بورس امروز_ شهریور ماه
