ارزیابی‌‌‌‌‌‌‌ها حاکی از این است که اکنون مقوله بومی‌‌‌‌‌‌‌سازی معاملات به اتمام رسیده‌است، هرچند برخی از فعالان معتقدند که سامانه بومی معاملات طبعا در شرایط تحریم نیاز به بهره‌‌‌‌‌‌‌برداری از سامانه خارجی را به صفر می‌رساند اما نباید فراموش کرد که توسعه در زیرساخت‌ها و به‌روز‌رسانی سرویس‌‌‌‌‌‌‌دهی مطلوب طبعا در مراوده با بورس‌های جهانی و به‌طور کلی اقتصاد دنیا صورت می‌پذیرد. حال «دنیای‌اقتصاد» در گفت‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌گو با روح‌الله دهقان مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس به ارزیابی وضعیت سامانههای معاملاتی به‌خصوص سامانه بومی معاملات و چرایی ایجاد اختلال در سایت جدید پرداخته است.
دلیل اتفاقات اخیر در سایت مدیریت فناوری بورس چیست؟
سایت دچار اختلال نشده‌است. با توجه به نیاز تغییر تکنولوژی که در مدیریت فناوری احساس میشد، با تکنولوژی و امکانات جدید‌‌‌‌‌‌‌تر سایت از ابتدا مورد بازنویسی قرار گرفت تا بتوان در ادامه توسعه‌‌‌‌‌‌‌های آتی را روی تکنولوژی جدید انجام داد. تقریبا یک سالی می‌شود که ۲ سایت به‌طور موازی (قدیم و جدید) مورد بهره‌‌‌‌‌‌‌برداری قرار می‌گیرند.
در روز دوشنبه به دلیل بار بیشتری که به سمت سایت جدید هدایت شد، با توجه به اینکه اغلب افراد با ظاهر سایت جدید آشنایی نداشتند و در واکشی اطلاعاتی که درنظر داشتند به نتیجه مطلوب نمی‌رسیدند، در کنار یکسری ایراداتی که سایت هم داشت و البته در زیر بار سنگین ظهور و بروز پیدا کرد (تا پیش از این ایرادات مشاهده نمی‌‌‌‌‌‌‌شد) تا حدودی شرایط تغییر کرد، بنابراین اتفاقات روز دوشنبه نشان داد که چه بخش‌هایی از سایت جدید باید بهبود پیدا کنند تا بتوان سرویس پایدارتری را ارائه کرد. از عصر روز دوشنبه و به‌طور مشخص از روز سه‌‌‌‌‌‌‌شنبه به‌طور مجدد سایت‌‌‌‌‌‌‌های قدیم و جدید در دسترس قرار دارند.
وضعیت در سامانه معاملات چطور؟
روز سه‌‌‌‌‌‌‌شنبه در سامانه معاملاتی مساله‌ای وجود نداشت و معاملات به‌راحتی و روان انجام شد. حداقل در سمت شرکت مدیریت فناوری و هسته معاملات طبق روال‌‌‌‌‌‌‌های موجود سفارش‌ها وارد سیستم شدند و معاملات نیز به‌درستی صورت‌گرفت. در ۳ هفته اخیر نیز اختلالی در هسته معاملات بابت عدم‌پردازش سفارش‌ها و انجام معاملات نداشتیم. در حقیقت ظرفیت‌هایی که در سامانه ایجاد شده، وضعیت موجود در بازار را پاسخگو است.
اکنون نسبت به روز‌‌‌‌‌‌‌های اوج مثبت بازار که ارزش معاملات به ارقامی بیش از ۲۰هزار‌میلیارد‌تومان رسید، شاهد هستیم که سیستم بدون هیچگونه اختلالی فرآیندها را انجام می‌دهد، اما بعضا ممکن است سایت‌‌‌‌‌‌‌های اینترنتی، درگاه‌‌‌‌‌‌‌های سفارش‌های آنلاین با مشکلی مواجه شوند که این مهم در حوزه فعالیت شرکت مدیریت فناوری نیست.
بهبود سامانههای معاملاتی از چه زمان کلید خورد؟
رویداد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که در سال۱۳۹۹ تجربه شد نظیر رشد سریع بازار توام با افزایش تعداد بازیگران و تعداد معاملات بالا فشار زیادی را به سامانهها وارد کرد. در این برهه سامانههای معاملاتی نیز از آمادگی لازم در مواجهه با چنین رویدادی برخوردار نبودند. در حقیقت با توجه به اینکه تغییرات خیلی سریع اتفاق افتاد، زمانی کافی برای توسعه وجود نداشت.
تجربه سال۱۳۹۹ باعث شد که رشد توسعه و افزایش ظرفیت‌‌‌‌‌‌‌سازی در دستور کار قرار بگیرد، معمولا رشد‌‌‌‌‌‌‌های بازار در سیکل‌های سینوسی تکرار می‌شود.
نسخههای جدید چه زمانی بارگذاری شدند؟
توسعه سامانهها از ابتدای سال۹۹ شروع شد، هرچند به بازار مثبت نرسید اما تقریبا از شهریور ماه نخستین نسخههای جدید روی سیستم بارگذاری شد. توسعه سیستم‌‌‌‌‌‌‌ها در ۲ مسیر صورت می‌گیرد. نخست سخت‌افزاری، به لحاظ اینکه زیرساخت‌ها و تکنولوژی‌‌‌‌‌‌‌ها به‌روز‌‌‌‌‌‌‌تر و با سرعت بالاتری همراه می‌شوند. دیگری مربوط به حوزه نرم‌افزاری می‌شود که اتفاقا تاثیر بیشتری نسبت به حوزه سخت‌افزاری دارد.
روی نرم‌‌‌‌‌‌‌افزار سامانه معاملات به دلیل اینکه سورس کد (Source Code) سامانه را در اختیار داریم، ظرفیت‌‌‌‌‌‌‌سازی در دستور کار قرار گرفت. در واقع بخش‌هایی از سامانه که در معاملات دچار مشکل میشد به‌طور مجدد پیاده‌‌‌‌‌‌‌سازی شد. از طرفی بخشی از کد‌‌‌‌‌‌‌ها در راستای ایجاد ظرفیت حداکثری اصلاح شدند و در نهایت این مهم به بهره‌‌‌‌‌‌‌برداری رسید.
در سال‌های ۱۳۹۹، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ اقدامات متعددی صورت‌گرفت و ماژول‌‌‌‌‌‌‌های دیگر نیز توسعه پیدا کرد. حال در عمده روز‌‌‌‌‌‌‌های معاملاتی نیز با حجم و ارزش معاملات تقریبا مشابه سال۱۳۹۹ (به لحاظ تعداد معاملات) سیستم با اختلال یا کندی مواجه نیست. دلیل این اتفاق دقیقا به ظرفیت‌‌‌‌‌‌‌سازی‌‌‌‌‌‌‌هایی بازمی‌گردد که طی ۳سال‌گذشته ایجاد شده‌است.
با همین تعداد معاملاتی که اکنون در بازار سهام صورت می‌پذیرد (تقریبا ۵/ ۱ تا ۲میلیون معامله در روز) شرکت مدیریت فناوری سامانه را ۲ بخشی (صبح و بعد از ظهر) کرد. اقدامات فوق در سامانه معاملات در راستای ظرفیت‌‌‌‌‌‌‌سازی صورت‌گرفت و اکنون در این‌خصوص مشکلی وجود ندارد.
در مقوله بومی‌‌‌‌‌‌‌سازی شرایط به چه نحوی است؟
تولید سامانه معاملات بومی از سال۱۳۹۸ شروع شد و برآوردها در این حوزه ۳ساله بود. تقریبا در سال۱۴۰۱ مراحل آماده‌‌‌‌‌‌‌سازی پایان یافت، اکنون اقدامات فنی این مهم به اتمام رسیده و در حال طی‌کردن یکسری روال‌‌‌‌‌‌‌های قراردادی در جهت آماده‌‌‌‌‌‌‌سازی برای محیط عملیاتی است.
سامانه مورد تست قرار گرفت؟
در محیط تستی و آزمایشگاهی، تست‌‌‌‌‌‌‌ها انجام شده‌است و اکنون باید در فرآیند نصب و وصل به سامانههای جانبی قرار بگیرد. در ادامه به‌طور مجدد مراحل تست سامانه را خواهیم داشت.
آیا سامانه معاملات بومی پاسخگوی کلیت بازار خواهد بود؟
در وهله اول سامانه معاملات بومی برای کلیت بازار نیست و فقط بخش مشخصی را شامل می‌شود تا بتوان در محیط عملیاتی میزان پاسخگویی آن را مورد سنجش و ارزیابی قرار داد. در ادامه سایر نماد‌‌‌‌‌‌‌های معاملاتی نیز به این بخش منتقل خواهند شد. بورس‌ها باید تصمیم بگیرند که قصد دارند چه نماد‌‌‌‌‌‌‌هایی را روی این سامانه معامله کنند.
در سامانه بومی مشکلات پیرامون تحریم را دیگر نخواهیم داشت؟
احتمالا برای اقدامات آتی به نرم‌افزار‌‌‌‌‌‌‌های خارجی نیز احتیاج خواهد بود. بهره‌‌‌‌‌‌‌برداری از سامانه معاملات بومی به این معنی نیست که از هر نوع سامانه خارجی بی‌نیاز خواهیم شد.
به هر حال سامانههای معاملاتی علاوه‌بر تکنولوژی که در آن مورد‌استفاده قرار می‌گیرد، منطقا یکسری از کسب‌وکار‌‌‌‌‌‌‌ها را هم در داخل خود خواهد داشت که اتفاقا برای رشد بازار موثر است.
