تفاوت شاخص کل و هموزن به عنوان معیار ارزیابی عملکرد

به گزارش بورس امروز، با وجود اینکه در سال های اخیر شاهد اقداماتی در تشکیل صندوقهای سرمایه گذاری شاخص محور مانند صندوق ۳۰ شرکت بزرگ توسط برخی از نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه بودیم اما همچنان امکان سرمایه گذاری در صندوق هایی که به صورت کامل دو شاخص اصلی بورس تهران یعنی شاخص کل (TEDPIX ) و شاخص هموزن را دنبال کنند، امکان پذیر نشده است. تشکیل یک سبد سرمایهگذاری بر اساس هر یک از این دو شاخص با توجه به تمایز فرمول محاسبه آنها متفاوت خواهد بود.

برای محاسبه تئوریک شاخص کل همانطور که در فرمول زیر دیده می شود ارزش بازار تمام شرکتهای بورسی در صورت و مخرج کسر پس از ضرب قیمت در تعداد کل سهام آنها با یکدیگر جمع می شود؛ با این تفاوت که در صورت کسر از قیمت و تعداد روز آنها و در مخرج کسر از قیمت و تعداد درتاریخ پایه )روز نخست( استفاده می شود و مقدار حاصل از این کسر در عدد ۱۰۰ (مقدار شاخص کل در تاریخ پایه) ضرب می شود. در محاسبه این شاخص اثر ورود و خروج شرکت ها، افزایش سرمایه از آورده نقدی و البته کاهش قیمت حاصل از تقسیم سود تعدیل می شود.

TEDPIX = 100
Pit = قیمت سهام شرکت i ام در زمان t qit = تعداد کل سهام شرکت i ام در زمان t
Pi0 = قیمت سهام شرکت i ام در تاریخ پایه qi0 = تعداد سهام شرکت i ام در تاریخ پایه

در محاسبه تئوریک شاخص هموزن همانطور که در فرمول زیر دیده می شود از تقسیم قیمت روز تک تک شرکتهای بورسی بر قیمت پایه آنها و با در نظر گرفتن ضریب تعدیل مربوط به تجزیه یا تجمیع سهام استفاده می شود و مجموع اعداد بدست آمده بر تعداد کل شرکتها تقسیم شده و در پایان عدد حاصله ضرب درعدد پایه شاخص می شود. در محاسبه این شاخص نیز اثر ورود و خروج شرکت ها، افزایش سرمایه و….. تعدیل می شود.

I0 = شاخص هموزن
Ki = ضریب تجزیه یا تجمیع سهام شرکت i ام (در صورت افزایش سرمایه و سایر اقدامات شرکتی مشابه)
Pit = قیمت سهام شرکت i ام در زمان t Pi0 = قیمت سهام شرکت i ام در تاریخ صفر (پایه)
n = تعداد شرکت های موجود در شاخص I0 =عدد شاخص در تاریخ پایه

برای تشکیل یک سبد سرمایهگذاری مبتنی بر شاخصی بر پایه ارزش بازار شرکتها (Capitalization Weighted) مانند شاخص کل بورس تهران، باید منابع را با توجه به وزن ارزش بازار هر یک از شرکتهای تشکیل دهنده آن در مجموع ارزش بازار شرکتهای موجود در شاخص، سرمایهگذاری کرده و در زمانهای لازم تعدیلهایی را لحاظ کرد.

در تشکیل سبدی بر اساس یک شاخص هموزن ( Equal Weighted Index ) برای مثال مانند صندوق ۵۰۰ شرکت برتر بورس نیویورک به صورت هموزن یا S&P 500 Equal Weight ETF منابع به صورت مساوی بین سهام شرکتهای موجود در شاخص تقسیم شده و در پایان هر فصل (در موردشاخص و صندوق مذکور ۴ ماه) تعدیلهای لازم انجام می شود.

و با تغییر تاریخ و قیمتهای پایه در شاخص، صندوق نیز اقدام به تعدیل سبد خود می کند به این صورت که با فروش سهام شرکت هایی که بیشترین رشد را داشتند و خرید سهام شرکتهایی که دچار افت قیمت بودهاند یا کمتر رشد کرده اند، مجددا سبد را به حالت هموزن برمی گرداند چرا که درغیر این صورت سبد تشکیل شده به مرور زمان و با توجه به تغییر قیمتهای سهام، تبدیل به یک سبد کاملا وزنی خواهد شد؛ از طرفی انجام این تعدیلها در زمان کوتاهتر مثلا به صورت روزانه یا هفتگی، هر چند که با مفهوم هموزن بودن مطابقت بیشتری دارد اما دارای محدودیتها و هزینههای معاملاتی است.

لازم به ذکر است که برخلاف برخی تصورات خرید سهام تمام شرکتهای موجود در شاخص به تعداد برابر به معنی تشکیل سبدی قیمت وزنی و نه یک سبد هموزن است.

نحوه دقیق محاسبه شاخص ها و شیوه و زمان مشخص اعمال تعدیلهای مورد نیاز همواره با ابهاماتی برای سرمایهگذاران در بورس تهران همراه بوده است این ابهام در مورد شاخص هموزن بیشتر به نظر می رسد. همانطور که توضیح داده شد لازم است که تاریخ و قیمتهای پایه در فرمول محاسبه شاخص هموزن و در نتیجه وزن سهام در صندوقهای تشکیل شده بر مبنای آن به دلایل ذکر شده و در پایان مدت مشخصی که معمولا هر سه یا چهار ماه است تعدیل شود؛ درغیر این صورت ماهیت سبد تشکیل شده از هم وزن بودن فاصله می گیرد و اگر این مدت بسیار کوتاه مثلاروزانه یا هفتگی در نظر گرفته شود امکان انجام تعدیلهای لازم به دلیل محدودیتها و هزینههای معاملاتی فراهم نخواهد بود. بنابراین یکی از الزامات تشکیل صندوق های سرمایه گذاری شاخص محور شفاف بودن فرمول محاسبه شاخص هاست.

انتظار می رود که بازدهی صندوقهای تشکیل شده بر پایه این دو شاخص در آینده و در صورت وقوع نسبت به یکدیگر تفاوت داشته باشند. مسئله ای که تاکنون نیز با توجه به روند حرکت هر یک از دو شاخص مشاهده شده است. چرا که شاخص کل تحت تاثیر شرکت های بزرگ قرار دارد اما تغییرات شاخص هموزن نوعی میانگین گیری ساده از تمام شرکت های بورسی بدون درنظر گرفتن وزن آنهاست در نتیجه گروه های پر تعدادی مانند سیمانی، دارویی، خودرویی و …… با توجه به رایج بودن حرکت های گروه محور در بورس تهران، می توانند بر نشان دادن میزان تغیرات آن تاثیر زیادی داشته باشند.

از معایب صندوق هایی که بر اساس شاخص هم وزن تشکیل می شوند هزینه تراکنش بیشتر است اما مزیت آنها این است که سهام پیشرو می توانند در فاصله بین فصلها وزن بیشتری پیدا کرده و بازدهی سبد را بهبود بخشند. همچنین امکان فروش و شناسایی سود از سهام رشد کرده و خرید سهام افت قیمت داشته در پایان هر فصل نیز می تواند در بسیاری از مواقع بازدهی بیشتری را در این صندوق ها ایجاد کند.