ظرفیت تولید محصولات «زاگرس» در عرصه داخلی و خارجی

پتروشیمی به صنایعی گفته می‌شود که در آن هیدروکربن‌های موجود در نفت خام و یا گاز طبیعی پس از فرآوری در یک سری فرآیندهای شیمیایی، به فرآورده‌های جدید شیمیایی تبدیل می‌شوند. تولید محصولات پتروشیمی به‌گونه‌ای است که در برخی حالات، یک واحد اصلی در بالادست، ماده اولیه واحدهای دیگر را تولید می‌کند، مانند واحد الفین که با تولید اتیلن و پروپیلن، نیاز واحدهای پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن را تأمین می‌کند.

صنعت پتروشیمی تأمین‌کننده اصلی مواد مصرفی مورد نیاز در بیشتر صنایع دیگر مانند شیمیایی، برق و الکترونیک، نساجی، پزشکی، خودروسازی، لوازم‌خانگی، غذایی و غیره است. عواملی چون ارزانی مواد اولیه، ارزش افزوده فرآورده‌ها و نیاز فراوان و حیاتی به محصولات پتروشیمی، از مهم‌ترین عوامل سرمایه‏گذاری در این صنعت محسوب می‌شوند.

صنعت پتروشیمی یکی از مهم‌ترین صنایع وابسته به نفت است که با فرآوری نفت خام و گاز طبیعی، ارزش افزوده حاصل از این مواد را فزونی می‌بخشد. صنایع نفت به سه حوزه بالادستی، پایین‌دستی و میان دستی تقسیم می‌شوند. صنایع بالادستی در صنعت نفت عبارتی است که به بخش جستجو، اکتشاف، حفاری و تولید نفت خام و گاز طبیعی اطلاق می‌شود.

این بخش گاهی به نام اکتشاف و تولید هم شناخته می‌شود. در واقع صنایع بالادستی شامل جستجو برای یافتن میدان‌های بالقوه زیرزمینی یا زیردریایی، حفاری و اکتشاف چاه و نهایتاً عملیات چاه‌ها است که نفت خام و گاز طبیعی خام را به سطح می‌آورد. صنایعی که از محصولات پتروشیمی و یا تولیدات پالایشگاه‏های نفت به عنوان مواد اولیه استفاده می‌کنند، صنایع پایین‌دستی پتروشیمی شناخته می‌شوند.

این عبارت معمولا برای اشاره به تصفیه نفت خام و توزیع و فروش گاز طبیعی و محصولات مشتق شده از نفت خام، مورد استفاده قرار می‌گیرد. صنعت پایین‌دستی محدوده گسترده‌ای شامل پالایشگاه‌های نفتی، کارخانه‌های پتروشیمی، شرکت‌های توزیع محصولات نفتی و گاز طبیعی و بازار خرده‌فروشی را در برمی‌گیرد.

این بخش با ارائه محصولات نهایی) بنزین، گازوئیل، سوخت هواپیما، نفت کوره، قیر، روغن‌ها، لاستیک مصنوعی، پلاستیک‌ها، کودها، ضدیخ‌ها، آفت‌کش‌ها، مواد دارویی، گاز طبیعی و پروپان (به صورت مستقیم با مصرف‌کنندگان نهایی سروکار دارد.

از جمله مزیت‌های توسعه صنایع پایین‌دستی نسبت به صنایع بالادستی عبارت است از فعالیت کمتر، سرمایه‏گذاری کمتر، ارزش افزوده بالاتر، اشتغال‌زایی بیشتر، تنوع بیشتر محصولات و مخاطرات کمتر. در این میان صنایع میان دستی عمدتاً در دسته پایین‌دستی طبقه‌بندی می‌شوند. امروزه پتروشیمی، صنعتی بسیار گسترده با تکنولوژی پیچیده و فرآورده‌های متنوع بوده و تعداد محصولات آن به هزاران مورد می‌رسد. اهمیت محصولات پتروشیمی کاملاً روشن است.

اگر قرار باشد محصولات کشاورزی، انواع پارچه و پوشاک، مسکن، مواد شوینده و پاک‌کننده و داروهای مختلف، بدون استفاده از محصولات پتروشیمی تولید شوند، هرگز نیازهای رو به افزایش جمعیت جهان تأمین نخواهند شد. امروزه کشورهای مختلف جهان بر اساس موقعیت و امکانات خود از جمله دستیابی به دانش فنی، مواد اولیه و منابع نفت و گاز ارزان، در زمینه‌های خاصی از پتروشیمی از جمله تولید مواد پایه و یا پایین‌دستی سرمایه‏گذاری می‌کنند.

زنجیره تأمین صنعت پتروشیمی

زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی از هیدروکربن‏‌های موجود در نفت خام، میعانات گازی و یا گاز طبیعی آغاز شده و پس از فرآورش در فرآیندهای شیمیایی و پتروشیمیایی به فرآورده‌‏های جدید شیمیایی تبدیل می‌شوند.

زنجیره تأمین محصولات پتروشیمی حاصل از خوراک گاز طبیعی و نفت خام در شکل زیر نمایش داده شده است.

متانول

متانول یا متیل الکل یا الکل متیلیک یا الکل چوب ساده‌ترین نوع الکل‌هاست که با فرمول شیمیایی CH_۳OH شناخته می‌شود. متانول از فعالیت بی‌هوازی گونه‌های زیادی از باکتری‌ها تولید می‌شود و در نتیجه مقدار اندکی از بخار متانول وارد جو می‌شود و پس از چندین روز به‌وسیله اکسیژن و با کمک نور خورشید اکسید شده به آب و دی اکسید کربن تبدیل می‌شود.

فرآیند تولید متانول

به‌طورکلی فرآیند تولید متانول در مراحل زیر صورت می‌گیرد:

کاربردهای متانول

متانول به‌عنوان ضد یخ، حلال و سوخت بکار برده می‌شود. از متانول برای تقلیب اتانول نیز استفاده می‌شود، این عمل به منظور غیرقابل شرب نمودن اتانولی که برای مصارف صنعتی تولید می‌شود انجام می‌پذیرد (در کشورهای اسلامی به جهت مسائل شرعی و در کشورهای دیگر به جهت معافیت از مالیات فروش مواد مست‌کننده) بدین منظور از مواد دیگری چون پریدین و تربانتین نیز استفاده می‌شود.

متانول به صورت محدود به عنوان سوخت در موتورهایی با سیستم احتراق داخلی استفاده می‌شود. متانول تولید شده از چوب و سایر ترکیبات آلی را متانول آلی یا بیو الکل می‌نامند که یک منبع تجدید شدنی برای سوخت است و می‌تواند جایگزین مشتقات نفت خام شود. با این همه، از بیو الکل ۱۰۰ درصد نمی‌توان در ماشین‏‌های دیزلی بدون ایجاد تغییر در موتور ماشین استفاده کرد. متانول به عنوان حلال، ضدیخ و در تهیه سایر ترکیبات شیمیایی استفاده می‌شود.

۴۰ درصد از متانول تولیدی برای تهیه فرمالدئید استفاده می‌شود که آن هم در تهیه پلاستیک، تخته سه لایی، رنگ و مواد منفجره استفاده می‌شود. برای تغییر ماهیت اتانول صنعتی و جلوگیری از کاربرد آن به عنوان نوشیدنی، مقداری متانول به آن اضافه می‌کنند. دی متیل اتر از مشتقات متانول است که به جای CFCها در افشانه‌های آتروسل به عنوان پیشرانه استفاده می‌شود.

وضعیت عرضه و تقاضا متانول در جهان

طبق آمار موجود منتشره توسط موسسه MMSA ،در سال ۲۰۲۰ ،ظرفیت اسمی تولید متانول جهان بالغ‌بر ۹۹/۱۵۰میلیون تن بوده است تولید و مصرف جهانی متانول بالغ‌بر ۸۲/۱۰۷ میلیون تن و تجارت جهانی آن حدود ۹۸/۲۷ میلیون تن است.

ظرفیت تولید متانول ایران ۱۲ میلیون تن است که ۹/۷ درصد کل ظرفیت اسمی و ۱۱درصد تولید و ۸/۴۲ درصد تجارت متانول جهان را پوشش می‌دهد.

شرکت پتروشیمی زاگرس توانایی تولید قریب به ۵/۲۷ درصد متانول ایران و ۸/۱۱ درصد تجارت جهانی متانول را دارا است و در بین شرکت‌های فعال در این صنعت در کشور در رده اول قرار دارد.

پنج شرکت بزرگ تولیدکننده متانول در جهان

سهم تولید متانول ایران در خاورمیانه

مفروضات تحلیل

مفروضات تحلیل پیش رو به شرح جدول زیر است:

معرفی شرکت

در راستای اجرای برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و به منظور دستیابی به بازارهای جهانی و کسب سهم مناسبی از بازار متانول، شرکت پتروشیمی زاگرس در سال ۱۳۷۹ تأسیس شد.

به منظور توانمندسازی شرکت برای رقابت در بازارهای جهانی و همچنین با توجه به وجود منابع غنی گاز در منطقه پارس جنوبی و موقعیت استراتژیک منطقه، زمینی به مساحت ۳۰ هکتار در منطقه ویژه انرژی پارس جنوبی، تملیک و مجتمع تولیدی این شرکت در بندر عسلویه احداث شد.

از سوی دیگر، طراحی مجتمع به گونه‌ای انجام شده است تا از حداکثر انرژی تولیدی در راکتورهای سنتز و همچنین انرژی بازیافتی در واحد ریفرمینگ برای تأمین انرژی مورد نیاز استفاده شود و از این طریق در حدود ۲۰۵ تن بخار در ساعت با فشار ۴۰ بار تولید و به فروش رسد.

قرارداد انجام مهندسی پایه، تفصیلی، خرید تجهیزات با کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های Lurgi آلمان و پیدک ایران منعقد شد و کلیه فعالیت‌های مربوط به اجرای عملیات ساختمان و نصب توسط پیمانکاران ایرانی انجام شد. بر اساس قرارداد با شرکت‌های لورگی و پیدک، فاز اول از سال ۱۳۸۰ آغاز و با ظرفیت سالیانه یک میلیون و ششصد و پنجاه هزار تن متانول گرید AA در سال ۱۳۸۵ پایان یافت. با پایان عملیات اجرایی فاز دوم در سال ۱۳۸۸، شرکت پتروشیمی زاگرس با ظرفیت تولید سالانه سه میلیون و سیصد هزار تن در زمره پنج شرکت بزرگ تولیدکننده این محصول در دنیا قرار گرفت.

موضوع فعالیت شرکت

موضوع فعالیت شرکت، به موجب ماده ۲ اساسنامه عبارت است از احداث، راه‌اندازی، بهره‌برداری کارخانه‌های صنعتی به منظور تولید، بازاریابی، فروش، صدور محصولات پتروشیمی، ذخیره و صادرات و تبدیل‌کننده مواد پتروشیمی و فرآورده‏‌های فرعی و مشتقات ذی‌ربط آن‏ها و کلیه فعالیت‏‌های تولیدی، صنعتی، بازرگانی، فنی و مهندسی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم مربوط به عملیات مذکور است.

ترکیب سهامداران

ترکیب سهامداران شرکت پتروشیمی زاگرس به شرح جدول زیر است:

سرمایه شرکت

تغییرات سرمایه پتروشیمی زاگرس از بدو تأسیس تاکنون به صورت جدول زیر است:

تولید شرکت

تناژ محصولات تولیدی شرکت از سال ۱۳۹۲ لغایت ۱۳۹۸ به صورت تاریخی و از سال ۱۳۹۹ لغایت ۱۴۰۱ به صورت پیش‌بینی شده طبق جدول زیر است. تولید شرکت با توجه به نسبت تاریخی تولید به ظرفیت و فروش ۶ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۹ برآورد شده است. با توجه به گزارش فروش سه ماهه و پنج‌ماهه ارائه شده این شرکت، پیش‌بینی می‏‌شود که شرکت نسبت بودجه، تناژ فروش بیش‌تری را محقق سازد.

فروش شرکت

تناژ فروش شرکت با توجه به نسبت فروش به تولید در بودجه سال۱۳۹۹ برآورد شده است که به صورت زیر است:

متوسط نرخ فروش متانول شرکت پتروشیمی زاگرس در ۵ ماه نخست سال ۱۳۹۹، در حدود ۱۷۶ دلار بوده است. برای پیش‌‏بینی نرخ فروش این شرکت در ماه‌‏های باقی‌مانده سال ۱۳۹۹، نرخ متانول برابر با ۱۹۰ دلار در نظر گرفته شده است. نرخ متانول داخلی نیز با توجه به نسبت تاریخی نرخ فروش داخلی به نرخ فروش صادراتی این شرکت برآورد شده است.

نرخ فروش شرکت پتروشیمی زاگرس با توجه به مفروضات بیان شده به صورت جدول زیر است:

به منظور پیش‌بینی فروش سال ۱۳۹۹، برای بالا رفتن میزان دقت در برآورد مبلغ فروش، تناژ فروش ۵ ماه نخست سال جاری از فروش پیش‏‌بینی شده ۱۲ ماهه این سال کاسته شده و در نرخ متانول برآوردی برای ۷ ماه باقی‌مانده سال ضرب شده است. شایان ذکر است با توجه به تحلیل حساسیت ارائه شده در انتهای گزارش، هر تغییری ناشی از تغییر نرخ متانول در سود هر سهم شرکت لحاظ شده است.

با توجه به نکات بیان شده در قسمت تناژ فروش و نرخ فروش، پیش‌بینی مبلغ فروش شرکت برای سال‏های ۱۳۹۹ لغایت ۱۴۰۱ به صوت جدول زیر است:

مواد مستقیم مصرفی

در این قسمت میزان مصرف مواد اولیه شرکت، با توجه به نسبت تبدیل گاز خوراک و متانول برآورد شده است. جدول مقدار مواد اولیه مصرفی شرکت به شرح زیر است:

نرخ گاز خوراک با توجه به نرخ سال ۱۳۹۹ برابر با ۵ سنت است:

مبلغ مواد اولیه مصرفی با توجه به مقدار مصرف و نرخ مواد که در قسمت قبل توضیح داده شد به شرح جدول زیر است:

بهای تمام شده

برای برآورد قسمت‏‌های مختلف این بخش:

• دستمزد مستقیم و غیرمستقیم با توجه به نرخ رشد کارکنان و حقوق و دستمزد برآورد شده است.
• یوتیلیتی مصرفی و مواد مصرفی نسبتی از مواد مستقیم در نظر گرفته شده است.
• استهلاک با توجه به بهای تمام شده دارایی‌های ثابت و نرخ مؤثر آن به دست آمده است.
• آب، گاز و برق مصرفی نیز نسبت به تولید مقداری و رشد نرخ آن پیش‌بینی شده است.

در نهایت جدول بهای تمام شده برآوردی به صورت زیر است:

هزینه عمومی،اداری و فروش

برای برآورد قسمت‏‌های مختلف این بخش:

• هزینه پرسنلی با توجه به نرخ رشد کارکنان و حقوق و دستمزد برآورد شده است.
• خدمات دریافتی از گروه نفت نیز درصدی از فروش در نظر گرفته شده است.

صورت سود و زیان

در این قسمت با توجه به اطلاعات ارائه شده در قسمت‏‌های قبل، صورت سود و زیان شرکت پتروشیمی زاگرس برای سه سال پیش رو برآورد شده است. شایان ذکر است هزینه‏‌های مالی شرکت برای سال‏‌های ۱۳۹۸ لغایت ۱۴۰۱ مطابق با بودجه شرکت و معادل ۱۸۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.

تحلیل حساسیت سود هر سهم زاگرس به نرخ خوراک و نرخ جهانی متانول

جدول زیر حساسیت سود هر سهم پتروشیمی زاگرس در سال ۱۳۹۹ را به نرخ خوراک و نرخ متانول جهانی در نرخ دلار آزاد ۱۹۲,۵۹۷ نشان می‏‌دهد.