وقتی طلا تنها نیست؛ صندوق‌هایی با چند چهره
ساختار Multi-NAV در صندوق‌های کالایی، با محاسبه جداگانه NAV برای هر دارایی (مثل طلا و زعفران)، شفافیت بی‌نظیری ایجاد می‌کند. این روش به سرمایه‌گذاران امکان تحلیل دقیق ریسک و بازده هر کالا را می‌دهد و با تنوع‌بخشی به دارایی‌های غیرهمبسته، ریسک کلی صندوق را کاهش می‌دهد. این ابزار برای مدیریت هوشمندانه پرتفوی، ایده‌آل است.
به گزارش بورس امروز؛ در ساختار Multi-NAV، خالص ارزش دارایی‌ها (NAV) برای هر زیرپرتفوی یا کالای پایه به‌صورت جداگانه محاسبه می‌شود و مجموع آن‌ها، ارزش کل صندوق را شکل می‌دهد. این روش به سرمایه‌گذار امکان می‌دهد دقیقاً بداند چه بخشی از بازده یا ریسک به کدام دارایی تعلق دارد. در حالی‌که در NAV سنتی فقط یک عدد کلی ارائه می‌شود و تفکیکی بین دارایی‌ها وجود ندارد، ساختار Multi-NAV شفافیت بیشتری در تحلیل و مدیریت ریسک ایجاد می‌کند.
برای مثال، در صندوق‌های طلای فعال در بورس کالا مانند «صندوق لوتوس»، تنها یک NAV کلی اعلام می‌شود؛ اما در صورت وجود ساختار Multi-NAV، ارزش جداگانه سکه و اوراق مشتقه طلا به‌طور مستقل گزارش می‌شد.
سطح ریسک در این ساختار به ترکیب کالاها بستگی دارد، اما در مجموع، Multi-NAV می‌تواند ریسک کلی را کاهش دهد؛ زیرا امکان تنوع‌بخشی میان دارایی‌های غیرهمبسته فراهم می‌شود. برای نمونه، ترکیب طلا با کالاهای صنعتی یا انرژی باعث می‌شود شوک قیمتی در یک بازار، اثر محدودی بر کل صندوق داشته باشد. البته به دلیل پیچیدگی تحلیل و مدیریت، این ساختار ممکن است برای سرمایه‌گذاران کم‌تجربه پرریسک‌تر به نظر برسد.
مشابه تجربه «صندوق‌های طلا» در ایران که در دوره‌های رکود بورس عملکرد مناسبی داشتند، اگر این صندوق‌ها کالاهایی مانند مس یا نفت را نیز اضافه کنند، ریسک پرتفوی متعادل‌تر خواهد شد. علاوه بر فلزات گران‌بها، می‌توان کالاهای صنعتی مانند مس و آلومینیوم، محصولات انرژی نظیر نفت و گاز، و حتی کالاهای کشاورزی مثل گندم و ذرت را وارد پرتفوی این صندوق‌ها کرد. انتخاب این کالاها به مقررات سازمان بورس، عمق بازار آتی و میزان نقدشوندگی هر دارایی بستگی دارد. ترکیب متنوع دارایی‌ها، مقاومت صندوق را در برابر چرخه‌های اقتصادی مختلف افزایش می‌دهد.
در حال حاضر تمرکز صندوق‌های کالایی در ایران بر طلاست، اما با توسعه قراردادهای آتی در بورس کالا (مانند مس یا زعفران)، امکان راه‌اندازی صندوق‌های چندکالایی متنوع فراهم خواهد شد.
در ساختار Multi-NAV، عملکرد هر شاخه بر اساس NAV اختصاصی همان دارایی بررسی می‌شود. این NAV جداگانه به مدیر صندوق و سرمایه‌گذار اجازه می‌دهد بازده، نوسان و ریسک هر بخش را به‌طور مستقل رصد کنند. ابزارهایی مانند نسبت شارپ، بتا و همبستگی بازدهی نیز برای تحلیل جداگانه هر شاخه قابل استفاده‌اند و تصمیم‌گیری برای ورود یا خروج از هر دارایی را دقیق‌تر می‌کنند.
فرض کنید یک صندوق چندکالایی شامل طلا و زعفران باشد؛ سرمایه‌گذار می‌تواند NAV طلا را با قیمت جهانی فلزات مقایسه کرده و هم‌زمان بازده زعفران را با شرایط صادراتی کشور تحلیل کند.
این صندوق‌ها به‌دلیل تنوع بالای دارایی‌ها و شفافیت ساختار Multi-NAV، می‌توانند ابزار مناسبی برای سرمایه‌گذاران خرد باشند؛ چرا که امکان ورود با سرمایه کم و بهره‌مندی از مدیریت حرفه‌ای وجود دارد. با این حال، تحلیل دقیق و مقایسه بین شاخه‌های کالایی نیازمند دانش بیشتری است و برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای جذاب‌تر خواهد بود. بنابراین، این صندوق‌ها برای هر دو گروه مناسب‌اند، اما میزان انتفاع بستگی به درک فرد از سازوکار Multi-NAV دارد.
برای نمونه، سرمایه‌گذار خردی که واحدهای «صندوق طلای کیان» را خریداری می‌کند، با مبلغی اندک در معرض نوسانات طلا قرار می‌گیرد؛ در ساختار Multi-NAV همین فرد می‌تواند هم‌زمان از رشد سایر کالاها نیز منتفع شود.
نویسنده: محمدرضا زارعی – مدیر صندوق گروه خدمات بازار سرمایه پاسارگاد
منبع: ماهنامه شماره ۱۱۰ بورس امروز_ شهریور ماه
