تورم،ارز و شفافیت؛ آزمون های بزرگ رئیس بانک مرکزی

به گزارش بورس امروز؛ عملکرد رئیس بانک مرکزی به دلیل نقش کلیدی این نهاد در سیاست‌گذاری پولی، کنترل تورم، مدیریت نرخ ارز و ثبات اقتصادی، تأثیر قابل‌توجهی بر بازار سهام دارد و بانک مرکزی با تغییر در هر کدام از این سیاستها می‌تواند بازار سهام را دستخوش تغییرات عمیق نماید. در این گزارش وضعیت کنونی این تأثیرات با تمرکز بر نقش رئیس بانک مرکزی بررسی می‌شوند:

1. سیاست‌های پولی و نرخ بهره: بانک مرکزی از طریق تعیین نرخ بهره (مانند نرخ سود سپرده‌های بانکی یا اوراق بدهی) بر جذابیت بازار سهام اثر می‌گذارد. افزایش نرخ بهره از سوی بانک مرکزی، (به عنوان مثال رشد نرخ گواهی سپرده به بیش از ۳۰٪) منجر به از دست نقدینگی سرمایه‌گذاران در بورس و انتقال این نقدینگی به سمت سپرده‌های بانکی یا اوراق با درآمد ثابت، کاهش تقاضا در بازار سهام و افت شاخص می‌شود.

حفظ تعادل بین کنترل تورم و حمایت از بازار سرمایه از سوی بانک مرکزی رونق بازار سرمایه و تصمیمات غیرشفاف یا افزایش ناگهانی نرخ بهره تضعیف اعتماد سرمایه‌گذاران را در پی دارد. در حال حاضر به نظر می رسد که سیاست‌های انقباضی برای کنترل تورم (حدود ۲۸.۴٪ پیش‌بینی‌شده برای ۱۴۰۴) ادامه داشته باشد.

2. مدیریت نرخ ارز:سودآوری شرکت‌ها با سیاست‌های ارزی بانک مرکزی (مانند تثبیت نرخ در سامانه نیما یا بازار آزاد) متاثر می شوند. نوسانات ارزی اخیر و فاصله بین نرخ نیما و بازار آزاد (حدود ۲۰-۳۰٪) نشان‌دهنده چالش‌های بانک مرکزی در تثبیت نرخ ارز است. کاهش شکاف ارزی از سوی بانک مرکزی و نزدیک کردن فاصله نرخ تسعیر شرکتها به بازار آزاد،با افزایش سودآوری شرکت‌های صادراتی، رشد بورس و تثبیت مصنوعی نرخ ارز (به عنوان مثال در سامانه نیما)  منجر به افت سهام می شود. در حال حاضر عملکرد فعلی با توجه به نوسانات ارزی، ضعیف ارزیابی می‌شود.
3. کنترل تورم و انتظارات تورمی: تورم بالا (مانند نرخ‌های بالای ۴۰درصد در سال‌های اخیر) اگرچه باعث افزایش سود اسمی شرکت‌های بورسی شده است، اما در صورت عدم مدیریت انتظارات تورمی از سوی بانک مرکزی،بی‌اعتمادی به بازارهای مالی را افزایش میدهد. سیاست‌های پولی موفق برای کاهش تورم با تقویت ثبات اقتصادی، بر جذابیت بورس می افزاید. کاهش تورم به کمتر از ۲۵٪ به  رشد پایدار بورس خواهد انجامید.
4. شفافیت و ارتباط با بازار:انتظارات سرمایه گذاران بر مبنای اظهارات و تصمیمات رئیس بانک مرکزی شکل می گیرد. اعلام سیاست‌های شفاف و قابل پیش‌بینی (مانند نرخ بهره یا ارز) اعتماد به بورس و اظهارات متناقض یا تصمیمات ناگهانی بی‌ثباتی را در بر دارد. در دوره‌های گذشته، برخی اظهارات رؤسای بانک مرکزی (مانند وعده‌های غیرواقعی برای تثبیت ارز) باعث نوسانات غیرضروری در بورس شده است. رئیس فعلی بانک مرکزی با تأکید بر تثبیت نرخ ارز رسمی و عدم به رسمیت شناختن بازار آزاد، به نوسانات ارز در بازار آزاد دامن زده و موجب عدم اعتماد سرمایه گذاران شده است.

جمع‌بندی: عملکرد رئیس بانک مرکزی (در شرایط کنونی) به دلیل محدودیت‌های ساختاری اقتصاد ایران (تحریم‌ها، کسری بودجه، وابستگی به نفت) و چالش‌های داخلی (تورم و نوسانات ارزی) با موانع زیادی مواجه است. با این حال، تصمیمات او در حوزه نرخ بهره، مدیریت ارز و کنترل تورم می‌تواند به طور مستقیم بر روند بورس اثر گذار باشد. به نحوی که اجرای سیاست‌های شفاف و متعادل از سوی بانک مرکزی (مانند کاهش شکاف ارزی، حمایت از صندوق تثبیت، و کنترل تدریجی تورم) رشد پایدار بورس به‌ ویژه در صنایع صادراتی منجر خواهد شد. اما تصمیمات نادرست مانند افزایش شدید نرخ بهره یا تثبیت مصنوعی ارز خروج نقدینگی از بورس و رکود در بازار را در بر خواهد داشت.

نویسنده: حسن فتحی_کارشناس بازار سرمایه

منبع: شماره ۱۰۶ نشریه بورس امروز – اردیبهشت ۱۴۰۴