دردسر ریسک های اقتصادی برای بورس

به گزارش بورس امروز؛ بازار سرمایه ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی قابل توجهی مواجه بوده است. تحریم‌های اقتصادی و تقابلات نظامی، به همراه تنش‌های اجتماعی و تغییرات در سیاست‌های اقتصادی، تأثیر عمیق و ماندگاری بر نوسانات این بازار گذاشته است. در عین حال، مسئولان بازار سرمایه اقداماتی را برای ساماندهی و کنترل این نوسانات انجام داده‌اند که در مقاطع مختلف بر حسب شرایط بازار متفاوت بوده است.

تحریم‌های اقتصادی و چالش‌های بازار سرمایه

بازار سرمایه ایران در سال‌های گذشته شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی پرتنشی را در عرصه بین‌المللی و ملی تجربه کرده است. شدت و تواتر بروز این رویدادها به نحو قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافته و تأثیرات عمیقی بر روند بازار داشته است.

تحریم‌های اقتصادی ایران به طور فزاینده‌ای توسط دولت آمریکا گسترش یافته و به وزرا، وزارتخانه‌ها، نیروهای نظامی و حتی مسئولان ارشد دولتی و حکومتی تسری یافته است. این تحریم‌ها صادرات نفت ایران را با چالش جدی مواجه کرد و درآمدهای نفتی دولت را به نحو چشم‌گیری کاهش داد.

نااطمینانی‌های سیاسی و تنش‌های اجتماعی موثر بر اقتصاد

در کنار تحریم‌ها، وقوع تقابلات نظامی و حوادثی چون ترور سردار سلیمانی و دکتر فخریزاده، بر نااطمینانی‌های سیاسی افزوده است. این تغییرات سریع در دهه اخیر تنش‌های اجتماعی و عدم ثبات را تشدید کرده است.

علاوه بر تحریم‌ها و تقابلات نظامی، برخی تنش‌های اجتماعی در سطح معنی دار در این سال‌ها به وقوع پیوسته و تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر بازار سرمایه داشته‌اند. شروع و توقف عرضه محصولات ایران‌خودرو و سایپا در بورس کالا، افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، عدم دریافت مابه‌التفاوت قیمت‌گذاری دستوری از دولت و انتشار گواهی سپرده بانک مرکزی با نرخ ۳۰ درصد از دیگر اتفاقات مهم اقتصادی بودند که بر بازار سرمایه تأثیر گذاشتند.

نوسانات شاخص بورس و اقدامات مسئولان بورس

در بازه زمانی پنج ساله اخیر (۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲)، شاخص بورس تهران با رشدهای شدید، افت‌های قابل توجه و نوسانات فرسایشی همراه بوده است. مسئولان بازار سرمایه تصمیمات و اقداماتی برای ساماندهی به معاملات بازار انجام داده‌اند که این اقدامات در مقاطع صعودی و نزولی به شیوه‌های متفاوتی صورت گرفت.

در زمان افزایش قیمت‌ها، اقدامات مسئولان بازار سرمایه بیشتر بر افزایش عرضه سهام از طریق افزایش عرضه‌های اولیه، عرضه صندوق‌های سرمایه‌گذاری دولتی و افزایش سهام شناور متمرکز شده بود. در دوران نزولی بازار، تلاش مسئولان بر تقویت سمت تقاضا متمرکز شد که شامل انجام سازوکار بازارگردانی و الزام ناشران به بازارسازی سهام خود بود.

ابزارهای کنترل نوسانات بازار سرمایه

برای کنترل نوسانات هیجانی بازار، دامنه نوسان قیمت سهام کاهش یافت و خرید سهام خزانه برای حمایت از سهم ناشران راه‌اندازی شد. همچنین، نصاب سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت و نصاب خرید اعتباری سهام برای افزایش تقاضای بالقوه در بازار به صورت مداوم افزایش یافت. در راستای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، انتشار اوراق اختیار فروش تبعی نیز با شدت بیشتری در برنامه‌های حمایتی بازار سرمایه قرار گرفت که کارکردی مشابه بیمه سهام برای سرمایه‌گذاران ایفا می‌کند.

تحلیل تأثیرات اقتصادی و نیاز به تغییر در سیاست‌های اقتصادی

تحلیل‌ها نشان می‌دهند که تأثیر رخدادها و سیاست‌های اقتصادی بر بازار سرمایه نسبت به مسائل ژئوپلیتیک، اجتماعی و سیاسی عمیق‌تر و ماندگارتر بوده است. مسئولان بازار عمدتاً در مدیریت اثرات ناشی از رخدادهای ژئوپلیتیک و اجتماعی موفق عمل کرده‌اند و با کنترل نوسانات و تزریق منابع، نوسانات هیجانی کوتاه‌مدت را پشت سر گذاشته‌اند.

مدیریت نوساناتی که ریشه در سیاست‌های اقتصادی دارند برای مسئولان و فعالان بازار دشوارتر بوده است. تغییرات نزولی در بازار که ناشی از سیاست‌گذاری‌های اقتصادی است، به صرف بهره‌گیری از سازوکارهای درونی بازار سرمایه امکان‌پذیر نبوده و نیازمند بازبینی در سیاست‌های اقتصادی می‌باشد. در مواردی، خسارات ناشی از این سیاست‌ها به دلیل ایجاد جو بدبینی و سلب اعتماد سرمایه‌گذاران حتی با اصلاح سیاست‌های اقتصادی نیز به تغییر روند بازار نیانجامیده است.

در پایان، باید ذکر کرد که هرچند مسائل ژئوپلیتیک، سیاسی و اجتماعی بر بازار سرمایه تأثیرگذارند، ریشه اصلی افت و خیزهای بورس در سال‌های گذشته را باید در سیاست‌های اقتصادی جستجو کرد. درمان نوسانات احتمالی آینده نیز در اصلاح و بازبینی سیاست‌های اقتصادی نهفته است.

منبع: شماره ۱۰۳ نشریه بورس امروز- بهمن ماه ۱۴۰۳