ترابری و توزیع

به گزارش بورس امروز؛  در گروه بحران‌های طبیعی اول این که با مهار ویروس کرونا سطح مصرف که با تعطیلی بسیاری از مکان‌های آموزشی، عمومی، و کاری یا کم‌کار شده و کم‌مصرف شدن آن‌ها کاسته شده بود، دوباره به سطح متعارف مصرف بازگشت. این افزایش سطح مصرف باعث بروز گروهی از بحران‌های توزیع در نظام سوخت‌رسانی کشور شد که علی رغم جدی بودن به هیچ وجه باعث توقف رند سوخت‌رسانی در کشور نشد.

دوم این که تحولات اقلیمی هر چند ناشی از گرمایش هوا هستند اما در مقاطع کوتاه به زمستان‌های سردتر و پربارش‌تر نیز منجر می‌شوند کما این که در دو سال گذشته مصرف مستقیم و غیر مستقیم سوخت برای گرمایش تا حد تاثیرگذاری از سال‌های پیش بیشتر شده بود و نیاز عمومی و نیز نیاز مقطعی بارها در مناطق مختلف افزایش یافت اما با این حال و با کمک تلاش‌های متخصصان و نیروهای اجرایی این گروه از بحران‌ها هم به بروز خارجی مشکلات در سیستم سوخت‌رسانی منجر نشد.

از این عنوان‌ها که هر کدام خلاصه شده‌ی چند بحران طبیعی جدی در نظام سوخت‌رسانی کشور بودند بگذریم، به بحران‌های غیرطبیعی یا طراحی شده توسط عامل انسانی می‌رسیم. در زمان دولت شهید رئیسی دست کم دو توطئه‌ی آشکار هک و اختلال در نظام سوخت‌رسانی در بخش سامانه‌ی هوشمند سوخت، با تلاش بسیار کارشناسان و نیروهای متخصص رفع و خنثی‌سازی شد. به این دو مورد موارد بسیاری از همین دست را نیز بیفزاییم که پیش از بروز شناسایی و خنثی شدند.

 نوسازی ناوگان

بسیاری از ما وقتی صحبت از انتقال و توزیع سوخت می‌شود تنها تصویری از شبکه‌ی لوله‌های عظیم انتقال سوخت را تجسم می‌کنیم. این شبکه بنیان اساسی انتقال نفت و فرآورده‌ها است، اما توزیع از سطحی به بعد با ناوگان ترابری سوخت انجام می‌شود. نفت‌کش‌ها و تانکرهای غول‌آسایی که همان حجم را در شبکه‌ای بسیار ریزتر در سطح کشور جابه‌جا کرده و در استان‌ها، شهرها، شهرستان‌ها، و روستاها توزیع می‌نمایند.

به همین دلیل است که روزآمد و استاندارد نگاه داشتن ناوگان یکی از مهم‌ترین الزامات شبکه‌ی انتقال و توزیع گسترده‌ی سوخت و فرآورده‌های نفتی در کشور عزیزمان ایران است. با روی کار آمدن دولت سیزدهم ضرورت این نوسازی و روزآمدسازی که به دلایل مختلف و از جمله تحریم‌هلی ظالمانه به تعویق افتاده بود، به شدت احساس می‌شد.

چنین شد که با گذشت کمتر از ۶ ماه از شروع به کار دولت سیزدهم تفاهم‌نامه‌ای برای نوسازی ناوگان انتقال سوخت امضا شد و پس از یک سال، این تفاهم‌نامه عملیاتی شد. حاصل عملیاتی شدن این تفاهم‌نامه پیوستن ۵۰۰ دستگاه نفتکش‌ سوخت‌رسان تازه نفس، با استانداردهای روزآمد جهان، به ناوگان انتقال سوخت در کشور بود.

نوسازی ناوگان حمل و نقل ما را به ترازی نوین در انتقال سوخت رسانه به شکلی که هم‌اکنون حدود ۶۵٪ از فرآورده‌های موردنیاز بخش نیروگاهی نیز با نفتکش ارسال و حمل می‌شود و حدود ۱۲ هزار نفتکش در زنجیره‌ی توزیع فرآورده‌ها فعالیت می‌کنند.

نوسازی این ناوگان چه آثار مهمی دارد؟ اول این که به تسهیل و به‌روزرسانی فرآیندهای عملیات انتقال و تسریع پالایش و فرآوری کمک می‌کند. دوم این که قابلیت ضربه‌پذیری تصادفی و نیز طراحی شده‌ی شبکه‌ی انتقال را پایین آورده و ضریب ایمنی را بالا می‌برد. و سوم این که با حداقل کردن امکان نشت و برون‌ریزی، به ارتقای استانداردهای محیط زیستی نیز یاری خواهد رساند.

در توضیح بیشتر این ارتقای استانداردهای زیست محیطی در مورد طرح کهاب نیز سخن خواهیم گفت. اما اینجا بایسته است که یادآوری کنیم ۵۰۰ دستگاه کامیون کشنده‌ی سوخت‌رسان جدید تماما از طریق یک شرکت داخلی و با اتکای ۱۰۰ درصدی به توان داخلی به ناوگان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی تزریق شد. این کامیون‌های کشنده‌ی سوخت‌رسانی مجهز به تانکر تریلر استاندارد بوده‌اند و همین به ارتقای توان و کیفیت کاری ناوگان حمل و نقل کمک می‌کند.

 طرح کهاب

اما طرح کهاب چیست؟ کهاب مخفف کاهش، هدایت، انتقال و بازیافت بخار بنزین است. چون بنزین نقطه‌ی جوش و نقطه‌ی انجماد به نسبت بسیار پایینی دارد، ماده‌ای فرار است و تبخیر در آن به سرعت و با حجم زیاد انجام می‌شود.

این تبخیر نه تنها به هدررفت سوخت می‌انجامد، بلکه محیط زیست را نیز آلوده می‌کند. بنزین سمی و فرار است و تبخیر بنزین نه تنها منابع را هدر داده و محیط زیست را آلوده می‌کند، بلکه در فضاهای بسته امکان وقوع انفجار یا حریق را نیز بالا می‌برد.

در این میان علاوه بر پیامدهای زیست محیطی‌ای مانند ایجاد باران‌های اسیدی و مه‌دود فتوشیمیایی، آثار خاص بخار بنزین بر بدن انسان نیز نگران‌کننده است. این آثار عبارتند از: گیجی، سردرد و از دست دادن حافظه‌ی کوتاه مدت، تحریک چشم، بینی و گلو، تأثیر بر روی سیستم تنفسی، احتمال جهش ژنیتکی و در نتیجه تولد نوزادان نارس.

طرح کهاب چنان که از نامش پیدا است بنا دارد بخار شدن بنزین را کاهش بدهد، بخار ایجاد شده را هدایت کند، انتقال دهد و بازیابی کند. در یک سنجش مقایسه‌ای در جایگاه‌های سوخت‌رسانی (پمپ بنزین‌ها) میزان آلایندگی پیش از کهاب ۱۱۰۰ ppm بوده و پس از اجرای کهاب به ۰.۰۰۱ ppm رسیده است.

پیش‌بینی می‌شود با اجرای کامل کهاب علاوه بر جلوگیری از آسیب‌های محیطی و سلامتی بخار بنزین، سالانه ۵۰ میلیارد تومان نیز در هزینه‌های تولید و توزیع بنزین صرفه‌جویی شود.

از جمله نکته‌های مربوط به کهاب و اجرای آن این است که ۵۰۰ دستگاه کامیون کشنده‌ی سوخت‌رسان جدید نیز چنان که گفته شد مجهز به تانکر تریلر استاندارد بوده و علاوه بر این، تجهیزات طرح کهاب روی آن‌ها نصب شده است.

 حمل ریلی

در کنار حمل شبکه‌ی انتقال لوله‌ای و نیز ناوگان جاده‌ای، راه سومی نیز در ایران برای حمل نفت و فرآورده‌ها وجود دارد که حمل و نقل ریلی نفت و فرآورده‌ها است. این راه انتقالنه تنها ایمن، و به صرفه است، که با توجه به گستردگی شبکه‌ی راه‌آهن بسیار کارآمد نیز هست.

فعال‌سازی و جابه‌جایی در بخش ریلی اکنون در چه وضعیتی است؟ هم اکنون با یک ناوگان ۲ هزار واحدی در شرایط خاص، روزانه حدود ۳۰ تا ۳۵ میلیون لیتر فرآورده‌های نفتی در کشور انتقال می‌یابد. در دولت سیزدهم ارسال نخستین محموله‌ی مخزن‌دار ریلی نفت سفید از بندرعباس به زاهدان انجام شد و پس از اطمینان از کارآمدی آن این ارسال به طور مستمر ادامه یافته است و توان شبکه‌ی توزیع را در قصد بالا برده است. ‌پروژه‌ی تأسیسات تخلیه‌ی مخزن‌دار ریلی نفت‌گاز در یزد با هدف افزایش سرعت سوخت‌رسانی به نیروگاه‌های شمال و شمال شرق کشور و جلوگیری از تردد روزانه ۲۰۰ نفتکشنیز راه‌اندازی شد. در نهایت ناوگان حمل و نقل ریلی صرفه‌جویی یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان را در هزینه‌های انتقال فرآورده از طریق زمینی با مسافت روزانه‌ی بیش از ۷۰۰ کیلومتر در مدت دو سال گذشته تامین کرده است.

 رشد انتقال نفت خام و فرآورده‌ها

تمام این‌ها باعث شده که انتقال فرآورده‌ها و نفت خام در سال ۱۴۰۰، رکورد انتقال ۱۲۸ میلیارد لیتر نفت خام و فرآورده‌های نفتی در سال ۱۴۰۰ را بزند. این یعنی رشد ۱۸ درصدی انتقال نفت خام و فرآورده‌های نفتی در سال ۱۴۰۰ در مقایسه با سال پیش از آن.

 رشد صادرات گاز مایع

از برکات این افزایش توان انتقال، نه تنها تسهیل در توزیع سوخت و فرآورده‌های دیگر در داخل کشور، که افزایش توان صادراتی نیز هست. به بیان دیگر، همین افزایش توان انتقال از پارامترهای مهمی بود که کمک کرد صادرات گاز مایع در دولت سیزدهم آغاز شود. فراهم کردن زیرساخت‌ها و صادرات دریایی گاز مایع در پایانه‌ی شهید باهنر بندرعباس و جلوگیری از انباشت و سوزاندن روزانه ۲ هزار تن ال‌پی‌جی به ارزش صادراتی ۳۶۵ میلیون دلار در سال نیز مقدمات دیگر آغاز این روند بود. از دیگر مقدمات صادرات گاز مایع اجرای طرح الکترونیکی شدن توزیع گاز مایع در کشور به منظور مصرف بهینه‌ی این فرآوردهبود که توانست امکان درآمدزایی سالانه بیش از ۳۶۰ میلیون دلار را با صادرات ال‌پی‌جی در کشور فراهم کند.

منبع: خبرگزاری ایسنا