تولید فولاد با آهن اسفنجی و فراموشی بازیافت آهن قراضه

مساله بازیافت در کشورهای پیشرفته یکی از مباحث بسیار مهم است و دولت‌های این کشورها برای بازیافت محصولات مختلف مانند محصولات پلاستیکی و فلزی یا سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند یا از شرکت‌هایی که در این خصوص فعال هستند حمایت همه جانبه‌ای انجام می‌دهند.

پرداخت سوبسید به این شرکت‌ها و تشویق مردم به افزایش بازیافت بخشی از برنامه‌های این کشورها در راستای توسعه بازیافت محصولات است. بازیافت آهن‌‌آلات یکی از مواردی است که به دلیل افزایش روزافزون این مواد نیاز به آن حس می شود. اما به نظر من، با افزایش تولید آهن اسفنجی و البته ارزان‌تر تمام شدن آن برای شرکت‌های فولادی، بحث بازیافت ضایعات فلزی تعطیل شده و فولادسازان از این شرکت‌ها خریدی نمی‌کنند. این باعث شده تا شرکت‌های بسیاری که در این بخش سرمایه گذاری کرده‌اند به تعطیلی کشانده است. هرچند فولادسازان با رد این بحث که آنها اقدام به خرید نمی‌کنند می‌گویند که اصولا ضایعات به اندازه کافی وجود ندارد و تولید شمش فولاد با ضایعات کیفیت مناسبی نخواهد داشت.

در همین زمینه مجید فراشیان مدیرعامل شرکت ایثارگران زرین شهر به بورس امروز می‌گوید: شرکت ایثارگران زرین شهر از تاریخ ۱۹ فروردین ۷۴ فعالیت خود را در زمینه بازیافت آهن‌آلات فلزی شروع کرد. ایثارگران زرین شهر در سال‌های فعالیت خود با شرکت‌هایی مانند مجتمع فولاد مبارکه، ذوب آهن اصفهان و گروه ملی اهواز و بسیاری از شرکت های دیگر همکاری داشته است.

وی در ادامه می‌گوید: تا سال ۹۲ شرکت فولادی از آهن‌آلات قراضه استفاده می‌کردند اما از آن سال به بعد، این مجموعه ها برای تولیدات خود به آهن‌ اسفنجی و گندله روی آوردند. تعداد شرکت‌هایی مانند ایثارگران زرین شهر کم نیست. شرکتهای فولادی با ۸ شرکت که در آن زمان فعالیت داشتند، کار می‌کرد. هر کدام از این شرکت‌ها بیش از ۲۰۰ نیرو داشتند و سالانه بیش از ۱۰۰ هزار تن فرآوری قراضه انجام می‌دادند.

مدیرعامل شرکت ایثارگران زرین شهر می‌افزاید: به این معنا که این شرکت‌ها آهن آلات را از بازار جمع‌آوری و بازیافت می‌کردند و تحویل مجتمع فولاد مبارکه می‌دادند. هرچه این روند جلوتر آمد و قافیه تنگ‌تر شد فولادسازان به سمت آهن اسفنجی و گندله رفتند.

این در حالی است که مدیرعامل یکی از شرکت‌های ساخت فولاد در خصوص اینکه چرا فولادسازان تنها به خرید آهن اسفنجی و گندله می‌پردازند و از خرید ضایعات برای تولید شمش فولاد پرهیز می‌کنند، به بورس امروز می‌گوید: اول اینکه ضایعات آهن به اندازه کافی وجود ندارد. یعنی همان ۱۰ تا ۱۵ درصدی هم که می‌خواهند از ضایعات آهن برای تولید فولاد استفاده کنند به اندازه کافی وجود ندارد.

علی عباسلو مدیرعامل جهان فولاد سیرجان در ادامه اظهار می‌کند: مساله دیگر این است که آهن اسفنجی در کشور به صورت فراوان وجود دارد در صورتی که ضایعات فراوانی در اختیار نداریم. البته به لحاظ قیمتی نیز آهن اسفنجی به مراتب ارزان‌تر از ضایعات است.

فراشیان با اشاره به مشکلات شرکت‌های فعال در این زمینه، اظهار می‌کند:‌ مشکلی که در حال حاضر شرکت‌هایی مانند ما دارند این است که شرکت‌های مادر از آهن‌آلات قراضه استفاده نمی‌کنند. ما به عنوان یک شرکت خصوصی، دلیل این موضوع را پیگیری کرده‌ایم و به ما گفته‌اند که آهن اسفنجی قیمت پایین‌تری دارد اما به این موضوع توجه ندارند که با این کار معادن کشور استخراج و خالی می‌شود و برای آینده فکری ندارند.

وی می‌افزاید: از سوی دیگر مصرف آب و برق این شرکت‌ها افزایش یافته و به گفته فولادسازان در حال حاضر هزینه استهلاک دستگاه‌ها و کوره‌ها بالا رفته است. دیوار کوره‌ها نیز در مقایسه با استفاده از آهن‌آلات قراضه بسیار زودتر دچار ریزش شده است.

مدیرعامل شرکت ایثارگران زرین شهر معتقد است که کیفیت بار این فولادسازان به شدت کاهش پیدا کرده است. بنابراین انبار فرضی‌های آنها خالی شده است. بالطبع شرکت‌هایی در بازار به وجود آمده‌اند که شمش تولید کرده و از آهن‌آلات قراضه استفاده می‌کنند. شرکت‌های مادر اما خریدی انجام نمی‌دهند.

این در حالی است که مدیرعامل جهان فولاد سیرجان کیفیت فولاد تولید شده از آهن اسفنجی را بسیار بالا می‌داند و می‌گوید: کیفیت فولاد تولید شده از آهن اسفنجی به دلیل یک‌نواختی آن بسیار بالاتر از تولید با ضایعات آهن است.

وی می‌افزاید: یعنی وقتی آهن اسفنجی استفاده می‌کنید چون ورودی شما یک‌نواخت و ثابت است، خروجی ثابت و با کیفیتی به دست می‌آورید. اما آهن قراضه به لحاظ کیفی متفاوت هستند. این قراضه‌ها یک‌سری عناصر ناخالص دارند که کسی تشخیص نمی‌دهد. در نتیجه شمش بدست آمده هم از یک‌نواختی برخوردار نیست.

 و اینبار فولادسازان

عباسلو همچنین در خصوص اینکه آیا تولید فولاد با آهن اسفنجی مصرف آب بیشتری خواهد داشت یا خیر، می‌گوید: این مساله بستگی به تکنولوژی به کار رفته در کارخانه دارد. این بحث مطرح نشده و کسی هم روی آن کار نکرده است. کارخانه جدیدی که ما راه‌اندازی کردیم آب مصرفی در این کارخانه چیزی بین ۴۰ تا ۴۵ درصد کمتر از کارخانه‌های قدیمی‌تر ما است. چرا که از تکنولوژی روز دنیا استفاده کرده‌ایم.

وی می‌افزاید: در حال حاضر کارخانه‌های تولید فولاد به ازای هر تن، یک و دو دهم متر مکعب آب مصرف می‌کنند اما ما ۷/۰ درصد بیشتر آب مصرف نمی‌کنیم. همه این موارد بستگی به نوع تکنولوژی و سیستم‌هایی که برای خنک کردن استفاده می‌شود دارد. یعنی مصرف آب ارتباطی به اینکه خوراک چه چیزی است ندارد.

عباسلو با بیان اینکه حجم تولید ضایعات در کشور آنقدر بالا نیست که بتواند پاسخگوی نیاز فولاد سازان باشد، اظهار می‌کند: حجم و ظرفیت شمش ما ۳۰ میلیون تن است. ۱۰ تا ۱۵ درصد آن چیزی حدود ۳ تا ۵ میلیون تن است که فکر نمی‌کنم این مقدار آهن قراضه در کشور وجود داشته باشد.

مدیرعامل جهان فولاد سیرجان در خصوص ظرفیت معادن کشور برای تولید آهن اسفنجی نیز می‌گوید:‌ فعلا تا ۳۰ سال ذخایر این معادن وجود خواهد داشت. البته ممکن است معادن جدیدی به این ظرفیت اضافه و کشف شود.

به هر حال آهن قراضه در کشور وجود دارد و باید برای آن فکری اندیشیده شود. هر چند در یکی دو سال گذشته اسقاط خودرو به عنوان بخش بزرگی از آهن قراضه کاهش یافته اما باید برای بازیافت و ادامه پیدا کردن بازیافت ضایعات فکری شود.

مدیرعامل شرکت ایثارگران زرین شهر در پاسخ به این پرسش که وضعیت شرکت‌هایی مانند شرکت شما در حال حاضر به چه صورت است گفت: تقریبا شرکت‌هایی مثل ما در حالت تعطیلی قرار دارند.

فراشیان در مورد این موضوع که از این ضایعات در چه مواردی به جز فولاد می‌توان استفاده کرد تا این فعالیت ادامه یابد، می‌گوید: شرکت‌هایی مانند ذوب‌آهن این آهن‌آلات را در کوره ذوب کرده و برای محصولات نهایی ارسال می‌کنند. شرکتی مانند مجتمع فولاد مبارکه از این آهن آلات محصولات میانی مانند ورق و شمش تولید می‌کند. شرکت های خصوصی اما این آهن آلات را تبدیل به شمش کرده و بعد آنها را تبدیل به نبشی و میلگرد می‌کنند و در بازار به فروش می‌رسانند.

فراشیان با بیان اینکه نامه‌های مکرری تاکنون به وزارت صمت فرستاده‌ایم، اظهار می‌کند: حتی از ما پیشنهاد خواستند و فرم‌هایی ارسال کردند که ما آنها را پر کرده‌ایم و مشکلاتمان را با آنها در میان گذاشته‌ایم. بسیاری از این شرکت‌ها به رغم هزینه‌هایی که انجام داده‌اند، ورشکست شده‌اند و کسی به داد آنها نرسیده است.

فراشیان در پاسخ به این پرسش که اگر این آهن‌آلات بازیافت نشود از نظر زیست‌محیطی چه مشکلاتی را به دنبال دارند، گفت: در حال حاضر که بازیافت از طریق شرکت‌های خصوصی انجام می‌شود اما اگر این بازیافت متوقف شود، با یک معضل بزرگ در کشور روبه‌رو خواهیم بود. به عنوان مثال اگر خودروهای فرسوده را از ناوگان کشور جمع و بازیافت می‌کردند، با این حجم از آلودگی‌ها مواجه نمی‌شدیم.

فراشیان در پایان با اشاره به تجربه کشورهای مختلف در این زمینه می‌گوید: همه جای دنیا بحث بازیابی بسیار مهم است. در کشورهای اروپایی به این شرکت‌ها سوبسید تعلق می‌گیرد و معاف از مالیات هستند. در حال حاضر مجبور به پرداخت دارایی و مالیات هستیم و با مشکلات بسیاری در تولید مواجه شده‌ایم.