نوسانات ارزی و راه نجات سیمان

به گزارش بورس امروز، چین بیشترین تولید سیمان در سراسر جهان را دارد و بالغ بر ۲.۵ میلیارد تن در سال ۲۰۲۱ تولید کرده و در حال حاضر بیش از نیمی از سیمان جهان در چین تولید می شود و کشور هند با ۳۳۰ میلیون تن در رتبه دوم قرار دارد.

در سال ۲۰۲۱ تولید سیمان ایران بالغ بر ۶۲ میلیون تن رسید که نسبت به سال قبل بالغ بر ۶ میلیون تن کاهش یافت و به این ترتیب ایران در بین هشت تولید کننده بزرگ سیمان جهان قرار دارد.

هم اکنون در ایران ۷۹ کارخانه تولید کننده سیمان مشغول به فعالیت هستند و ایران با ظرفیت تولید ۸۸.۵ میلیون تن سیمان از نظر ظرفیت نیز چهارمین رتبه را در کشورهای جهان بعد از چین،‌هند،‌ ایالات متحده آمریکا و ویتنام در اختیار دارد.

در سطح جهانی پس از کاهش مصرف که در پی رکود سال ۲۰۰۸ اتفاق افتاد وضعیت به تدریج بهبود یافت و مصرف سیمان طی ۱۲ سال اخیر رشد ملایمی را تجربه می کرد. با این حال با توجه به شیوع بیماری کووید ۱۹ در سطح جهان و رکود فراگیر اقتصادی تولید سیمان جهان،‌ حدود ۸۰ میلیون تن کاهش یافت و به نظر می رسد با برنامه های وسیع واکسیناسیون و مهار پاندمی در سال جاری وضعیت بهتری در انتظار صنعت سیمان جهان باشد.

تولید سیمان جهان در سال ۲۰۲۱ افزایش ۷ درصدی را تجربه کرد وبه دنبال آن مصرف جهانی سیمان نیز بدون در نظر گرفتن چین،‌ افزایش ۶ درصدی داشته است. فشارهای هزینه ای به دلیل عدم همگام شدن قیمت های فروش با افزایش هزینه های اساسی، منجر به کاهش حاشیه سود گردیده است. در سال ۲۰۲۲ پیش بینی می شود رشد تقاضا به سمت ۴ درصدی به استثنای چین سوق یابد. با افزایش نرخ واکسیناسیون و رونمایی از درمان های دارویی جدید،‌ تاثیر ویروس کرونا به طور پیوسته در حال نابودی است. پیش بینی می شود با احیای ساخت و سازهای تجاری و کارهای عمومی در دست اقدام،‌ با رشد مصرف روبه رو شویم. تعدیل مثبت قیمت های فروش و کاهش فشار هزینه ها در نهایت می تواند حاشیه های سو آوری صنعت را بازیابی کنند.

در کشور چین،‌ کاهش تقاضا عمدتا به دلیل کاهش ساخت و ساز املاک پیش بینی می شود. افزایش قیمت کالاها باعث تقویت شاخص های اقتصادی برای بازارهای در حال حضور، به ویژه در آفریقا و خاورمیانه خواهد شد. انتظار می رود آسیای جنوب شرقی پس  از ضربه شدید از ویروس کرونای نوع دلتا بهبود یابد.

بازارهای تجارت دریایی نیز با سال پرنوسانی در سا ۲۰۲۱ روبه رو بوده اند. در اوایل سال تقاضاهای واردات به دلیل محدودیت در دسترسی به حمل ونقل،‌ به طور کامل برآورده نشد. افزایش هزینه های گمرکی برخی از صادر کنندگان را مجبر به کاهش صادرات نموده و انتظار می رود تولید کنندگانی که از یارانه های انرژی بهره مند می شوند، سهم بازار را به خود اختصاص دهند. صادرکنندگان برای بازیابی هزینه های بالای گمرکی،‌ برای افزایش قیمت قابل توجه در قرار دادهای ۲۰۲۲ فشار می آورند. با این حال در سطح جهانی کماکان انتظار رشد مصرف سیمانی می رود. در برخی مناطق جهان، مصرف سرانه سیمان فقط ۹۱ کیلوگروم است و این درحالیست که همچنان با میانگین جهانی ۵۲۰ کیلوگرم فاصله زیادی دارد. با وجود اهمیت صنعت سیمان در اقتصادهای ملی، سیمان عمدتا به علت سنگین بودن و حمل و نقل سخت آن،‌ نقش مهمی در تجارت جهانی بازی نمی کند و سهم سیمان در مبادلات جهانی حدود ۴ درصد است. در سال ۲۰۲۱ ارزش صادرات سیمان و کلینکر جهان حدود ۱۲.۸ میلیارد دلار بود که از این مقدار ۲۵ درصد کلینکر،‌ ۵ درصد سمیان های هیدرولیکی و ۳ درصد سمیان آلومینو و مابقی سیمان های تیپ هستند.

مهمترین دلایلی که شرایط رقابت را برای تولید کننده سیمان به وجود می آورد نیاز به سرمایه گذاری بالا، محدود بودن شعاع بازار به سبب هزینه حمل و نقل و فراگیر بودن مصرف در مناطق محلی است. به عنوان مثال فرض کنید یک کارخانه سیمان اگر تحت پوشش یک هلدینگ نباشد انرژی زیادی را برای شناسایی بازار و بازار یابی جهانی باید صرف نماید. اما یک هلدینگ نتیجه مطالعات و تحقیقات خود را می تواند برای تمام شرکت های تحت پوشش خود به کار گیرد. فرض کنید یک هلدینگ در ارزیابی های خود بازار جدیدی را کشف می کند که از منطقه تمرکز خود ۳ هزار کیلومتر فاصله دارد، در این موارد هلدینگ معمولا به جای صادرات که مستلزم هزینه های گزاف حمل ونقل است ترجیح می دهد یک کارخانه سیمان در بازار هدف تاسیس و یا خریداری نماید. تولید و مدیریت بازار سیمان در جهان توسط هلدینگ های بزرگ انجام می پذیرد.

پس از شش سال کاهش پیاپی در کلیه شاخص های حیاتی صنعت سیمان،‌ در پی رونق ساخت و ساز،‌ شاخص های صنعت از سال ۱۳۹۸ شروع به بهبود نمود و این روند در سال ۱۳۹۹ نیز ادامه یافت؛ به نحوی که مصرف داخلی سیمان در حدود ۲۰ درصد افزایش یافت و به اوج خود درچند سال اخیر رسید. در سال ۱۴۰۰ مصرف داخلی سیمان عمدتا به دلیل کاهش در ساخت و ساز و بودجه های عمرانی با کاهش ۸ درصدی همراه شد. همچنین صادرات سیمان و کلینکر از ۱۳.۹ میلیون تن درسال ۱۳۹۹۹ به حدود ۱۳.۶ میلیون تن کاهش یافت. علت این کاهش ایجاد محدودیت های انتقال پول و بارگیری از بنادر کشور و همچنین عدم صرفه اقتصادی صادرات برای برخی از شرکت هایی بود که در مناطق دورتر قرار داشتند و از طرفی کمبود سیمان داخلی و تقاضای بالای مصرف در داخل کشور برخی از شرکت ها را وادار به پوشش تقاضای داخلی کرد. از آنجایی که تمرکز بر صادرات می تواند منافع بیشتری را نصیب شرکت های تولید کننده سیمان نماید،‌اقداماتی برای ایجاد هماهنگی بین هلدینگ های سیمان صورت پذیرفت که همراه با نوسانات ارزی رفته رفته می تواند مبنای فروش های ریالی صادرات با نرخ ارزهای معتبر تعیین گردد و از این راه درآمد مناسبی برای شرکت های صادرات محور حاصل گردد.