ایران گاز ارزان ندارد

به گزارش بورس امروز، از ۴.۱۶ میلیارد دلار منابع خارجی، حدود ۷ میلیارد دلار از کشورهای ژاپن، چین و امارات و حدود ۴.۹ میلیارد دلار توسط ۸ کشور اروپایی تامین شده است.

به عبارتی از کل ۷۹ میلیارد دلار (مجموع ارزی و ریالی) تامین مالی صنعت پتروشیمی، صرفا ۴.۱۶ میلیارد دلار از سمت خارج از کشور صورت گرفته که بخش عمده آن هم مربوط به سال های نزدیک نمی باشد

در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۹۰۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی در دنیا تولید شده است. یعنی روزانه حدود ۱۰۵۰۰ میلیون متر مکعب. تولید روزانه ایران حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب بوده است.

موضوع تاسف بار این است که ایران به عنوان بزرگترین بازیگر حوزه گاز در منطقه و جزو بزرگترین تولیدکنندگان و بیشترین دارندگان ذخیره گازی در دنیا، به جای اینکه تبدیل به یک هاب بین المللی تجارت و یک منبع نرخ گذاری برای این محصول باشد، کماکان با نرخ گذاری دستوری گاز برای بخش خانگی و لینک کردن نرخ گاز صنایع به ۴ هاب خارجی که ۲ هاب اروپایی مصرف کننده هیچ شباهتی به شرایط کشور ندارند، دست و پنجه نرم می کند.

در سال های قبل و بخاطر فراوانی گاز و عدم دوراندیشی تصمیم گیرندگان وقت، سیاست تامین انرژی برای بخش خانگی در کشور ما به شکلی پیاده سازی شد که عمده مصرف نهایی آن به شکل گاز طبیعی باشد. همانطور که از نمودارها مشخص است تامین انرژی بخش خانگی در عمده کشورها به این شکل نیست و برای مصارفی همچون پخت و پز و حتی گرمایش، بیشتر از برق استفاده می شود.

طبق بودجه ۱۴۰۰ قیمت گاز طبیعی در ایران برای بخش خانگی بازه حدودی ۵۰ تا ۵۰۰ تومان به ازای هر متر مکعب) تفاوت نرخ براساس مناطق جغرافیایی، فصول سرد و گرم، میزان مصرف) تعیین شده که بازه ۱۰۰ الی ۱۵۰ تومان به ازای هر متر مکعب، مقدار متعارفی برای نرخ گاز برای بخش خانگی می باشد.

این شکل تامین انرژی برای بخش خانگی در کنار نرخ بسیار ارزان گاز برای این بخش، باعث شده تا مصرف گاز در بخش خانگی در کشور به شدت زیاد و غیربهینه باشد.

بر این اساس مصاحبه ای با فرهاد ذاتعلی مدیر سرمایه گذاری هلدینگ خلیج فارس صورت گرفته است که مشروح آن در ذیل آمده است:

• با توجه به لزوم تغییر قیمت گاز در صنایع، آیا در فرمول قیمت گذاری خوراک صنایع، نرخ گاز خانگی و صنایع باید چه تغییراتی داشته باشد؟

نرخ گار خانگی یک مساله بیشتر سیاسی تا اقتصادی است و بسیار بعید است در شرایط فعلی مسئولین به یکسان سازی این دو بیندیشد. در مورد گاز سوخت و خوراک صنایع مختلف به نظر می رسد با فرض حذف قیمت گذاری های دستوری قیمت مطلوب قیمت گاز صادراتی ایران باشد که با توجه به تجارت بسیار کم آن در حال حاضر نمی توان از آن استفاده کرد. به نظر می رسد مطلوب ترین اصلاح در حال حاضر حذف آن دسته از هاب های گازی است که کشورهای استفاده کننده از آن تولید کننده نیستند و معمولا تحت نوسانات سیاسی دستخوش تغییرات عظیم می شوند که در عمل تاثیری بر  قیمت گاز تولید شده در ایران ندارد. از این جهت اصلاح فوری در حال حاضر حذف هاب های اروپایی از فرمول محاسبه قیمت گاز است.

• آیا امکان تک نرخی شدن قیمت گاز برای تمامی مصارف (سوخت و خوراک) و خانگی در این فرمول وجود دارد؟

باز هم با فرض قیمت گذاری دستوری حالت مطلوب یکسان شدن قیمت خوراک و سوخت و محاسبه قیمت گاز بر اساس فرمول بدون داشتن سقف و کف و اعطای تخفیف به توسعه زنجیره محصول است.

• آیا به واسطه این فرمول امکان حذف قیمت گذاری دستوری قیمت گاز وجود دارد؟ و برای کاهش افزایش هزینه های تولید کالاهای مختلف و جلوگیری از تورم چه تدابیری باید اندیشیده شود؟

حذف قیمت گذاری دستوری تابعی از سیاستهای اقتصادی دولت است ولی هر چه پیچیدگی در فرمول قیمت گذاری و تبصره ها و اضافات آن کاهش یابد زمینه برای حذف قیمت گذاری دستوری فراهم تر خواهد شد. در واقع در سیاست گذاری اقتصادی هر چه باید ها بیشنر گردد زمینه قیمت گذاری دستوری به بهانه سیاستهای حمایتی بیشتر خواهد شد. با توجه به تجربه باقی کشورها و نیز تجربه اقدامات انجام شده در کشور خودمان سیاستهای حمایتی اثری در کنترل یا کاهش تورم نداشته و صرفا باعث تضعیف صنایع می شوند.

• با توجه به تولید گاز در ایران، کدام هاب باید دراین فرمول قرار گیرد؟

هاب مناطقی که خودشان تولید گاز دارند.

• با توجه به پارامترهای متغییر مانند نوسانات نرخ دلار و تغییرات نرخ جهانی گاز، برای ایجاد ثبات در این فرمول، سقف قیمت گاز بر اساس چه واحد پولی باید تعیین شود؟

برای قیمت گاز نباید سقف تعیین گردد. اصلاح فرمول، حذف قیمت گذاری و اعطای تخفیف خوراک برای توسعه صنایع پایین دستی سیاست بهتری برای تقویت صنعت است. به محض تعیین سقف قیمت گذاری های دستوری افزایش خواهد یافت.

• در کشورهای عربی منطقه قیمت گاز را براساس چه نرخی به شرکت های پتروشیمی خود (مصرف کننده) به فروش می رسانند؟

تا پیش از افزایش قیمت در هاب های اروپایی تفاوت معناداری بین بهای تمام شده محصول  در ایران، عربستان و قطر نبود. در قطر برای تهیه طرح توجیهی تولید اوره گاز را ۱۱ سنت و متانول ۱۵ سنت در نظر می گیرند. همچنین بر اساس جدول زیر نسبت بهای تمام شده محصول متانول به درآمد در پتروشیمی زاگرس به عنوان بزرگترین متانول ساز ایران و کمپانی شیمیایی متانول عربستان، این نسبت در پتروشیمی زاگرس طی سال های اخیر به رغم بالا بودن نرخ دستمزدها در عربستان، تا حدودی بیشتر بوده که نشان می دهد بحث گاز ارزان در ایران در حال حاضر دیگر وجود ندارد. البته در حال حاضر با فرمول فعلی و افزایش نرخ گاز در هاب هاب اروپایی این تفاوت بیشتر هم شده است.

علاوه بر اینکه افزایش نرخ سوخت از سود شرکتهای شیمیایی خواهد کاست ولی نکته مهمتر در این بین، افزایش بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومانی هزیسنه های یوتیلیتی این شرکتها از جمله برق و اکسیژن است که می بایست مدنظر تحلیلگران قرار داده شود.