طعم شیرین سهام عدالت؛ارتقای فرهنگ سهامداری

از زمانی که سهام عدالت با شعار «توزیع عادلانه ثروت دولت بین قشرهای مختلف جامعه» وارد اقتصاد ایران شد ۱۲ سال می گذرد. در آن زمان اینگونه عنوان شد سهام عدالت که به معنای واگذاری بلاعوض سهام شرکت های دولتی به مردم و افراد کم توان جامعه است تا آنها در درآمدهای دولت شریک شوند. اما هنوز سهام عدالت نتوانسته مسیر اصلی خود را بیابد. اکنون بسیاری از آزادسازی آن سخن می گویند، اما در رابطه با آزادسازی سهام عدالت تردید و اختلاف نظر وجود دارد.

از این رو با اسماعیل مختاری دولت آبادی مدیر کل امور سهام عدالت سازمان خصوصی‌سازی به گفتگو نشسته ایم. وی در این گفتگو بر این باور است که مردم باید طمع سهام عدالت را بچشند. دولت آبادی تاکید دارد که اثر گذاری این سهام می تواند فرصتی برای بازار سرمایه تلقی شود. مشروح این گفت و گو در ذیل آمده است که با هم می خوانیم:

فرایند و روند آزاد سازی سهام عدالت در کشور چگونه خواهد بود؟

طرح توزیع سهام عدالت به عنوان یکی از پرمخاطب ترین طرح های دولت از دیرباز مورد توجه جدی قرار گرفته است. به طوری که با توجه به پایان مدت ۱۰ ساله مهلت قانونی اجرای طرح، ساماندهی این طرح ملی و دستیابی ملموس به اهداف اولیه طرح بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است.

اکنون این طرح با اولویت در دستور کار وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان خصوصی سازی و سازمان بورس و اوراق بهادار قرار گرفته است و در این مدت نشست ها و جلسات تخصصی متعددی برای ساماندهی طرح توزیع سهام عدالت و آزاد سازی آن برگزار شده است.

متعاقب همین امر، لایحه ساماندهی سهام عدالت موضوع اصلاح مواد ۳۴ تا ۳۸ قانون اجرای سیاستهای کلی اصل (۴۴) قانون اساسی به تصویب هیأت وزیران رسیده و به منظور طی کردن تشریفات قانونی به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده است. البته تاکنون جلسات متعددی در کمیسیون های مختلف مجلس شورای اسلامی با حضور نمایندگان مردم، صاحبنظران و نمایندگان سازمان خصوصی سازی و سازمان بورس و اوراق بهادار تشکیل شده و با توجه به اهمیت موضوع و ارزش پرتفوی سهام عدالت، لایحه دولت چندین بار مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

ارزش روز سبد سهام عدالت بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان بوده و آزاد سازی این حجم از سرمایه که دارندگان آنها عمدتا از اقشار کم درآمد جامعه بوده نیاز به بررسی بیشتری دارد. توجه داشته باشید که در صورت آزاد سازی سهام عدالت این احتمال می رود که اکثر صاحبان این سهام فروشنده باشند. بنابراین چنین اقدامی نیاز به بررسی بیشتر و کار کارشناسی دارد تا خدای نکرده بازار سرمایه و بورس و به طور کلی اقتصاد کشور تهدید نشود و برعکس این اقدام به عنوان فرصتی برای تقویت بازار سرمایه تلقی شود.

آیا مکانیسم و مدل خاصی برای عرضه سهام عدالت تعریف شده است؟

بله. هدف نهایی طرح توزیع سهام عدالت، آزاد سازی آن و ایجاد قابلیت برای معاملاتی کردن آن است؛ به طوری‌که قشر عظیمی از جمعیت کشور بتوانند طعم شیرین سهامداری را بچشند. برای تحقق این امر، اصلاح احکام قانونی و فراهم کردن بستر آزادسازی سهام عدالت مدنظر است.

در عین حال ایجاد صندوق های ETF (صندوق های سرمایه‌گذاری قابل معامله) و انتقال سهام شرکتهای سرمایه پذیر به این صندوق ها و سپس واگذاری سهام صندوق ها به مردم، بر اساس پیشنهاد سازمان خصوصی‌سازی در دستور کار دولت قرارگرفته و تحت عنوان لایحه به مجلس شورای اسلامی ارسال شده است. همچنین در نظر داشته باشید صندوق های سرمایه گذاری سهام عدالت به استناد بند (ه) ماده (۱) قانون ابزارها و نهادهای مالی موجود به منظور تسهیل اجرای سیاست های کلی اصل (۴۴) قانون اساسی در قالب صندوق های سرمایه‌گذاری که واحدهای سرمایه‌گذاری آنها در بورس یا بازارهای خارج از بورس قابل معامله هستند، تشکیل می شود.

با توجه به اعلام راه اندازی صندوق های سهام عدالت در بورس، آیا تدابیری برای شکل گیری آن اتخاذ شده است؟

بلی. برای رسیدن به هدف اصلی طرح یعنی برخورداری اقشار کم درآمد از منافع حاصل از آن، پیگیری تشکیل این صندوق ها از طریق مراجع قانونی در دستور کار سازمان قرار گرفته است. برای این مهم، نیز اساسنامه پیشنهادی و سازوکارهای قانونی لازم توسط سازمان های خصوصی سازی و بورس و اوراق بهادار تهیه شده است اما همچنان زمان قطعی آزادسازی سهام عدالت مشخص نیست و به تصمیم مراجع قانونی بستگی دارد.

در این تکلیف شرکت های تعاونی سهام عدالت چه خواهد شد؟

شرکتهای تعاونی سهام عدالت شهرستانی با ماهیت غیردولتی و مستقل، به استناد بند ۴ ماده یک آیین نامه اجرایی توزیع سهام عدالت تشکیل شده اند. هدف از تشکیل این شرکت ها همکاری در امر شناسایی و ثبت نام مشمولین این طرح و با رعایت ضوابط و مقررات مربوط به شرکت های تعاونی تشکیل شده و براساس قانون بخش تعاونی فعالیت می کنند.

هم اکنون به دلیل اتمام مرحله شناسایی و ثبت نام مشمولین و ادامه اجرای طرح در چارچوب سامانه های الکترونیکی خدمات رسانی(اینترنتی)، مأموریت شرکت های تعاونی سهام عدالت شهرستانی به اتمام رسیده است و در حال حاضر نمی توان مسئولیتی در حوزه سهام عدالت برای این شرکت ها متصور بود. تبصره پایانی لایحه ساماندهی سهام عدالت موضوع اصلاح مواد (۳۴) تا (۳۸) قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل (۴۴) قانون اساسی به تعیین تکلیف نحوه فعالیت شرکت‌های تعاونی سهام عدالت شهرستانی و شرکت های سرمایه‌گذاری استانی اشاره دارد و امیدواریم با تصویب لایحه مذکور تصمیمات لازم اتخاذ شود.

با توجه به احتمال عرضه بالای سهام عدالت از سوی مردم و نیاز بالای نقدینگی برای پاسخ به تقاضاهای فروش، آیا راهکاری برای جلوگیری در این خصوص اندیشیده شده است؟

بلی. مقدمات و ترتیبات لازم برای کنترل هجوم عرضه واحدهای صندوق های سرمایه گذاری توسط دارندگان سهام عدالت صورت گرفته است. در این طرح تلاش کردیم تا فرهنگ سهامداری را در بین مشمولان سهام عدالت ارتقا و ترویج دهیم. این اقدام موجب می شود تا از فشار فروش‌های هیجانی کاسته شده و در اساسنامه و دستورالعمل های صندوق های یاد شده بازارگردان‌هایی در نظر گرفته شود که می تواند در تامین نقدینگی بسیار موثر باشد.