ارزش بازار سرمایه چه روندی را طی کرده است؟

نویسندگان: محمد شاکری، محمد علی فروردین

به گزارش بورس امروز، بازار سرمایه طی هفته های اخیر با رکود سنگینی مواجه شده است. شاخص کل از مرداد ماه ۱۳۹۹ تاکنون بیش از ۴۰ درصد کاهش یافته است و از سوی دیگر طی هفته های گذشته شاهد افت شدید ارزش معاملات بوده ایم. از یک سو بازار به سبب ورود دارندگان کدهای جدید بورسی با طیف وسیعی از سهامداران مواجه است که بعضا فاقد استراتژی سرمایه گذاری مشخص هستند که این امر به تعمیق مشکلات و بحران ها در بازار سرمایه دامن می زند. از سوی دیگر یکی از اساسی ترین مولفه های بازارهای مالی که همانا نقدشوندگی بازار است با چالش جدی مواجه شده است و قدرت نقدشوندگی بازار به نحو نامطلوبی کاهش یافته است.

در این میان اما فعالان بازار دیدگاه یکسان و مشترکی در خصوص پایان اصلاح بازار ندارند. دلیل اصلی آن را می توان سمت و سوی نگاه کارشناسان بازار به تحولات سیاست خارجی و سرنوشت مذاکرات وین و همچنین نتایج انتخابات ایران به عنوان مهمترین اتفاقات سال ۱۴۰۰ دانست. این امر مختص به بازار سرمایه نیست و بازارهای موازی مسکن، طلا و ارز را نیز تحت الشعاع خود قرار داده است.

پرسشی که در ذهن بسیاری از تحلیل گران مطرح می شود این است که آیا بازار سرمایه در قیمتهای فعلی ارزنده است یا خیر؟ به بیان دیگر آیا قیمت سهام شرکتهای بورسی به کمتر از ارزش خود رسیده است و یا اینکه همچنان بالاتر از ارزش واقعی خود است و همچنان انتظار می رود بازار به اصلاح قیمتی خود ادامه دهد. پاسخ به این پرسش آسان نیست؛ چرا که ابهامات ذکر شده در حوزه مسائل سیاسی جواب روشنی ندارد و بسته به نوع چشم انداز آتی، هر تحلیلگر می تواند به خروجی متفاوتی برسد. اینکه سرنوشت مذاکرات هسته ای چه خواهد شد، نرخ ارز به کدام سمت حرکت خواهد کرد، تیم اقتصادی دولت آینده چه سیاستی را در پیش خواهد گرفت و …

فارغ از تمامی این موارد، یکی از راه های معمول جهت رسیدن به درک صحیح از شرایط بازار، می تواند مطالعه روند ارزش جاری بازار باشد. در این گزارش به بررسی این متغیر طی سالهای ۱۳۹۰ الی ۱۳۹۹ پرداخته ایم و سعی نمودیم با تعریف دو شاخص ارزش تعدیل یافته تورمی بازار و ارزش تعدیل یافته دلاری بازار، مقایسه ای میان روند ارزش بازار و شاخص های مذکور انجام دهیم.

ارزش جاری بازار در اسفند ماه ۱۳۹۰ برابر با ۱۵۵۰ هزار میلیارد ریال بوده است که این مقدار با در نظر گرفتن نرخ دلار در تاریخ مذکور معادل با ۹۲ میلیارد دلار است. ارزش بازار در تاریخ تهیه این گزارش ( ۳۰/۰۱/۱۴۰۰) به ۶۰۶۶۵ هزار میلیارد ریال رسیده است که معادل دلاری آن ۲۵۴ میلیارد دلار است. با این حساب، ارزش بازار طی این مدت از منظر ریالی ۳۸۵۶ درصد و از منظر دلاری ۱۷۹ درصد رشد داشته است.

مجموع عرضه های اولیه از اسفند ۱۳۹۰ تاکنون جمعا ۳۹۸۷ هزار میلیارد ریال به ارزش جاری بازار افزوده است که سال ۱۳۹۹ بالاترین حجم ارزش عرضه اولیه را به خود اختصاص داده است.
در ادامه به تعریف و بررسی شاخص ارزش تعدیل یافته تورمی بازار و شاخص ارزش تعدیل یافته دلاری بازار می پردازیم:

برای این منظور ارزش بازار را در پایان اسفند ۱۳۹۰ مبنا قرار داده و آن را از طریق فرمول زیر بر اساس تورم تعدیل می نماییم:

شاخص ارزش تعدیل یافته تورمی = ارزش محاسبه شده در دوره قبل * (۱+تغییرات شاخص قیمت مصرف کنند (تورم) در دوره مورد محاسبه)+سود خالص چهار فصل منتهی به دوره + ارزش عرضه های اولیه دوره مورد محاسبه

در اینجا منظور از سود خالص چهار فصل منتهی به دوره، میزان کل EPS شرکتها در سال مالی مذکور می باشد و منظور از ارزش عرضه های اولیه دوره، ارزش کل شرکتهای جدید عرضه شده در بازار سرمایه در سال مذکور می باشد. به منظور محاسبه نرخ تورم از آمار تغییرات شاخص قیمت مصرف کننده بانک مرکزی و مرکز آمار استفاده گردیده است.

همانطور که مشاهده می کنید نتایج بدست آمده نشان میدهد شاخص ارزش تعدیل یافته تورمی بازار در ۳۰/۰۱/۱۴۰۰ برابر با ۳۶۳۴۰ هزار میلیارد ریال است.
چنانچه بخواهیم روند محاسبات شاخص ارزش تعدیل یافته تورمی را بر مبنای دلار ترسیم نماییم، نمودار زیر بدست می آید:

طبق محاسبات ارزش تعدیل یافته تورمی در تاریخ ۳۰/۰۱/۱۴۰۰ برابر با ۱۵۲ میلیارد دلار است.
جهت محاسبه شاخص ارزش تعدیل یافته دلاری با فرض مبنا قرار دادن داده های اسفند ۱۳۹۰، از فرمول زیر استفاده نموده ایم:
شاخص ارزش تعدیل یافته دلاری = ارزش محاسبه شده در دوره قبل * (۱+تغییرات نرخ دلار در دوره مورد محاسبه)+سود خالص چهار فصل منتهی به دوره + ارزش عرضه های اولیه

طبق محاسبات شاخص ارزش تعدیل یافته دلاری بازار ۶۰۹۴۷ هزار میلیارد ریال است که تفاوت آن با ارزش جاری بازار اندک است. چنانچه محاسبات را بر مبنای دلاری انجام دهیم، نمودار زیر ترسیم می گردد:



نمودار زیر نیز مقایسه دو شاخص محاسبه شده را با یکدیگر نشان می دهد: