صنعت قند و شکر در بورس، کشور و منطقه
شکر در نقاط مختلف جهان با توجه به شرایط آب و هوایی و امکانات طبیعی از دو محصول و چغندرقند و نیشکر استحصال می شود. تولیدکننده‌های عمده شکر در جهان عبارتند از برزیل، هند، چین، تایلند و آمریکا که از میان آن‌ها برزیل و هند روی‌هم حدود ۴۰ درصد شکر جهان را تولید می‌کنند. در ایران صنعت قند و شکر پس از صنعت نساجی، دومین صنعت قدیمی محسوب می‌شود.
به گزارش بورس امروز، صنعت قند و شکر، با توجه به استراتژیک بودن محصولات تولیدی آن، همواره موردتوجه به حمایت دولت بوده است. شکر به‌عنوان ماده غذایی، انرژی‌زا تنها ماده غذایی است که به‌طور خالص می‌توان آن را تولید کرد و به لحاظ مزه و طعم مطبوع و منبع ارزان تأمین انرژی نسبت به سایر مواد غذایی، تقاضا برای مصرف آن در ایران و سایر کشورهای درحال‌توسعه همواره رو به افزایش است.
شکر علاوه بر مصارف خانگی دارای مصارف صنعتی در صنایعی همچون صنایع شیرینی، شکلات و بستنی‌سازی، نوشابه‌سازی، مالت و ماءالشعیر آبمیوه است. این صنعت از جمله صنایعی است که بیشترین ارتباط را با حلقه‌های پیشین و پسین در زنجیره تولید اقتصاد ملی دارد و یکی از صنایع تبدیلی مهم بخش کشاورزی به‌حساب می‌آید.
مهمترین عنصر کنترل تشکیل‌دهنده مدیریت زنجیره تأمین صنعت قند و شکر عبارت‌اند از بخش کشاورزی (چغندر و نیشکر) به‌عنوان تأمین‌کننده بخش صنعت (تجهیزات سرمایه ای) و بخش حمل‌ونقل و بازرگانی. در چرخه تولید قند و شکر مهمترین گام، تأمین نهاده‌های اولیه آن یعنی چغندرقند و نیشکر است. به همین دلیل این صنعت وابستگی بسیار شدیدی به بخش کشاورزی دارد و توانایی‌ها و پتانسیل‌های موجود در زمینه زراعت این محصولات مستقیماً بر روی این صنعت تأثیرگذار است.
در این بین سهم هرکدام از نهاده های چغندرقند و نیشکر در میزان تولید قند و شکر به ترتیب ۵۲ درصد و ۴۸ درصد است. علاوه بر بخش کشاورزی، عوامل دیگری همچون میزان تعرفه و مقدار واردات شکر، سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری دولت برای مواد اولیه و محصولات بر روی حیات این صنعت بسیار تأثیرگذارند.
همان‌طور که اشاره گردید میزان عرضه داخل به‌طور کامل جوابگوی میزان تقاضای بازار نیست لذا به‌منظور رفع این شکاف دولت و بخش خصوصی به دنبال واردات شکر خواهند بود. از آنجایی‌که شکر تولید داخلی از لحاظ قیمت و قدرت رقابت با مشابه خارجی را ندارد لذا رابطه بین میزان واردات و تعرفه‌های گمرکی با میزان تولید و فروش این صنعت رابطه ای معکوس خواهد بود.
با توجه به پوشش ۹۱ درصدی میزان تقاضای داخل با تولید داخلی انتظار می‌رود که در سال زراعی جاری و یا آتی کشور از نظر برابر این میزان تولید و تقاضا به تعادل نسبی برسد. اما احتمال دارد با توجه به روند کم‌آبی و خشک‌سالی موجود در کشور و تشدید آن تعادل به وجود آمده به شرایط پایدار نرسیده و دوباره عدم تعادل برقرار گردد. بنابراین جهت ثبات در این نقطه باید سیاست‌های کلان چندین دستگاه اجرایی با یکدیگر همسو و هماهنگ باشد.
صنعت قند وشکر در بازار سرمایه
شرکت‌های فعال در این صنعت با توجه به نوع مواد اولیه مورد استفاده به دو نوع شرکت‌های چغندری و نیشکر تقسیم می‌شوند. شرکت‌های فعال در زمینه شکر چغندری ۳۵ کارخانه و نیشکر ۹ کارخانه می‌باشند. از بین شرکت‌های چغندری ۲۶ مورد در سال ۹۵ فعال بوده و ۹ مورد به دلایل مختلف غیرفعال بودنده اند. از بین شرکت‌های فعال چغندری تعداد ۱۵ مورد در بازار بورس و فرابورس پذیرفته شده‌اند.
با نگاه به توزیع محل احداث کارخانه‌های تولیدکننده شکر می‌توان دریافت که نحوه توزیع و پراکندگی آن‌ها بستگی به بسترهای لازم آن منطقه جهت کشاورزی و کاشت چغندرقند و همچنین میزان شرایط آبی آن دارد. استان آذربایجان غربی با داشتن زمین‌های حاصلخیز و شرایط آبی مناسب یکی از قطب های کاشت چغندر در کشور بوده و همین عامل باعث گردیده تا در این استان ۵ کارخانه فعال در پیرانشهر، ارومیه، خوی، نقده و میاندوآب وجود داشته باشد که درمجموع سالیانه توانایی مصرف اسمی حدود ۲ میلیون تن چغندرقند را دارند.
مزیت های رقابتی در قند و شکر
از آنجایی‌که تقاضا برای شکر بیشتر از تولید آن است لذا در صورت زمان‌بندی مناسب میزان واردات مورد نیاز توسط دولت و به‌اندازه انحراف بین تقاضا و عرضه شرکت‌های تولیدکننده شکر مشکل چندانی برای فروش شکر خود در بازار نداشته و همه آن‌ها با توجه به میزان ظرفیت تولیدی خود سهمی از بازار را در اختیار خواهند داشت.
با توجه به مشابهت محیط داخلی اکثر شرکت‌های شکر چغندری و دستوری بودن قیمت‌ها لذا این شرکت‌ها توانایی چندانی برای ایجاد مزیت رقابتی نداشته و داشتن مواد اولیه مصرفی باکیفیت در منطقه محل احداث ظرفیت و کارایی تولید به‌عنوان عوامل عمده ایجادکننده مزیت و داشتن سهم بیشتری از بازار به شمار می‌آیند.
بنابراین شرکت‌های فعال در یک منطقه به دنبال استراتژی‌هایی به‌منظور جذب مواد اولیه مرغوب خواهند بود بستر و محیطی که شرکت‌ها در آن به فعالیت می‌پردازند که این موضوع بر روی عملکرد و کارایی آن‌ها به‌شدت تأثیرگذار است.
هرچند عامل شرکت‌ها با عوامل محیط محیطی بیرونی و درونی پویاتر باشد هم‌افزایی بیشتر خواهد بود. عواملی چون تکنولوژی و فناوری اقتصادی اجتماعی و فرهنگی سیاسی قانونی و غیره بر روی محیط صنعت شرکت‌های قندی تأثیر بسزایی دارد.
