تجویز بازار سرمایه برای واکسن کرونا
تامین مالی از طریق بازار سرمایه به دلیل مزایا و محاسنی که دارد از بهترین روش‌های تامین مالی به شمار می‌آید. بنابراین می تواند راهکارهای متنوع و قابل استفاده‌ای برای تامین مالی واکسیناسیون عمومی علیه ویروس کرونا فراهم کند.
به گزارش بورس امروز، بهداشت و سلامت جامعه در هر کشور اهمیت بسیار زیادی دارد، چرا که نبود سلامت افراد و محیط جامعه منجر به مختل شدن دیگر فعالیت‌ها و حتی زندگی روزمره افراد نیز خواهد شد و نقش سلامت و امنیت در هر کشور غیر قابل انکار است. برای نخستین بار در شهر ووهان استان هوبئی چین، گونه جدیدی از کرونا ویروس شناسایی شد که با گذر شمار قربانیان ویروس کرونا از مرز ۱۰۰۰ نفر، سازمان جهانی بهداشت برای بیماری ناشی از آن، نام رسمی کووید ۱۹ (COVID-19) را انتخاب کرد.
شناسایی اولین مورد از این بیماری در ۲۹ بهمن ۱۳۹۸ تایید شد. تا ماه اکتبر سال ۲۰۲۰، بیش از ۳۲۱ واکسن کاندید در سطح جهان در حال توسعه بوده‌اند که روسیه در آگوست سال ۲۰۱۹ میلادی اعلام کرد که نخستین واکسن کرونا را در این کشور ساخته و به ثبت رسانده است. در آبان ماه سال ۱۳۹۹ نیز وزارت بهداشت جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که ۱۲ تیم در کشور بر روی ساخت واکسن کرونا فعالیت می‌کنند که ۸ پروژه فعال‌تر هستند و در دی ماه همان سال، اولین تزریق آزمایشی اولین واکسن ایرانی کرونا آغاز شد.
پروژه‌های ساخت واکسن موثر و پس از آن واکسیناسیون عمومی اقشار جامعه در هر کشور بسیار پر هزینه و زمانبر بوده و هزینه‌های بسیاری برای دولت و شرکت‌های سازنده واکسن دارد. علاوه بر مخاطرات طبیعی ساخت واکسن برای نیروی انسانی سازنده آن، می‌توان گفت که لزوم به کار گیری تجهیزات آزمایشگاهی پیشرفته برای تحقیقات مختلف و امکانات لازم برای تولید انبوه واکسن در فازهای بعد، اهمیت تامین مالی چنین پروژه‌هایی را بیشتر نمایان می‌سازد. همچنین می‌توان گفت تامین ارزان قیمت و گسترده این واکسن برای همه اقشار جامعه از وظایف دولت برای مهار این بیماری و اتمام خسارات مترتب از آن است. همینطور این که پس از تامین نیاز داخل کشور، صادرات این واکسن نیز می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
تامین مالی از طریق بازار سرمایه به دلیل مزایا و محاسنی که دارد از بهترین روش‌های تامین مالی به شمار می‌آید و در این نوشتار به راهکارهای متنوع و قابل استفاده برای تامین مالی بخش بهداشت و سلامت در دو دسته کلی تامین مالی مبتنی بر ابزارهای سرمایه‌ای و تامین مالی مبتنی بر ابزارهای استقراضی پرداخته می‌شود.
تامین مالی
بازار سرمایه کشور از ظرفیت مناسبی برای تامین مالی برخوردار است به نحوی که برابر آمار رسمی منتشر شده توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادر و تسویه وجوه، با احتساب کدهای حقیقی صادر شده تا پایان سال ۱۳۹۹، حدود ۴۶ درصد از مردم کشور وارد بازار سرمایه شده‌اند. تامین مالی از طریق بازار سرمایه به دلیل مواجهه مستقیم با سرمایه‌گذاران، معمولا از بهای تمام شده کمتری برخوردار است.
این مدل تامین مالی، تنوع زیادی داشته که هر ابزار آن امکانات منحصر به فردی دارد. از مزایای تامین مالی از طریق بازار سرمایه می‌توان به برخورداری از معافیت‌های مالیاتی، امکان جمع آوری سرمایه‌های خرد، شفافیت اطلاعات و نظارت توسط نهاد ناظر بازار سرمایه و هزینه کمتر نسبت به تسهیلات بانکی اشاره نمود. روش‌های تامین مالی به طور کلی به دو دسته تامین مالی مبتنی بر ابزارهای سرمایه‌ای و تامین مالی مبتنی بر ابزارهای استقراضی تقسیم می‌شود.
در تامین مالی به وسیله ابزارهای سرمایه‌ای ضمن دستیابی به منابع مالی بلند مدت، بنیه مالی شرکت با تامین وجوه از محل حقوق صاحبان سهام، تقویت شده و تامین کنندگان از مالکان شرکت شمرده می‌شوند. لیکن در تامین مالی به وسیله ابزارهای استقراضی، میزان مالکیت سهامداران بدون تغییر باقی مانده و تامین کنندگان خارج از سهامداران شرکت هستند.
ابزارهای تامین مالی
ابزارهای تامین مالی متنوعی در بازار سرمایه کشور قابل ارائه هستند که کاربردهای متنوعی دارند لیکن موارد ذیل می‌تواند مورد استفاده وزارت بهداشت و تولید کنندگان واکسن کرونا قرار گیرد که از میان آنها، اوراق قرض الحسنه، اوراق مرابحه، اوراق اجاره، اوراق مشارکت، اوراق استصناع، اوراق خرید دین و اوراق منفعت از جمله ابزارهای استقراضی بوده و صندوق پروژه و صندوق سرمایه گذاری خصوصی از ابزارهای سرمایه‌ای به شمار می‌روند که در شکل ۱ نشان داده شده و در ادامه به معرفی هر یک پرداخته می‌شود.
شکل ۱: ابزارهای تامین مالی برای تولید واکسن و اجرای واکسیناسیون علیه کرونا
اوراق قرض الحسنه، اوراق بهاداری که براساس قرارداد قرض بدون بهره منتشر می‌شود و به ناشر به میزان ارزش اسمی آنها به دارندگان اوراق بدهکار است و بایستی در سررسید به آنان بپردازد. در بحث سلامت جامعه، وزارت بهداشت می‌تواند برای انجام طرح‌های عام المنفعه از جمله واکسیناسیون عمومی علیه کرونا از این ابزار مالی استفاده نماید.
اوراق بهادار با نام و قابل نقل و انتقالی که نشان‌دهنده مالکیت مشاع دارنده آن در دارایی مالی براساس قرارداد مرابحه می‌باشد، اوراق مرابحه است. عموما این اوراق جهت تامین منابع مالی مورد نیاز به منظور خرید دارایی‌های ثابت، مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز شرکت‌های تولیدی به کار می‌رود.
در اوراق اجاره، ابتدا متقاضی تامین مالی، بخشی از دارایی‌های ثابت مشهود را برای انتشار اوراق اجاره انتخاب و سپس نهاد واسط مالی دارایی‌های منتخب را به صورت یک سبد خریداری نموده و همزمان ناشر پس از خرید دارایی‌ها مجددا آنها را در قالب قرارداد اجاره در اختیار متقاضی تامین مالی قرار می‌دهد.
به منظور مشارکت عموم در اجرای طرح‌های مختلف انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کل کشور و طرح‌های سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی به دولت و شرکت‌های دولتی، نهادهای عمومی غیردولتی، شرکت‌های وابسته به دستگاه‌های مذکور و همچنین شرکت‌های سهامی عام و خاص اجازه داده می‌شود قسمتی از منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرح‌های مذکور را از طریق انتشار و عرضه عمومی اوراق مشارکت تامین نمایند. این اوراق از قدیمی‌ترین ابزارهای مالی قابل ارائه در بازار سرمایه می‌باشد.
در اوراق سفارش ساخت دارندگان آن به صورت مشاع، مالک دارایی مالی هستند که براساس عقد استصناع حاصل شده است و دارای بازده معین است. طراحی اوراق استصناع در راستای تامین مالی پیمانکاری و پروژه محور بوده و وزارت بهداشت، شرکت‌های دولتی و بخش خصوصی برای تامین مالی طرح‌های توسعه‌ای می‌توانند از طریق انتشار اوراق سفارش ساخت اقدام کنند.
وجود نقدینگی برای فعالیت هر شرکت ضروری بوده و امکان حصول منافع بیشتری را برای آن فراهم می‌سازد. لیکن بخشی از دارایی‌های هر شرکت به صورت حسابهای دریافتنی بوده که در موعد مقرری از بدهکاران وصول می‌شود و تا آن زمان در دسترس نیست. شرکت‌ها با تنزیل حسابهای دریافتنی در قالب اوراق خرید دین می‌توانند تا حدی به نقدینگی مورد نیاز خود دست یابند.
اوراق منفعت بیانگر مالکیت دارنده آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل شده است. دارندگان اوراق نیز می‌توانند در آینده از آن منافع بهره مند شده یا آن را به دیگران واگذار نمایند. شرکت‌ها و موسسات خدماتی نیز می‌توانند برای تامین سرمایه در گردش یا توسعه فعالیت‌های اقتصادی خود بخشی از خدمات آینده را واگذار کنند.
صندوق پروژه به منظور انجام پروژه مورد نظر، یک شرکت سهامی خاص به نام شرکت پروژه تاسیس می‌نماید که آن شرکت، پس از تکمیل و آغاز مرحله بهره برداری به یک شرکت سهامی عام تبدیل شده و در بورس پذیرش و قابل معامله شده و فعالیت صندوق پایان پذیرفته و ضمن انتقال دارایی‌ها و بدهی‌های صندوق به شرکت پروژه، به دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، به همان نسبت، سهام شرکت پروژه واگذار می‌شود.
صندوق‌های سرمایه گذاری خصوصی با جمع‌آوری منابع از سرمایه‌گذاران، اقدام به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های غیر بورسی کوچک و متوسط نموده و با توسعه و ارتقا آنها و در نهایت واگذاری سهامشان به دیگر سرمایه‌گذاران و یا حتی در بورس، بازدهی قابل توجهی را برای سرمایه‌گذاران خود فراهم می‌کنند. شرکت‌های دانش بنیان یا غیر دانش بنیان که دارای موقعیت سودآوری باشند می‌توانند هدف سرمایه گذاری این صندوق‌ها قرار گیرند.
پذیرش شرکت‌ها
ورود شرکت‌ها به بازار سرمایه ضمن کمک به رشد بازار سرمایه به تعالی و رشد آنها در فضای رقابتی و شفاف منجر شده و نام و اعتبار آنها را در جامعه ترقی می‌بخشد. از مزایای این بازار از دیدگاه واحدهای اقتصادی می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار
- افزایش اعتبار داخلی و خارجی و تأمین مالی با توثیق سهام شرکت
- تعیین ارزش بازار بر اساس قانون عرضه و تقاضا
- سهولت در تغییر ترکیب سهامداری و انتقال مالکیت
- برخورداری از مزایای خاص و اعتباری مانند افزایش سقف تسهیلات بانکی
- برخورداری از معافیت‌های مالیاتی
- تبیین چشم‌انداز فعالیت شرکت در آینده و ارزیابی عملکرد شرکت
- ارتقاء سطح اعتماد عمومی و استفاده از مشارکت عمومی در توسعه شرکت
در سال‌های اخیر با وجود بازارهای متعدد با شرایط پذیرش متفاوت و همچنین ابزارهای مالی نوین و متنوع، پذیرش شرکت‌ها در بازار سرمایه و تامین مالی از طریق این بازار تسهیل شده که زمینه رفع مشکلات تولید و فعالیت بهتر نهادها و صنایع در کشور فراهم آمده است. همه این ابزارها می‌توانند حسب نیاز برای تامین مالی وزارت بهداشت یا تولید کنندگان واکسن کرونا مورد استفاده قرار گیرد.
نتیجه گیری
بازار سرمایه به دلیل مزایایی که داشته از بهترین مسیرها برای تامین مالی بوده و می‌تواند این امر را به خوبی به انجام رساند. راهکارهای تامین مالی مطرح شده برای وزارت بهداشت و یا شرکت‌های تولید کننده واکسن کرونا در این نوشتار در دو دسته کلی تامین مالی مبتنی بر ابزارهای سرمایه‌ای و تامین مالی مبتنی بر ابزارهای استقراضی ارائه شد که هر یک ویژگی‌ها و کاربردهای خاصی داشته و با توجه به خصوصیات هر کدام از آنها، دولت، واحدهای اقتصادی یا هر دو می‌توانند از این ابزارها جهت تامین مالی استفاده نمایند و با تولید انبوه و واکسیناسیون عمومی همه اقشار در داخل کشور، حتی صادرات این واکسن را هم در دستور کار خود قرار دهند که تولید و اشتغال قابل توجهی را فراهم می‌نماید. بدین ترتیب با رفع مشکلات مالی آنها به خصوص در بخش تولید واکسن کرونا، به مدد الهی همه گیری این بیماری در جامعه متوقف شده و از خسارات و آسیب‌های بیشتر ناشی از این بیماری جلوگیری خواهد شد.
