سیاهی بر سر قیمت قیر

محسن ورزشکار طی گفتگو با خبرنگار بورس امروز در خصوص لزوم اصلاح ساختار قیمتگذاری قیر و راهکارها و بررسی سوابق تولید وکیوم باتوم به عنوان ماده اولیه تولید قیر توسط پالایشگاه های کشور گفت: این مساله بیانگر این موضوع می باشد که ظرفیت تولید وکیوم باتوم بالغ بر شش میلیون تن می باشد که البته این میزان وکیوم باتوم اختصاص یافته به تولید قیر، متاثر از سیاستگذاری های دولت در فروش نفت کوره بوده به نحوی که این مقدار تا بیست میلیون تن نیز قابل افزایش می باشد.

وی ادامه داد با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور و وضعیت رقبا در بازارهای بین المللی از لحاظ تناژ تولید، قیمت، سهولت تجارت بین الملل رقبا در مقایسه با ایران که درگیر تحریم های بین المللی می باشد؛ ظرفیت صادراتی برای محصول قیر ایران به میزان تقریبی چهار میلیون تن متصور است. از سویی دیگر بررسی ظرفیت اجرای پروژه های آسفالت کشور در بخشهای بین شهری، راه روستایی، درون شهری و سایر کاربردهای قیر، نشاندهنده نیاز کشور به دو میلیون تن قیر جهت مصارف داخلی می باشد.

این کارشناس صنعت قیر با بیان اینکه در حال حاضر قیمتگذاری وکیوم باتوم هر پانزده روز یکبار توسط انجمن صنفی صنعت پالایش نفت و بر اساس فرمول ابلاغی ستاد تنظیم بازار صورت می گیرد به گونه ای که در این فرمول قیمت وکیوم باتوم و به تبع آن قیمت قیر متاثر از سه عامل اصلی می باشد، عوامل را چنین بر شمرد: میانگین قیمت ۱۵ روزه فیول اویل ۳۸۰ فوب خلیج فارس بر اساس نشریه پلتس، میانگین نرخ خرید و فروش ارز در سامانه نیما، رقابت تولیدکنندگان قیر برای خرید وکیوم باتوم در بورس کالا.

ورزشکار در توضیح میانگین قیمت ۱۵ روزه فیول اویل ۳۸۰ فوب خلیج فارس بر اساس نشریه پلتس ، گفت: قیمت این فراورده در ابتدای سال جاری ۱۶۴ دلار بوده و آخرین قیمت این محصول در نشریه پلتس ۳۴۹ دلار اعلام گردیده است. البته شایان ذکر است که این قیمت در روزهای مختلف طی این دوره در اثر نوسانات قیمت نفت خام و شرایط عرضه و تقاضا متغیر بوده لیکن به منظور ایجاد یک نگاه مقایسه ای ملاحظه می گردد که نرخ این محصول از ابتدای سال تا کنون بیش از ۱۸۰ دلار افزایش داشته است.

وی در ادامه مورد دوم را چنین تشریح کرد: میانگین نرخ خرید و فروش ارز در سامانه نیما ؛ نرخ تسعیر در ابتدای سال جاری ۱۳۵،۵۱۸ ریال بوده و این نرخ در حال حاضر حدود ۲۵۰،۱۸۶ ریال می باشد.

رقابت تولیدکنندگان قیر برای خرید وکیوم باتوم در بورس کالا

این کارشناس صنعت قیر در توضیح مبحث رقابت تولیدکنندگان قیر برای خرید وکیوم باتوم در بورس کالا گفت:  پس از محاسبه قیمت پایه وکیوم باتوم بر اساس نرخ فیول اویل ۳۸۰ و نرخ تسعیر ارز، پالایشگاه‌ها اقدام به عرضه وکیوم باتوم در بورس کالای ایران می نماید و با توجه به نبود سقف رقابت در معاملات بورس کالا و تناژ عرضه شده وکیوم باتوم توسط پالایشگاه‌های کشور و مهمتر از همه هیجانات کاذب، وکیوم باتوم با قیمت رقابت خورده در بورس معامله می گردد به نحوی که در آخرین عرضه وکیوم باتوم پالایشگاه بندرعباس، شرکتهای تولید کننده قیر به منظور تامین مواد اولیه مورد نیاز کارخانه های تولیدی خود، تا پانزده درصد نیز رقابت نمودند.

ورزشکار با بیان این که بر خلاف ایران که در آن قیمت وکیوم باتوم و قیر بصورت مستقیم متاثر از قیمت فیول اویل ۳۸۰ فوب خلیج فارس می باشد ، گفت: در بازارهای بین المللی قیمت قیر بطور مستقیم متاثر از قیمت نفت خام بوده و با نوسانات قیمت نفت خام تغییر می نماید.

وی با تاکید بر این که قیمت فیول اویل ۳۸۰ فوب خلیج فارس خود تابعی از عرضه و تقاضای این محصول می باشد که البته نوسانات نرخ نفت خام نیز بر آن موثر است بیان کرد: با توجه به اینکه در حال حاضر تنها یک فرمول برای قیمتگذاری وکیوم باتوم وجود دارد لذا قیمت قیر داخلی هم که جهت پروژه های عمرانی کشور مورد استفاده قرار می گیرد ، متاثر از نرخ فیول اویل ۳۸۰ فوب خلیج فارس و نرخ تسعیر ارز در سامانه نیما شده و همین امر باعث گردیده قیمت قیر داخلی که در ابتدای سال جاری حدود ۱،۵۵۰،۰۰۰ تومان بود، اکنون بالغ بر ۶،۵۰۰،۰۰۰ تومان قیمتگذاری گردد.

کارشناس صنعت قیر در خصوص کاهش حجم پروژه‌های عمرانی گفت:  با توجه به محدودیت ریالی بودجه های عمرانی و سهم قیر از ارزش ریالی یک تن آسفالت، افزایش قیمت قیر باعث کاهش حجم پروژه های عمرانی خواهد شد.

ذخایر نفتی کشور

وی با تاکید بر ذخایر نفتی کشور گفت:  فرایند ها و تکنولوژی های مورد نیاز تولید قیر در کشور بومی سازی شده و کاملا داخلی می باشد و تولید این محصول هیچگونه وابستگی خارجی برای تولید ندارد لذا انتظار می رود قیمت قیر جهت مصارف داخلی متاثر از قیمت فیول اویل ۳۸۰ فوب خلیج فارس و نرخ تسعیر ارز قرار نگیرد و از ظرفیتهای تولیدی این محصول کاملا داخلی در جهت عمران و آبادی کشور به نحو بهینه ای استفاده گردد.

کارشناس صنعت قیر در خصوص صادرات قیر و ارز آوری آن  افزود: فروش قیر با بالاترین قیمت دلاری در بازارهای بین المللی و البته با در نظر گرفتن محدودیتهای تحریمی و در تراز سایر رقبا ، همواره مورد توجه بوده و جلوگیری از ارزان فروشی این فراورده نفتی مورد انتظار می باشد. صادرات قیر از ظرفیت ارزآوری به میزان بیش از یک میلیارد دلار برخوردار بوده و در شرایط محدودیتهای فعلی در فروش نفت خام و همچنین نیاز کشور به تامین ارز از محل صادرات فراورده ها، قیمتگذاری وکیوم باتوم و قیر در مقیاس بین المللی موثر می باشد.

روش بهینه ارزش گذاری قیر در بازارهای داخلی و بین المللی

ورزشکار با طرح این پرسش که سوال اصلی روش بهینه ارزش گذاری قیر در بازارهای داخلی و بین المللی بایستی چگونه باشد؟ که از یک طرف قیمت قیر داخلی تحت تاثیر نرخ دلار و نرخهای جهانی فراورده قرار نگیرد و از ظرفیتهای داخلی نظیر وجود نفت خام و امکانات داخلی پالایش نفت و تولید قیر در عمران و آبادی کشور استفاده گردد و از سویی دیگر از ارزان فروشی قیر به عنوان یک سرمایه ملی در بازارهای بین المللی جلوگیری گردد پیشنهاداتی ارایه داد و گفت: با در نظر گرفتن اینکه در حال حاضر وزارت نفت، نفت خام را با نرخ فروش واقعی صادراتی نفت خام ایران، به پالایشگاهها می فروشد و پالایشگاههای کشور به لحاظ ساختار مالکیتی، غیر دولتی بوده و درآمد آنها به عنوان درآمدهای دولت محسوب نمی گردد.

ضمنا دولت نیز مسئولیت قیمتگذاری فراورده های ویژه را نپذیرفته است و همچنین دولت شش فراورده اصلی تولید شده توسط پالایشگاهها که شامل  ال پی جی، بنزین، نفت سفید، گازوئیل، نفت کوره و سوختهای هوایی می باشد را  با نرخ صادراتی از پالایشگاهها خریداری می نماید و سایر فراورده های تولید شده توسط پالایشگاهها که فراورده های ویژه نامیده می شود راسا توسط انجمن صنفی پالایشگاهها و بر اساس فرمول مصوب، قیمتگذاری می گردد.

وی در ادامه به مواردی مثل کیوم باتوم به عنوان ماده اولیه قیر ، یکی از فراورده های ویژه تولید شده توسط پالایشگاهها محسوب می شود. اشاره کرد.

این کارشناس صنعت قیردر خصوص موضوع قیر تهاتری در بودجه سنوات گذشته گفت: موضوع قیر تهاتری در بودجه سنوات گذشته از سه ایراد اصلی برخوردار بود که عبارتند از : براورد غیر واقعی از میزان قیر مورد نیاز مصرف داخل کشور؛ به نحوی که در این قوانین چهار میلیون تن قیر لحاظ می شد در حالیکه مصرف واقعی قیر کشور کمتر از دو میلیون تن می باشدو همچنین به جای پرداخت وجه حق العمل شرکت های قیرساز بصورت نقد، به این شرکتها وکیوم باتوم داده می شد که این امر منجر به ایجاد بی نظمی قیمت در بازارهای صادراتی شده بود.

با توجه به محدودیت ریالی در تخصیص بودجه های عمرانی، در ازای سایر مطالبات شرکتهای پیمانکار آسفالت، به ایشان قیر تحویل می گردید و این امر باعث شده بود که قیر به عنوان یک کالای سرمایه ای در بازار معامله گردد.

قیر داخلی و میزان قیر مورد نیاز کشور

ورزشکار در ارتباط با مساله قیر داخلی و برآورد میزان آن عنوان کرد که براورد واقعی و دقیقی از میزان قیر مورد نیاز کشور توسط دستگاههای وزارت راه و شهرسازی به عنوان متولی احداث و نگهداری انواع راههای بین شهری ، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به عنوان متولی عمران روستاها ، وزارت کشور (سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور)، به عنوان متولی آسفالت شهرهای زیر پنجاه هزار نفر، شهرداریهای کلان شهرها و سازمان توسعه و نوسازی مدارس به عنوان متولی آسفالت مورد نیاز مدارس انجام می شود.

وی در ادامه اضافه کرد: بدیهی است براورد قیر مورد نیاز بایستی به گونه ای باشد که با توجه به بودجه لازم جهت اجرای زیرسازی، روسازی و سایر مصالح آسفالت و همچنین ظرفیت واقعی اجرای پروژه های آسفالت کشور، مقادیر قیر بصورت صحیح و واقعی استخراج گردد. با توجه به سوابق عملکرد سالهای گذشته مقدار قیر مورد نیاز کمتر از دو میلیون تن برآورد می شود.

کارشناس صنعت قیر همچنین گفت: پس از برآورد واقعی و دقیق مقدار قیر ، مقدار وکیوم باتوم مورد نیاز جهت تولید این مقدار قیر، از طرف دولت و توسط وزارت نفت (شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی)، به پالایشگاه ها سفارش داده شده و در ازای استحصال وکیوم باتوم از نفت خام تحویلی به پالایشگاهها حق العمل متناسب از طرف دولت به پالایشگاهها پرداخت گردد.

بر اساس برآورد اولیه دستگاه های اجرایی از قیر مورد نیاز، وکیوم باتوم توسط وزارت نفت به دستگاههای اجرایی (وزارت راه، بنیاد مسکن، وزارت کشور و سازمان نوسازی مدارس) تحویل گردد.

همچنین دستگاههای اجرایی از طریق پالایشگاه ها، وکیوم باتوم تخصیصی را به شرکتهای قیر ساز مورد تایید تحویل داده و دقیقا به همان میزان از ایشان قیر تحویل بگیرند.

ورزشکار در تشریح مبحث قیر داخلی ادامه داد: قیر به عنوان آورده دستگاه اجرایی تحویل پیمانکار شده و آسفالت به میزان متناسب با قیر تحویل شده  از پیمانکار تحویل گرفته شود. حق العمل تبدیل وکیوم باتوم به قیر توسط دستگاه های اجرایی ذیربط بصورت نقدی به شرکتهای قیر ساز پرداخت گردد و عملکرد قیر دریافتی دستگاههای اجرایی، توسط سازمان برنامه یا دستگاه نظارتی دیگر نظیر سازمان بازرسی و دیوان محاسبات در دوره های زمانی مشخص پایش گردد.

قیر صادراتی

وی در خصوص قیر صادراتی گفت: با توجه به اینکه مبنای قیمتگذاری قیر در سایر کشورها، قیمت نفت خام می باشد، لذا در فرمول قیمتگذاری وکیوم باتوم به عنوان ماده اولیه قیر، به جای محاسبه قیمت بر اساس قیمت فیول اویل ۳۸۰ فوب خلیج فارس، قیمت نفت خام بر اساس قیمت واقعی فروش صادراتی نفت خام ایران ملاک ارزیابی تعیین گردد. علت پیشنهاد این امر آنست که قیمت فیول اویل ۳۸۰، علاوه بر آنکه متاثر از قیمت نفت خام می باشد، متاثر از میزان عرضه و تقاضا و سایر عوامل دیگر نیز می باشد و همین موضوع باعث ایجاد تفاوت در تعیین پایه قیمت قیر خواهد شد.

این کارشناس صنعت قیر در ادامه صحبت هایش گفت: با توجه اینکه فرایند خرید وکیوم باتوم، تحویل از پالایشگاه، تولید قیر، انبارش، مذاکره با مشتری، تحویل و لجستیک قیر زمانبر می باشد و کوتاه بودن دوره قیمتگذاری وکیوم باتوم (دوره های پانزده روزه) باعث ایجاد التهاب و افزایش ریسک صادرکننده و خریدار می گردد، دوره های قیمتگذاری به دوره های یک ماهه افزایش یابد.

ورزشکار همچنین در خصوص مرجع قیمتگذاری وکیوم باتوم گفت: نهادی رگولاتور متشکل از نمایندگان کلیه ذینفعان از قبیل عرضه کننده، تولیدکنندگان قیر، نماینده سازمان توسعه تجارت و سایر مراجع ذیصلاح باشد به نحوی که با توجه به امکان بروز شرایط پیش بینی نشده در بازارهای جهانی، امکان انعطاف پذیری در نحوه محاسبه و اعلام قیمت وجود داشته باشد تا آسیبی به چرخه صادراتی این محصول وارد نشده و صادرکنندگان بتوانند به نحوی موثر از فرصتهای بازارهای بین المللی استفاده نمایند.