ETFهای بازار سرمایه را به چه قیمتی خریداری کنیم؟

در حال حاضر حدود ۴۲ صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در دو بازار بورس و فرابورس وجود دارد که در ۴ گروه صندوق بادرآمد ثابت، سرمایه‌گذاری مختلط، سرمایه‌گذاری در سهام و صندوق زمین و ساختمان فعالیت می‌کنند. عمده صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله که با عنوان ETF شناخته می‌شوند، از نوع سرمایه‌گذاری در سهام هستند.

طبق گزارش‌های سامانه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام در دوره یک ماهه منتهی به ۹ آذر سال جاری ۷.۳۴ درصد بازدهی کسب کرده است که بیشترین بازده یک ماهه در بین انواع صندوق بوده است. در ادامه صندوق‌های مختلط با بازدهی ۵.۵۸ درصد در جایگاه دوم بازدهی ماهانه قرار می‌گیرند.

باتوجه به اینکه تنوع صندوق‌ها براساس ریسک‌پذیری آن‌ها در سبد دارایی‌ها است، انتظار داریم با افزایش ریسک، بازدهی بیشتری را نیز در صندق‌های با ریسک بیشتر کسب کنیم. باتوجه به اینکه در بین ۳ نوع صندوق با درآمد ثابت، سهامی و مختلط، صندوق‌های سهامی ریسک بیشتری را به همراه دارند کاملاً طبیعی است که بیشترین بازدهی سالانه را به میزان ۲۶۹.۸۴ درصد کسب کنند.

از بین صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام صندوق سرمایه‌گذاری در سهام آوای معیار که در بازار فرابورس قابلیت معامله دارد، در یک ماهه گذشته بیشترین بازدهی را به میزان ۲۰.۵۷ درصد در بین صندوق‌های قابل معامله در سهام کسب نموده است. طبق اخرین گزارشات ۷۱ درصد دارایی‌های این صندوق از نوع سهام است که سایر صنایع با ۲۲.۸۷ درصد بیش‌ترین ارزش سبد را به خود اختصاص داده‌اند. صنعت فلزات، محصولات شیمیایی و بانکی به ترتیب ۲۱.۱۲ درصد، ۱۷.۳۲ درصد و ۱۷.۱۰ درصد را از ارزش سبد به خود اختصاص داده‌اند.

این درحالی است که «دارا یکم» با بازدهی ۱۹.۹۵ درصد در یک ماهه منتهی به ۹ آذر ماه در جایگاه دوم قرار دارد. «دارا یکم» حدود ۱۵۹ روز است که وارد بازار سرمایه شده و افت و خیزهای متعددی را تجربه نموده است. این صندوق طبق اخرین گزارشات اعلامی از خالص ارزش ۲۲۶,۲۵۴ ریال به ازاری هر واحد برخوردار است که بازده یک ماه گذشته آن ۰.۰۲ درصد بوده است.

به موجب ساختار صندوق‌های قابل معامله در بازار سرمایه (ETF)، این صندوق‌ها باید حداقل در ۴ تا ۵ و در هر سهمی نیز حداکثر به میزان ۵ درصد ورود یابد. این تنوع سازی ضمن کاهش ریسک صندوق، موجب می‌شود که بازدهی صندوق‌های قابل معامله معادل شاخص بازار باشد.

بازدهی که کسب آن ممکن است برای سرمایه‌گذاران حقیقی سخت باشد. نکته حائز اهمیت در این مبحث سرمایه‌گذاران جدیدالورود هستند. در اکثر کشورها سرمایه‌گذارانی که تازه ‌وارد بازار سرمایه می‌شوند یا اطلاعات کافی نسبت به بازار ندارند به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدهای سرمایه‌گذاری سوق داده می‌شوند.

یکی از مزیت‌های اصلی صندوق‌های با درآمد ثابت نقدشوندگی بسیار بالای آنهاست. به واسطه وجود بازار گردان سرمایه‌گذار می‌تواند بلافاصله وجوه حاصل از فروش خود را دریافت کند.

صندوق‌های با درآمد ثابت از چند جهت به یکی از گزینه‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری می‌توانند تبدیل شوند. یکی از مزیت‌های آن تنوع سازی‌ای است که در سبد دارایی‌های صندوق وجود دارد و به این واسطه از بازدهی معادل شاخص برخوردار است. دومین مزیت آن وجود بازارگردانی است که برای صندوق تعبیه شده است این امکان را برای سرمایه‌گذار به وجود می‌آورد که واحدهای خود در صندوق خود را به‌راحتی به فروش رساند. این نقد شوندگی صندوق مزیتی بود که در دوران رکود بازار نمایان شد. در دوران رکود بازار سرمایه، برخی از سهم‌ها شاید تا ۴۰ درصد نیز از افت برخوردار شدند که در کنار این کاهش ارزش سهم، سرمایه‌گذار نیز نمی‌توانست از سهم خارج شود. سهم قفل شده بود و امکان نقد شوندگی را برای سرمایه‌گذار به وجود نمی‌آورد؛ اما ETF ها این امکان را برای سرمایه‌گذار فراهم ساخت که در هر روزی که سرمایه‌گذار حس کند بازار روند منفی دارد، بتواند از سهم خارج شود. لذا با توجه به شرایط بازار و ترس از تداوم روند نزولی آن، برای گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.

نکات مورد توجه سرمایه‌گذاران

NAV صندوق‌های قابل معامله در بازار سرمایه، نحوه‌ای برآیند قیمت‌های پایانی سهام موجود در سبد دارایی‌های آن است. سرمایه‌گذاران در ارتباط با هر ETF که قصد سرمایه‌گذاری در آن را دارند باید در خصوص NAV ابطالی آن مطالعه داشته باشند و قیمتی که در بازار معامله صورت می‌پذیرد را چک کنند. طی هیچ شرایطی واحدهای صندوق قابل معامله نباید بیش از قیمت صدور خریداری شود. باید دقت شود دارایی‌های مورد خرید به چه قیمتی است. معمولا تا ۲ درصد بیشتر است. در مواردی به واسطه هیجاناتی که در صندوق‌های ETF به وجود آمده است سرمایه‌گذار با قیمت صدور خرید را انجام داده است. این درحالیست که قیمت خرید باید خیلی پایین‌تر از قیمت ابطال باشد. سرمایه‌گذاران برای خرید می‌توانند به سایت‌هایی که بازدهی صندوق‌ها را اعلام می‌کنند مراجعه کنند و بر اساس بازدهی و عملکردی که در ماه‌های گذشته داشته‌اند صندوق مناسب را انتخاب کنند.

ضامن نقد شوندگی در صندوق‌ها

تمامی صندوق‌های قابل معامله در بازار سرمایه دارای بازارگردان هستند. این صندوق‌ها حداقل حجم تعهد دارند که به نسبت کارکرد بازارگردان ها ممکن است بیشتر از حجم خریدوفروش انجام شود. طبیعتا ریسک نقد شوندگی وجود ندارد.

کالبد شکافی قیمت هر واحد دارا یکم

زمانی صندوق قابل معامله کمتر از قیمت NAV معامله می‌شود که بازار دچار رکود است و چشم‌انداز مثبتی نیز برای شرایط بازار دیده نمی‌شود. در این زمان است که قیمت خریدوفروش صندوق کمتر از NAV است. در صندوق دارا یکم که هر واحد آن ۲۵ درصد کمتر از ارزش ذاتی این صندوق مورد معامله قرار می‌گیرد ناشی از تجریه تلخ مردم در خرید واحدهای این صندوق در مقایسه با افت قیمت سهام در بازار سرمایه و عدم وجود بازارگردان است. اکثر سرمایه‌های وارد شده در این صندوق خرد بود که برآیند مبالغ خرد وارد صندوق شده توسط سرمایه‌گذاران ۳۰ تا ۴۰ درصد بیش از NAV معامله می‌شد. نبود حمایت از بازار در زمان رکود باعث رخنه ترس در مردم شد از این جهت که صندوق نقد شونده نیست و ریسک بالایی دارد. نکته دوم در این خصوص عدم بازارگردانی برای صندوق است. صندوق دارا تنها ETF بازار است که بازارگردان ندارد. بازارگردان آن خود مدیر صندوق است که تنها ۵ درصد از دارایی صندوق را در اختیار دارد. در این شرایط منابعی وجود ندارد که در جهت حمایت از صندوق مورد استفاده قرار بگیرد. اگر این صندوق یک بازار گردان داشت طبیعتا ۲۵ درصد از واحدهای صندوق را برای بازارگردانی استفاده می‌کرد.

نگرانی نسبت به صندوق‌های دارا سوم و پالایشی

این نگرانی نسبت به صندوق‌های دارا سوم و پالایشی وجود دارد که اگر این صندوق‌ها نیز وارد بازار شوند آیا فاقد رکن بازار گردانی‌اند؟ مسئله بازارگردانی صندوق‌های دولتی دغدغه ایست که از سوی تمامی فعالین بازار به گوش مسئولین رسیده شده است. به علت اطمینان خاطری که نیاز است به مردم داده شود این صندوق‌ها باید رکن بازارگردانی داشته باشند. نه اینکه مبالغی معادل ۵ تا ۱۰ درصد از دارایی‌های صندوق را در اختیار مدیر صندوق گذاشته شود بابت بازارگردانی که معمولا با منفی شدن بازار، در دو الی سه روز اول سهم قفل خواهد شد.