نگاهی به آخرین وضعیت شیوه‌نامه جدید فولادی‌ها/ توقف رانت و فعالیت دلالان
سهام بسیاری از شرکت‌های فولادی به دنبال ابلاغ شیوه‌نامه دستوری ساماندهی عرضه و تقاضای زنجیره فولاد در بازار سرمایه کاهش یافت.
به گزارش بورس امروز، در اول آذر ماه امسال که شیوه‌نامه دستوری ساماندهی عرضه و تقاضای زنجیره فولاد از سوی ستاد اقتصادی دولت به تمامی واحدهای فولادساز ابلاغ شد، سهام بسیاری از شرکت‌های فولادی در بورس کاهش یافت.
در این ابلاغیه، دولت شرکت‌های فولادی را مقرر کرده است، قیمت‌ها را بر مبنای رقابتی که در بورس کالا موجود است، کشف کنند. با این شیوه قیمت‌گذاری فولاد کاملاً بر پایه رقابت شکل می‌گیرد. بر اساس شیوه‌نامه مذکور قیمت‌گذاری‌های جدید بر پایه قیمت فوب CIS و نرخ نیمایی است. قیمت‌گذاری قبلاً طبق قیمت جهانی قیمت فوب خلیج‌فارس، مشخص می‌شد؛ به این صورت که ۹۵ درصد آن کشف می‌شد و پایه مواد اولیه میلگرد که شمش است را ایجاد می‌کردند. در این شرایط نیز با ۱۰ تا ۲۰ درصد بیشتر رقابت صورت می‌گرفت.
با ابلاغ شیوه‌نامه دستوری ساماندهی عرضه و تقاضای زنجیره فولاد، طی بیانیه‌ای انجمن نوردکاران فولادی ایران شیوه‌نامه تدوین‌شده توسط دولت را مورد حمایت قرار داد. بر اساس این بیانیه عده‌ای رانت‌های موجود در صنعت فولاد را از پیامدهای اقدامات نوردکاران می‌دانستند. با تدوین این شیوه‌نامه تأمین منافع بسیاری از اشخاصی که از رانت در بازار فولاد سود می‌بردند متوقف خواهد شد، اما بنا بر اعتقاد بسیاری از فولادی‌ها شیوه‌نامه جدید، فضا را برای دلالان و ایجاد رانت باز می‌کند.
در این راستا سبحانی رئیس انجمن فولاد نارضایتی فولادی‌ها را در قالب نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور، اسحاق جهانگیری رساند. شیوه نامه از طرف انجمن فولاد مورد اعتراض قرار گرفت. در صنعت یکی از چالش‌های عمده در صنعت فولاد ایران در سال‌های اخیر، قیمت‌های دستوری قیمت آهن و میلگرد در ستاد تنظیم بازار فولاد بوده است که در مواقعی به نفع یکی از بخش‌های زنجیره فولاد عمل می‌کند و منافع سایر بخش‌های این زنجیره نادیده گرفته می‌شود.
بر این اساس تدوین شیوه‌نامه تنظیم بازار زنجیره فولاد به مبحثی چالش برانگیز در میان فعالان صنعت فولاد تبدیل‌شده است. در این شیوه‌نامه چندین پارامتر مهم درباره کنترل قیمت‌ها دچار تغییراتی شده است لذا در این خصوص، جلسه‌ای برای سبک‌تر کردن برخی بندهای این شیوه‌نامه تشکیل شد.
اگرچه به موجب دیدگاه موافقان، طرح مذکور پایانی بر منافع رانتی بازار فولاد است، اما مخالفان معتقدند اجرای طرح باعث ایجاد امضای طلایی می‌شود. در این راستا اعتراضاتی در قالب نامه به معاون اول ریاست جمهوری نوشته شد. برای بررسی به شکایات و اعتراض‌های وارده به طرح جلسه‌ای برای بررسی بندهای موردانتقاد قرارگرفته برگزار شد. با توجه به اینکه جلسه بررسی این شیوه‌نامه در هفته گذشته ناتمام ماند، روز شنبه هشتم آذرماه ۹۹، نیز جلسه دیگری تشکیل شد. بر این اساس مقرر شد نهاوندیان معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری، نکات ضعف شیوه‌نامه را که در جلسه مشخص شد، به‌صورت کارشناسی بررسی کند و سپس نتیجه را برای بازنگری به دولت ارسال کند. در این خصوص رضا شهرستانی اظهار داشت که در جلسه‌ای که با حضور نهاوندیان برگزار شد به خواسته‌های فولادی‌ها توجه شد و امیدواریم با توجه به منطقی بودن خواسته‌ها قیمتی کارشناسی ارائه شود. فولادی‌ها معتقدند که باید قیمت‌ها در کف بازار، عادلانه و بدون هیچ‌گونه رانتی تعیین شود. قیمت‌هایی که برای همه برد باشد و تنها به سود افراد خاصی تعیین نشود.
قیمت میلگرد
در صورت تصویب شیوه‌نامه جدید تنظیم بازار فولاد، فعالان این بازار امکان رسیدن قیمت میلگرد به ۹۰۰۰-۹۱۰۰ تومان در بازار آزاد را پیش بینی می کنند اگر چه ممکن است تا تصویب نهایی شیوه‌نامه و در نظر گرفتن نوسان دلار کمی به طول بیانجامد. از طرفی در صورت عدم‌حمایت از شیوه‌نامه، امکان حرکت قیمت میلگرد در محدوده ۱۲ هزار الی ۱۲ هزار و ۳۰۰ تومان در کوتاه‌مدت وجود دارد. این در حالی است که به برخی از فعالین بازار فولاد، یکی از پیامدهای این شیوه‌نامه را پایین آمدن قیمت میلگرد عنوان می کنند تا به این واسطه قیمت میلگرد با قیمت جهانی متعادل شود. نکته بسیار مهم استفاده از تمام نهادهای داخلی در زنجیره فولاد است. ازاین‌رو این پتانسیل وجود دارد که در آینده نزدیک تعادلی ایجاد شود که به واسطه آن شاهد اشتغال زایی باشیم. شرایط کنونی کشور ما به‌گونه‌ای است که نیاز به اشتغال و تولید دارد. با افزایش تولید، صادرات نیز افزایش پیدا می‌کند و ارزآوری بالا می‌رود.
ایرادات وارد بر شیوه‌نامه
در این میان مشکل اصلی در این شیوه نامه تنظیم بازار فولاد برای شرکت‌های فولادی مربوط به افزایش بهای تمام‌شده است که منجر به کاهش حاشیه سود آنها می‌شود. بر اساس رایزنی‌ها احتمالاً این شیوه‌نامه به‌صورت سبک‌تری اجرایی می‌شود تا فولادی‌ها نیز متضرر نشوند. اما اجرای این مصوبه اتفاق مثبتی برای شرکت‌های سنگ‌آهنی خواهد بود، شرکت‌های سنگ‌آهنی سال‌هاست در تلاش برای آزادسازی نرخ سنگ‌آهن هستند. از دیگر ایرادات واردشده به شیوه‌نامه مسئله مصرف‌کنندگان خرد است. در این شیوه‌نامه مصرف‌کنندگان خرد به‌طورکلی نادیده گرفته‌شده‌اند و فرض شده باکم کردن حداقل خرید مشکل حل خواهد شد؛ در حالیکه یک تولیدکننده کوچک نیاز به ابعاد و کیفیت‌های متنوع و خاص خود دارد.
از دیگر نقاط ضعف شیوه‌نامه این مسئله است که باید تمام محصولات نهایی زنجیره فولاد از طریق بورس کالا عرضه شود؛ اختلاف قیمت‌ها در جهت تنظیم آن باید در اختیار بورس کالا باشد، قیمت فولاد هرروز تغییر می‌کند. بر این اساس بازار باید بررسی شود و در صورت ایجاد تقاضای کاذب، کف قیمت‌ها افزایش یابد، در غیر اینصورت کف قیمت باید کاهش یابد.آنچه که در این شیوه نامه جهت اصلاح مورد تاکید قرار می گیرد مبنای محاسبه قیمت ورق فولاد است. اختلاف قیمت ورق فولاد که ۸۰ درصد CIS تعیین‌شده بسیار زیاد عنوان می شود با این توضییح که تقاضای بالا باعث تشدید سفته‌بازی در بازار می‌شود. لذا بر اساس پیشنهاد فولادی‌ها، این عدد باید ۹۵ درصد باشد. در جلسه مذکور، برای محصولات طویل نیز به‌جای ۸۰ درصد پیشنهاد داده‌شده است ۹۰ درصد جایگزین شود. اگر این پیشنهاد در دولت تصویب شود، قیمت‌گذاری دستوری که در شیوه‌نامه ذکرشده است، لغو می‌شود.
پیامد مثبت و منفی برای شرکت‌ها
فولاد
در پی تصویب این شیوه‌نامه شرکت فولاد مبارکه اصفهان اعلام کرد که کاهش مبنای تعیین قیمت پایه اسلب، ورق گرم و ورق سرد از ۹۵ درصد فوب خلیج‌فارس به ۸۰ درصد قیمت منطقه CIS با تسعیر نرخ نیما، موجب کاهش قیمت فروش محصولات شرکت خواهد شد. همچنین در خصوص دستورالعمل اجرایی نرخ و نحوه عرضه سنگ‌آهن در بورس کالا، ضمن تأکید بر این نکته که قیمت‌ها در شرکت‌های تولیدکننده فولاد در وضعیتی است که امکان و ظرفیت پذیرش افزایش بهای تمام‌شده بدون تغییر در قیمت فروش وجود ندارد، این شرکت فولادی اعلام کرد که چون هنوز دستورالعمل موصوف به این شرکت ابلاغ نگردیده است، امکان تعیین آثار آن بر عملکرد مالی و سودآوری شرکت مقدور نیست.
هرمز
همچنین شرکت فولاد هرمزگان جنوب در خصوص اثرات شیوه‌نامه ساماندهی عرضه و تقاضای زنجیره فولاد اعلام کرده است کاهش مبنای تعیین قیمت پایه عرضه شمش در بورس کالای ایران از ۹۵ درصد فوب صادرات ایران به ۸۰ درصد قیمت منطقه CIS باعث کاهش درآمد شرکت خواهد شد. همچنین با توجه به مشخص نبودن نحوه عرضه گندله و ابلاغ نشدن دستورالعمل اجرایی مرتبط با آن، در حال حاضر امکان محاسبه تأثیر این موضوع بر بهای تمام‌شده و سود و زیان شرکت به نحو قابل اتکایی وجود ندارد.
فولای
شرکت صنایع فولاد آلیاژی یزد نیز در پی ابلاغ این شیوه‌نامه اعلام کرد با عنایت به اینکه تولید این شرکت بر مبنای سفارش گذاری مطابق درخواست مشتری می‌باشد و مشخصات فنی محصول هر مشتری مطابق درخواست ایشان می‌باشد؛ به‌عبارت‌دیگر تولید جهت انبار و متعاقب آن توزیع محصول صورت نمی‌گیرد و صرفاً بر مبنای سفارش مشتری است. چون عرضه محصولات آلیاژی و خاص، در بورس کالا انجام نمی‌شود، شیوه‌نامه مذکور بر عملکرد این شرکت ازجمله خرید مواد اولیه و فروش محصولات اثری نخواهد گذاشت.
کویر
شرکت تولیدی فولاد سپید فراب کویر اعلام کرد نحوه تعیین قیمت پایه محصولات در شیوه‌نامه سازمان‌دهی عرضه و تقاضای زنجیره فولاد، علاوه بر ایجاد شفافیت و جلوگیری از گسترش رانت در بازار فولاد، می‌تواند موجب توسعه بستر عرضه شمش فولادی در بورس کالا و شکل‌گیری قیمت‌ها بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا و نتیجتاً هدایت قیمت‌ها به روند منطقی خود در بازار داخلی و همچنین توسعه بازار صادرات محصولات نهایی و ممانعت از خام فروشی در صنعت فولاد گردد. این شرکت در ادامه آورده است که طبعاً عوامل مذکور تأثیر مطلوبی بر عملکرد مالی شرکت به دنبال خواهد داشت.
اپال
بر اساس اعلامیه شرکت فرآوری معدنی اپال کانی پارس، عملیات اصلی این شرکت معطوف به استخراج مواد اولیه (سنگ‌آهن) بر اساس درخواست کارفرما می‌باشد و همچنین فعالیت اصلی شرکت‌های تحت کنترل که تأثیر مستقیم بر اطلاعات و عملکرد مالی این شرکت دارند عموماً به‌صورت مواد اولیه از قبیل شمش سنگ‌آهن، کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی بوده است. برنامه‌ریزی در خصوص موارد مذکور مطابق ماده ۹ شیوه‌نامه به وزارت صمت تکلیف شده است.
کاوه
این شرکت نیز در بیان اثرات شیوه نامه ساماندهی عرضه و تقاضای زنجیره فولاد ابلاغی معاون اقتصادی رییس جمهور به سهامداران خود اعلام کرده است که مبنای تعیین قیمت عرضه در بورس کالا ۹۵ درصد نرخ فوب صادراتی ایران با نرخ متوسط هفتگی دلار نیما بوده است که بر اساس تغییر قیمت عرضه به ۸۰ درصد قیمت فوب نرخ نیما تغییر یافته است. این شرکت تاکید کرده است که این موضوع منجر به کاهش درآمد حاصل از فروش شرکت بر فروش داخلی شرکت در بورس کالا خواهد شد. کاوه لازم به ذکر دانسته که مطابق شیوه نامه، تامین مواد اولیه مورد نیاز تولید کنندگان زنجیره فولاد منوط به عرضه محصولات آنها در بورس کالا است که مبنای محاسبه قیمت گذاری در بورس کالا به صورت شفاف بیان نشده است تا اثرات ریالی آن بر روی سود و زیان و در نهایت سود هر سهم مشخص گردد.
نگاه سنگ آهنی ها به شیوه نامه
بیشتر سنگ‌آهنی‌ها به نقاط مثبت این شیوه‌نامه اعتقاددارند و چنین می‌اندیشند که نقاط مثبت قابل‌تأمل در تدوین شیوه‌نامه بیشتر است تا نقاط منفی. شیوه‌نامه مذکور که توسط دولت تهیه و تدوین‌شده است، برای تنظیم عرضه و تقاضا در زنجیره آهن و فولاد است. به نظر سنگ‌آهنی‌ها این شیوه‌نامه ممکن است دارای اشکالاتی باشد، اما به‌طورکلی مثبت بوده و نقاط قوت فراوانی دارد. اجرای شیوه‌نامه می‌تواند تأثیرات بسیار مثبتی در ایجاد توازن و شفافیت در زنجیره آهن و فولاد داشته باشد.
انتظار برای دستورالعمل های تکمیلی شیوه نامه
جمشید ملا رحمان، مدیرعامل گل گهر
اگر شیوه‌نامه به این سمت میل کند که سنگ‌آهن به‌صورت قیمت مصوب و قیمت‌های جهانی به شرکت‌های فولادساز فروخته شود اقدامی مثبت است. اجرای شیوه‌نامه، در حال حاضر با توجه به این مسئله که اگر سنگ‌آهن باقیمت مناسب فروخته شود به‌طوری‌که از ابتدا تا انتهای زنجیره عدالت در تولید باشد به همه کمک می‌کند. این مسئله و رعایت آن‌هم به سنگ‌آهنی‌ها کمک خواهد کرد هم به فولادی‌ها. باید دید شیوه‌نامه به چه صورت اجرا می‌شود. باید توجه کرد تمامی بندهای شیوه‌نامه اجرا می‌شود. نکته حائز اهمیت، آیین‌نامه اجرایی شیوه‌نامه است که باید به چگونگی اجرای آن توجه شود. این مسائل شامل بحث‌هایی است که بعداً مشخص می‌شود. بر اساس شیوه‌نامه و دستورالعمل تکمیلی آن، اگر نگاه شیوه‌نامه به‌کل زنجیره یک نگاه عادلانه و منصفانه باشد، ازنظر من اتفاقی بسیار مثبت تلقی خواهد شد.
لزوم توجه به رقابت در کف عرضه در فولاد
علی‌محمد زمانی، مدیرعامل صبا فولاد زاگرس
در ماده ۹ شیوه‌نامه ذکرشده است از ماده معدنی تا محصول نهایی در بورس کالا کشف قیمت شود. این عامل منجر به شفافیت کل مسیر در زنجیره فولاد می‌شود. این مسئله بزرگ‌ترین ویژگی این شیوه‌نامه است. شرایط حاد و قیمت‌های بالایی که ایجادشده است ممکن است تهدیدی برای سودآوری برخی از واحدها باشد. چراکه قیمت پایه محصولات را بر اساس نرخ صادراتی مشخص کرده‌اند؛ اما این کف قیمت است. تجربه و سابقه نشان داده است عرضه و تقاضا است که در بازار قیمت نهایی را تعیین می‌کند. عرضه و تقاضا می‌تواند بالانس را در بازار ایجاد کند. بسیاری از منتقدین به شیوه‌نامه معتقدند نرخ‌های کم باعث زیان شرکت‌ها می‌شود. نرخ‌ها عامل زیان شرکت‌ها نیست. چراکه این نرخ‌ها نرخ پایه هستند. رقابت کف عرضه در بازار است که قیمت نهایی و درآمد شرکت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نه قیمت پایه و کف کالای عرضه‌شده در بورس کالا.
گام هایی در جهت دستیابی به نقطه اطمینان در صنعت فولاد
احمد خوروش، مدیرعامل مجتمع فولاد کویر
این شیوه‌نامه برای صنعت فولاد می‌تواند در آینده‌ای نزدیک نقطه اطمینان حاصل کند. اطمینان حاصل‌شده در راستای برابری محصولات با دنیا و شتاب بیشتر برای صادرات است. حلقه آخر زنجیره فولاد که بیشترین اشتغال را ایجاد می‌کند می‌تواند نکات مثبت خوبی را برای بازار ایجاد کند. این شیوه‌نامه برای کسانی که سودای کلان به دست آورده‌اند نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. این افراد شایعات بسیاری در بازار ایجاد کرده‌اند. این در حالی است که بازار سهام رو به رشد است و شاخص‌های فولادی رشد یافته اند. یکی از پیامدهای این شیوه‌نامه کاهش قیمت میلگرد است. قیمت میلگرد با قیمت جهانی متعادل می‌شود. نکته بسیار مهم استفاده از تمام نهادهای داخلی در زنجیره فولاد است. ازاین‌رو این پتانسیل را دارد که در آینده نزدیک تعادلی ایجاد کند که از پیامدهای آن اشتغال بیشتر است. شرایط کنونی کشور ما به‌گونه‌ای است که نیاز به اشتغال و تولید دارد. با افزایش تولید، صادرات نیز افزایش می یابد و ارزآوری بالا می‌رود. تعادل به وجود آمده در قیمت زنجیره ادامه دارد تا به محصول نهایی برسد. در این شرایط محصول نهایی نیز تابعی از همه زنجیره است. درنتیجه دلالان و واسطه‌های موجود که باعث آسیب به بازار شده‌اند حذف می‌شوند.
رانت در صنایع بالادستی یا پایین دستی فولاد؟
سید احمد رضوی، رئیس انجمن نوردکاران فولادی ایران
مورد اصلی در خصوص شیوه‌نامه عرضه و تقاضا است که توسط فولادسازان مدیریت می‌شود که عمدتاً شخصیت‌های دولتی و خصوصی‌ای هستند که در وسط زنجیره فولاد قرارگرفته‌اند. برخورد فولادسازان در این مرحله استثمار بالادستی است. سنگ‌آهن با قیمت ۴۰ درصد قیمت جهانی می‌گیرند. ایجاد رانت‌های هزارمیلیاردی موجب شده است فولادی‌ها موجب اعلام آمار نادرست و کذایی شده است. مواد خام پایین‌دستی با قیمت بسیار پایین به فولادی‌ها می‌رسد و در قالب محصول نهایی با ۳۰۰درصد سود در بورس کالا فروخته می‌شود. شیوه‌نامه بسیار خوب و مثبت است، چراکه در جهت مبارزه بارانت خواری قرارگرفته است.
تعدد فرمول ممنوع
سید رضا شهرستانی، عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران
شیوه‌نامه متأسفانه طرح خامی بود که احتیاج به اصلاحات دارد. همه تولیدکنندگان فولاد از شفاف‌سازی و فروش این محصول در داخل بورس حمایت می‌کنند اما قیمت‌گذاری‌ها نباید متأثر از دخالت دولت و وزارت صمت باشد. از این ازاین‌رو لازم است که تغییری در بودجه صورت گیرد. در حال حاضر اختلاف قیمت کف قیمت‌های بین‌المللی خیلی زیاد است که باید در این تصمیم تجدیدنظر شود. از سوی دیگر امضاهای طلایی باید حذف شود و فرمولی ایجاد شود که از طریق آن‌همه به یک نحو یکسان عمل کنند. این مسئله که هرکسی فرمولی خاص خود داشته باشد و برای صادرات از ارتباطات خاصی استفاده کنند شایسته نیست.
