افزایش نقدینگی و پیش بینی افزایش تورم تا پایان سال ۹۹

به گزارش بورس امروز، نگاهی به روند اقتصادی کشورمان نشان می دهد که در یک ماه گذشته، بانک مرکزی در مجموع طی عملیات مختلف (شامل خرید اوراق، تامین وجوه اضطراری، قراردادهای ریپو) بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان به شبکه بانکی تزریق کرده است . این رویکرد در شرایطی همچنان دنبال می شد که رشد نقدینگی ۱۲ ماهه رکورد ۶ ساله را شکسته است و تورم نقطه به نقطه نیز بر اساس گزارش مرکز آمار در مهرماه در محدوده بیش از ۴۱ % قرار دارد.
حالا کارشناسان می گویند که افزایش متناظر پایه پولی به همین مقدار، ناشی از افزایش دارایی‌های بانک مرکزی که به دنبال خود افزایش نقدینگی در بازار و تورم بیشتر را به دنبال خواهد داشت.

چرا روند صعودی

براساس بررسی های مرکز پژوهش‌های مجلس، نرخ رشد پایه پولی و نقدینگی در بهار ۱۳۹۹ به ترتیب ۸.۸ و ۷.۵ درصد بوده که به مراتب بالاتر از میانگین بلندمدت آن است.
همچنین رشد ۳۴ درصدی نقدینگی و ۳۹ درصدی پایه پولی در ۱۲ ماه منتهی به خردادماه ۱۳۹۹ همگی حکایت از این واقعیت دارد که اقتصاد در فصل بهار ۱۳۹۹ و ۱۲ ماه منتهی به خردادماه ۱۳۹۹ شاهد یک انبساط پولی بوده و حجم نقدینگی و پایه پولی با شتابی بیش از گذشته افزایش یافته است.
از سوی دیگر، سهم پول از نقدینگی در خردادماه ۱۳۹۹ به ۱۹ درصد (بالاترین نسبت در سال های پس از ۱۳۹۱) رسیده و نرخ رشد یکساله پول نیز ۶۱.۵ درصد (بالاترین نرخ رشد پول در سال‌های اخیر) بوده است.
بررسی های مرکز پژوهش های مجلس نشان می دهد که علت اصلی رشد بالای پایه پولی در سال ۱۳۹۸ و بهار ۱۳۹۹ جبران بخشی از ناترازی بودجه (کسری بودجه) دولت با استفاده از منابع بانک مرکزی بوده است.
افزایش بدهی دولت به بانک مرکزی در قالب تنخواه‌گردان خزانه، برداشت از منابع صندوق توسعه ملی (افزایش خالص دارایی های خارجی بانک مرکزی) و تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کالاهای اساسی (کاهش ذخایر ارزی بانک مرکزی)، سه کانال اصلی این موضوع بوده اند که نهایتا منجر به افزایش پایه پولی شده اند.
در این میان شیوع کرونا نیز نقش مهمی در تشدید کسری بودجه دولت هم از محل کاهش منابع (بخاطر کاهش صادرات نفتی و غیرنفتی و همچنین کاهش قیمت آنها) و هم از محل افزایش مخارج (بخاطر افزایش هزینه های بخش سلامت، کاهش وصول مطالبات بانکی و همچنین هزینه های جبران خسارات مردم و بخش تولید ناشی از کرونا) داشت.
در مجموع، بالا رفتن نرخ رشد نقدینگی و پایه پولی در کنار سایر عوامل باعث افزایش انتظارات تورمی در ماه های اخیر شده و ازاین‌رو نقدینگی افزایش یافته به سمت بازار دارایی‌ها و بازار کالاهای بادوام رفته است.
محمدرضا عبداللهی، کارشناس اقتصادی در این باره گفت: ۳۰هزارمیلیاردتومانی که در طرح مجلس برای تامین کالاهای اساسی در نظر گرفته شده به احتمال زیاد باید با استقراض از بانک مرکزی تامین شود که تورم را ۱۰ درصد افزایش می‌دهد.

نگرانی از ابر تورم و راه حل

البته شاید صحبت از تورم با افزایش لحظه به لحظه قیمت کالاهای مختلف، کلامی تکراری باشد ولی امروز دیگر نگرانی از ابر تورم است.
اقتصاد دانان بر این باورند که دو برابر شدن حجم نقدینگی تنها در عرض سه سال نشانه‌ای از یک وضعیت خطرناک اقتصادی است، اگر این روند ادامه یابد و جلوی آن با سیاست های مناسب اقتصادی گرفته نشود، نه تنها شانس کنترل تورم فعلی نیز تضعیف شده بلکه باید منتظر یک “اِّبَر تورم” بود، همانند ابرتورمی که در حال حاضر ونزوئلا با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
عملکرد اقتصاد ایران در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که دو عامل تعیین کننده در حال حاضر به وقوع پیوسته است؛ نخست اینکه نقدینگی در سال‌های اخیر صعود چشمیگری داشته است و دوم اینکه کاهش قابل ملاحظه درآمدهای نفتی باعث شده تاثیر وقفه زمانی نقدینگی بر تورم بسیار کوتاه شود و رابطه قدرتمندی بین نقدینگی و تورم شکل بگیرد.
به اذعان کارشناسان دانشگاهی با کسری بودجه هشت و نیم میلیارد دلاری، اگر به زودی سیاست های اصلاحی منظور نشود، به احتمال زیاد ایران در ماه های آینده با تورم بیشتر و بیشتر و سپس ‘دلاری شدن’ اقتصاد روبرو می شود که همان سونامی تورم است.
اگرچه همتی رییس کل بانک مرکزی دراین مورد معتقد است که افزایش نرخ تورم موقتی بوده و فرضیه انفجار نقدینگی و ابر تورم را ناکام می داند ، اما طبیبان کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه در این زمینه با اشاره به نمودار نقدینگی در سالهای مختلف این سوال را طرح می کند که اگر این نشان از انفجار نیست، چیست؟
وی با اشاره به اینکه در مورد ابر تورم هم همین تورم‌های فزاینده گویا است، می افزاید: لازم نیست تورم هزار درصد بشود تا بگوییم درست است حالا رسیدیم به ابر تورم. همه این تذکر‌ها و به خیالی نقد‌ها هم برای جلب‌توجه به عواقب برخی شیوه‌ها و سیاست‌ها است که تورم زا بوده و خواهد بود اگر چاره نشود.

ضرورت اقدامات فوری

این درحالی است که کارشناسان اقتصادی تاکید دارند باید هرچه سریعتر برای کنترل رشد نقدینگی و آثار آن اقدامات اصلاحی کوتاه مدت و بعد از آن اقدامات بلند مدت انجام گیرد.
در این میان کارشناسان اقتصادی عقیده دارند که دمی توان با کنترل رشد پول (نسبت پول به نقدینگی)، تورم را در کوتاه مدت کنترل کرد.از سوی دیگر کنترل نرخ و نوسانات ارز یکی دیگر از روشهای پیشنهادی در این میان است.