صادرات بنزین، برنامه بلندمدت یا کوتاه مدت

به گزارش بورس امروز، شرایط تحریمی که در چندسال اخیر بر ایران دشوارتر شده، امکان صادرات نفت را به مقاصد پیشین و حتی متشریان سنتی کاهش داده و این در حالی  است که وضع بازار نفت جهان نیز با مازاد عرضه روبه‌رو شده است.

این شرایط توجه مسئولان را به عرضه فرآورده‌های نفتی در بازارهای صادراتی جلب کرد، از آنجا که بنزین در سطح کشور مصرف بالایی داشته است، تا سال ۱۳۹۶ و اواسط سال ۹۷ که شرکت نفت ستاره خلیج فارس به بهره‌برداری رسید، بخشی از بنزین مورد نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شد.

پس از برنامه‌های دولت در مهار مصرف بنزین و سهمیه‌بندی آن به همراه افتتاح و بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس، زمینه عرضه این محصول در بازار جهانی نیز برای ایران فراهم شد. باتوجه به اینکه ایران در شرایط تحریمی به سر می‌برد، عرضه محصولات در بازارهای صادراتی به سهولت انجام نمی‌شود و هزینه‌هایی نیز به دنبال دارد.

از زمانی که ویروس همه‌گیر کرونا در جهان رخ داد، بازارهای جهانی به سرعت تحت تأثیر قرار گرفتند به گونه‌ای که تأثیر آن غیرقابل انکار است.

حدود ۱۰ پالایشگاه در سطح کشور در حال تولید فرآورده‌های نفتی هستند که در سبد فرآورده‌های ویژه عمده این پالایشگاه‌ها محصول بنزین نیز حضور دارد. در جدول زیر که از پژوهش‌های رامین فروزنده، متخصص راهبرد و سرمایه‌گذاری در صنعت نفت است، ظرفیت تولید فرآورده‌های ویژه پالایشگاه‌های ایران در سال مالی ۱۳۹۸ به چشم می‌خورد.

طبق گفته‌های این متخصص، بنزین و به‌ویژه نفت سفید تأثیر بیشتری از شیوع کرونا می‌پذیرند بنابراین پالایشگاه‌ها بیشتر تولید خود را بر محصولات کمتر تأثیر پذیرفته سوق می‌دهند. البته باید توجه داشت که تولید این پالایشگاه‌ها به مقدار مصرف داخلی لطمه نمی‌زند و بیشتر جنبه سوداوری مدنظر است.

طبق برآوردهای مؤسسه مشاوره نفت و گاز در ۱۳ ماه گذشته مقدار درآمد صادراتی ایران از فروش بنزین ۱.۷۵ میلیارد دلار بوده است. همچنین، طبق گزارش‌های بورس انرژی از عرضه‌های بنزین توسط شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران، مقاصد صادراتی این کشور در ۶ ماهه گذشته افغانستان، عراق، ارمنستان، پاکستان و سایر مقاصد خشکی و دریایی بوده است.

باتوجه به اینکه شیوع کرونا مصرف بنزین را در ابتدای سال تا حدودی کاهش داد، این رخداد زمینه‌ بیشتری برای صادرات بنزین ایران فراهم کرد، اما تنها اکتفا به سال‌های کنونی برای داشتن بازار بنزین کافی نیست و نباید آن را زمینه پیش بینی‌های خود از افزایش یا کاهش صادرات بنزین در سال‌های آینده قرار داد.

زیرا باتوجه به وضع بازارهای جهانی و حرکت کشورها به سمت انرژی‌های تجدید پذیر، تقاضای انرژی‌های فسیلی از جمله نفت و گاز در جهان چندان مطلوب نیست بنابراین اگرچه در اقتصاد داشتن منابع یک زمینه برای توسعه کشور از آن حوزه است اما تنها عامل نیست؛ بلکه آنچه حرکت فناوری و تقاضای بازار برای منبع حاضر است.

بنابراین اگرچه در کشور برنامه‌های توسعه پالایشی در حال بررسی است که بخشی از تولید این پالایشگاه‌ها به بنزین اختصاص می‌یابد اما بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که لزوم اقتصادی بودن یک طرح تنها حضور مواد اولیه مورد نیاز برای تولید نیست بلکه باید بازار مورد تقاضای آن محصول تولیدی نیز در نظر گرفته شود.

در نتیجه، اگرچه شرایط تحریمی توانایی فروش نفت را برای کشور دشوار کرده و راه تولید و عرضه فرآورده‌ها را در پیش گرفته است اما برای یک دوره بلندمدت این عرضه قابل اتکا نخواهد بود و لازم است تا کشور برنامه‌های خود را به سمت صنایعی جهت دهد که تقاضای بیشتری در آینده خواهند داشت.

از جمله منابعی که در کشور وجود دارد و در سطح جهان به عنوان منبع تجدیدپذیر بسیار متقاضی دارد، انرژی خورشیدی و بادی است.

در نتیجه، در کنار برنامه‌های عرضه فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین لازم است تا به منابع با ارزش دیگری که کشور از آن برخوردار بوده و سرمایه‌گذاری در این حوزه برای سرمایه‌گذاران غیردولتی نیز توجیه‌پذیر باشند، توجه شود.