رفع گره معاملاتی راهحل این روزهای صفهای بازار سرمایه
باوجود آنکه دامنه نوسان سهام در بازار سرمایه پنج درصد است، اما همواره تشکیل صفهای خرید و فروش و قفل شدن آنها را دیدیم که به قیمت تعادلی نمیرسند، یکی از راهحلهایی که بازار و ناظر بهمنظور متعادل کردن قیمتها و کارایی بیشتر انجام میدهند استفاده از دستورعمل رفع گره معاملاتی است در این گزارش سعی داریم توضیحی درباره این دستورعمل و تاریخچه محدودی از آغاز اجرای آن داشته باشیم.
به گزارش بورس امروز، یکی از پیامهایی که ناظر بازار در سامانه TSETMC منتشر میکند، شمولیت نماد در رفع گره معاملاتی است.
دستورعمل گره نماد معاملاتی که در سال ۸۹ منتشر شده است به خوبی نمادهایی که مشمول رفع گره معاملاتی میشوند را توصیف کرده است.
برای درک این دستورعمل ابتدا باید نمادها را به دو سته تقسیم کرد؛ یک دسته از نمادها که از تعداد سهام ۳ میلیارد یا بیشتر برخوردار هستند و دسته دوم شرکتهایی که کمتر از ۳ میلیارد سهم دارند.
زمانی که تعداد سهام شرکتهای با بیش از ۳ میلیارد سهم به میزان حجم مبنا و دیگر شرکتها به میزان دو برابر حجم مبنا به مدت حدقل پنج روز معاملاتی پیاپی بهدلیل نبود تقارن قیمتهای درخواستی خرید و فروش معامله نشوند یا میانگین معامله این نمادها در این پنج روز (به استثنای معاملات در بازار معاملات عمده) کمتر از پنج درصد حجم مبنا باشد، نماد در وضع گره معاملاتی است.
افزون بر این نمادهایی که در پنج روز معاملاتی پیاپی در سقف یا کف دامنه نوسان معامله شوند به شرطی که حجم معاملات در این دوره (به استثنای معاملات در بازار معاملات عمده) کمتر از پنج درصد حجم مبنا باشد در وضع گره معاملاتی قرار میگیرد. افزون بر این سهامداران میتوانند در سایت رسمی اطلاعرسانی بورس نیز از نمادهای مشمول گره معاملاتی اطلاع یابند.
زمانی که یک شرکت مشمول این دستورعمل شود گزارش پیش از آغاز روز معاملاتی آینده، توسط سازمان بورس به اطلاع سهامدار میرسد.
همانطور که در ابتدای گزارش یادآور شدیم، این پیام توسط ناظر بازار در بخش پیامهای ناظر سامانه TSETMC منتشر میشود. بازگشایی این دسته از نمادها در روز معاملاتی بعد حداکثر با دو برابر دامنه نوسان مجاز روزانه انجام میگیرد.
طبق دستورعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار مبنای شکلگیری دوباره گره معاملاتی از روز بعد از بازگشت دامنه نوسان قیمتی نماد به حالت عادی است.
همانطور که اشاره شد زمانی یک نماد در وضع گره معاملاتی قرار میگیرد که حداقل پنج روز در این وضع یاد شده باشد بنابراین طبق ماده ۲۷ این دستورعمل مقررات گره معاملاتی درباره سهام بعضی از شرکتها میتواند تا حداکثر پنج روز کاری اعمال نشود.
دستورعمل رفع گره معاملاتی نخستین بار برای بازار بورس اجرا شد که مدت اجرای آن کوتاه بود. طبق گفته مسئولان بورس در آن زمان، این شیوه یک راهحل کوتاه مدت بوده است تا بازار را در رسیدن به قیمت تعادلی یاری کند و زمان رسیدن به این قیمت را تسریع بخشد. از آنجا که برای قیمتهای سهام دامنه نوسانی دو درصدی و پس از افزایش، سه درصدی تعیین شده بود، برخی زمانها نمادها در صفهای خرید و فروش برای مدت طولانی قفل میشدند.
گره معاملاتی راه حلی کوتاهمدت نه دائمی
باتوجه به اینکه مسئولان افزایش سریع دامنه نوسان را جایز نمیدانستند با استفاده از راهحلهای کوتاهمدت همچون گره معاملاتی این صفهای خرید و فروش را جمع میکردند و قیمت تعادلی را در بازار برقرار میکردند.
طبق گفته کارشناسان، در برخی مواقع صفهای خرید و فروش به علت یک شایعه ایجاد میشدند بنابراین افزایش دامنه نوسان تنها به ضرر سرمایهگذارانی بود که از جزئیات بازار سرمایه اطلاعی نداشتند.
باتوجه به اینکه نبود شفافیت اطلاعات سبب ناکارآمدی بازار میشود تا زمانی که بازار شرایط کارا را نداشته باشد افزایش دامنه نوسان تنها ضرر سرمایهگذاران را در پی خواهد داشت که منافعشان را به جیب عده دیگری میریزد البته باید توجه داشت که استفاده از این شیوه برای متعادل کردن بازار در اختیار مسئولان بازار بوده و در مواردی اختیار به آنها داده شده است که در متعادل کردن صفها دخالت نکنند.
همچنانکه در سال ۱۳۹۱ نیز شاهد بودیم به دلیل احتمالهایی که مسئولان از واکنش بازار پیشبینی کرده بودند در صفهای خرید فروش دستورعمل رفع گره معاملاتی را اجرا نکردند. البته نبود اجرای موقت این دستورعمل واکنش برخی کارشناسان را برانگیخت و آن را دخالتی در متعادل شدن بازار دانست زیرا وجود دامنه نوسان یک محدودیت برای قیمت نمادها میدانستند که مانع کشف قیمت را میشوند.
درحالی که در سالهای گذشته این شیوه به افزایش نقدشوندگی بازار کمک میکرده است، به نظر میرسد کارآیی خود را تا حدودی از دست داده است بنابراین پس از این ظن و گمان مشاهده کردیم که دستورعمل یادشده بازبینی شد و مطابق با شرایط روز شد.
نویسنده: محبوبه مغانی کارشناس بازار سرمایه