ظرفیت بالقوه صنایع پتروشیمی برای ایجاد پارک‌های صنعتی

به گزارش بورس امروز، نقش کلیدی صنعت پتروشیمی در توسعه اقتصادی کشور های مختلف جهان بر کسی پوشیده نیست و نیاز روز افزون جوامع بشری به محصولات تولیدی آن ، توجه کشورها را به ایجاد کارخانه‌های تولیدی و جذب سرمایه به سمت صنایع پتروشیمیایی معطوف کرده است، رویکرد کشورهای مختلف به این صنعت باهم تفاوت دارد.

بیشتر کشورهای پیشرفته برنامه‌های راهبردی بلند مدتی برای تسلط بر بازار محصولات پتروشیمی تدوین نموده اند . این کشورها حتی برای فروش حق لیسانس، برنامه ویژه‌ای دارند و هر ساله فهرست جدیدی از فناوری قابل فروش را انتشار می دهند . روند ایجاد و توسعه شرکتهای پتروشیمی در سالهای اخیر سرعت بیشتری گرفته است، به نحوی که توجه به صنایع پتروشیمی یکی از ابزارهای کشورهای نفت‌خیز برای استفاده از ارزش افزوده فرآورده‌های استحصالی از مواد نفتی قلمداد می‌شود.

مواد اولیه ارزان و فراوان، ارزش افزوده بالا، ایجاد اشتغال و تأمین نیازهای داخلی کشور از جمله مزایای صنعت پتروشیمی در ایران به شمار می‌آید.

به‌طور کلی صنعت پتروشیمی به بخشهای بالادستی، بنیادی، واسطه‌ای، نهایی و پائین دستی قابل تقسیم است.

سرمایه‌بری بالا و اشتغال‌زایی مستقیم و غیر مستقیم نسبت به دیگر سرمایه گذاری‌ها از جمله ویژگی‌های اصلی این صنعت است.

در تقسیم بندی دیگری می‌توان محصولات پتروشیمی را براساس ویژگی‌های ساختاری به پنج دسته اصلی شامل: محصولات الفینی، محصولات پلیمری و شیمیایی، اوره و آمونیاک، متانول و محصولات آروماتیکی تقسیم کرد.

محصولات الفینی ساختار اصلی صنعت پتروشیمی را تشکیل می‌دهند و در تولید دیگر محصولات پتروشیمی از قبیل پلیمرها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

محصولات پلیمری جزو محصولات با ارزش افزوده بالا به شمار می روند بطوری که تطبیق پذیری استفاده از این محصولات در بخش‌های مختلف صنعت سبب شده است که سهم این محصولات در تولید ناخالص داخلی بالا باشد، تقاضا برای محصولات پتروشیمی رابطه مثبت و معناداری با رشد اقتصادی دارد به‌طوری که مصرف پلیمرها در کشورهای آمریکایی و اروپایی و دیگر کشورهای توسعه یافته همواره رو به افزایش است.

هم‌اکنون کشورهای آسیایی نه تنها به عنوان مرکز مصرف محصولات پلیمری شناخته می شوند ، بلکه به عنوان کشورهای اصلی در تولید محصولات پلیمری نیز به شمار می‌روند.

صنایع پتروشیمی ایران بر حسب نوع محصولی که تولید می‌کنند از دو نوع خوراک گازی و مایع استفاده می‌کنند.

واحدهایی که اتیلن، پروپیلن و در ادامه زنجیره تولید انواع پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن محصول اصلی آنهاست عمدتا از گاز اتان و فرآورده‌های نفتی مایع ( تفتاء پروپان ، بوتان ، رافینیت و … ) استفاده می‌کنند که در شرکت‌های پالایشی تولید میشود ، اما واحدهایی که محصول اصلی آنها متانول ، آمونیاک و اوره است، بیشتر از گاز متان استفاده می‌کنند.

خوراک‌های مصرفی برای تولید اتیلن در مناطق مختلف دنیا بسیار متنوع است. تقریبا ۸۰ درصد اتیلن تولیدی در جهان از نفتا و مایعات سنگین تر تولید می‌شود در رده بعدی تجزیه آنها، دیگر مایعات گازی (ان‌جی‌ال) و گاز مایع (ال‌پی‌جی) رایج ترین خوراک‌ها هستند.

بر اساس شواهد، توسعه صنعت پتروشیمی بیشتر به سمت صنایع پایین دستی و به‌ویژه تکمیل زنجیره‌های محصولات پلیمری است بنابراین تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در واحدهای پایین دستی در مجاورت پتروشیمی‌ها، به‌ویژه پتروشیمی‌های خوراک مایع که توان تولید محصولات شیمیایی و پلیمری با تنوع بیشتر و ارزش افزوده بسیار بالاتری را دارند باید در اولویت سیاست‌گذاری‌های کلان کشور قرار گیرد بنابراین باید برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌های دولتی مبنی بر همسنگ‌سازی قیمت خوراک پتروشیمی‌ها با هدف تشویق سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در بخش خوراک مایع و توسعه متوازن این صنعت در دو بخش خوراک مایع و گازی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

با عنایت به تنوع تولیدات واحدهای پتروشیمی خوراک مایع (نفتا)، که در صنایع پلیمری – شیمیایی، سبب اشتغال‌زایی مستقیم غیر مستقیم بسیار وسیع می‌شوند و همچنین به‌منظور تکمیل زنجیره ارزش و تامین خوراک برای صنایع پایین دستی در داخل کشور، پیشنهاد توسعه پتروشیمی شهرها یا همان «پارک های صنعتی پتروشیمی» که قادر به تامین مواد اولیه برای واحدهای تکمیلی و پایین دستی هستند، ضروری است، به عبارت دیگر، با ایجاد یک مجتمع الفینی با خوراک مایع و واحدهای پایین دستی و تکمیل زنجیره ارزش، امکان تولید طیف وسیعی از مواد اولیه و محصولات میانی و نهایی نظیر پلی اتیلن سنگین، پلی اتیلن سبک، پلی پروپیلن، پروپیلن اکساید، لاستیک پلی بوتادین، انواع گلایکول‌ها، اتانول آمینها MDEA.۲ اتیل هگزانول، وینیل استات، اتوکسیلات‌ها و حتی پلیمرهای با ارزش مهندسی ایجاد می‌شود و بدین نحو قابلیت استفاده مواد اولیه در صنایع تکمیلی و پایین دستی مطابق ذیل مهیا می‌شود.

صنایع لوله‌سازی‌، صنایع رنگ و رزین‌، صنایع چسب، صنایع خودرو (تسمه، لاستیک، سپر، داشبورد ، باک و …)، صنایع نساجی، صنایع تولید فیلم و پلاستیک، صنایع پزشکی (سرم، سرنگ، لوازم یکبار مصرف استریل بیمارستانی و)، عایق‌های الکتریکی و نوارهای مغناطیسی، صنایع شوینده و تولید انواع پاک کننده‌ها (شامپوها و … ) صنایع تولید حلال‌ها و استرها، کارخانجات تولید ضد یخ، صنایع تولید جاذب‌های گازهای اسیدی ( آنتی فوم‌های الکل های چرب و) ایجاد چنین مجتمع های عظیمی علاوه بر اشتغال‌زایی مستقیم برای حدود چهار هزار نفر در هر واحد بالادستی ، قادر به ایجاد اشتغال مستقیم برای بیش از یکصد هزار نفر در کارخانجات و صنایع پایین دستی مرتبط خواهد شد . لذا علاوه بر جهش در تولید چنین مجتمع هایی قادر به ارز آوری قابل توجه و بهبود شرایط کشور به لحاظ اقتصادی می‌شوند.

در کنار توسعه صنایع تکمیلی مبتنی بر محصولات، این قبیل مجتمع‌ها ، امکان توسعه صنایع جانبی و وابسته به صنعت پتروشیمی از قبیل ساخت تجهیزات کاتالیست‌ها و مواد شیمیایی و همچنین خدمات فنی و تخصصی و دانش بنیان را نیز فراهم می‌آورند، این صنایع افزون بر آنکه سبب ارتقای سطح دانشی و علمی کشور می‌شوند، با اشتغال‌زایی گسترده شرایط مساعدی برای دستیابی به اهداف اقتصادی ۔ صنعتی کشور را نیز فراهم می‌آورند.

بدیهی است که تولید محصولات نهایی و با کیفیت به‌منظور حضور در بازارهای صادراتی و خارج از کشور سبب ایجاد تعاملات مثبت و توسعه پایدار در روابط بین المللی نیز خواهد شد.

می‌توان از پتروشیمی شازند ، بندر امام و تبریز و … به عنوان ظرفیت‌های بالقوه برای ایجاد چنین «پارک‌های صنعتی» نام برد. این شرکت‌ها افزون بر سودآوری بالا و جایگاه ویژه در توسعه صنایع پایین دستی کشور، می‌توانند به کشورهای متعدد در اقصی نقاط جهان نیز صادرات ارزشمندی داشته و سبب ارزآوری بیش از پیش برای کشور شوند.