ابهام در چگونگی تعیین سود عادلانه در زنجیره ارزش فولاد

آخرین روزهای فروردین ماه بود که وزارت صنعت، تجارت و معدن (صمت) طی نشستی در نظر داشت که به تعدیل قیمت‌گذاری کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی بپردازد تا به این واسطه تمام زنجیره فولاد از بالادست تا پایین دست، از سود عادلانه به نسبت سرمایه‌گذاری برخوردار شوند.

اقدام وزارتخانه یادشده در سال ۹۸ در افزایش ضریب ۱۲ به ۱۶ درصد کنسانتره، موجبات دلخوری صنایع پایین دستی یعنی فولادسازان را فراهم آورد. در واقع ابهام در میزان سود عادلانه میان دو کارخانه با سرمایه گذاری های متفاوت، در نهایت منجر به ارایه پیشنهادی از سوی انجمن فولاد سازان شد تا به موجب آن قیمت کنسانتره ۱۲ درصد قیمت شمش فولادی، قیمت گندله ۲۱ تا ۲۱.۵ درصد شمش فولادی و قیمت آهن اسفنجی ۵۰ درصد قیمت شمش تعیین شود و در این میان یک شرکت حسابرسی نیز مسئول شدتا تا این فرمول قیمتی را بر اساس صورت‌های مالی شرکت‌ها، سود و زیان اعلامی در کدال و غیره ارزیابی کند. فرمول پیشنهادی با اصلاحات جزئی پذیرفته شد.

پس از گذشت پنج سال از اجرای این پیشنهاد، سرانجام اقدام پارسال وزارت صمت در تغییر ضریب کنسانتره از ۱۲ درصد قیمت شمش به ۱۶ درصد، انتقاد فولاد سازان را برانگیخت. امسال هم در فروردین‌ماه دوباره وزارت صمت در نشستی بر آن شد تا تغییری را در این فرمول ایجاد کند. در واقع افت ساخت‌وساز و کاهش تقاضا در کل جهان به واسطه کرونا مسائلی بود که از سوی فولادسازان اشاره می‌شد که به‌واسطه توقف پروژه‌ها بسیاری از فولادسازان جهان با کاهش فعالیت‌هایشان و خاموش کردن کوره‌های خود، تنها با یک سوم ظرفیت‌شان کار می‌کنند. و سرانجام این فولادسازان پیشنهاد می‌دهند که اگر قرار بر افزایش ضرایب کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی باشد، این ضرایب باید از ابتدا دی‌ماه امسال همزمان با آغاز سال ۲۰۲۱ میلادی اجرایی شود.

تأمین کنسانتره از واردات استرالیا

اما درباره نیاز به کنسانتره و گندله، سید محمود سیدی مدیر امور مالی و اقتصادی چادرملو به وجود حدود ۶ میلیون تن مازاد تقاضای کنسانتره در کشور اشاره می کند که تأمین این مازاد امکان تولید با ظرفیت ۱۰۰ درصدی بخش فولادی را ممکن خواهد ساخت. بر این اساس کشور برای تأمین کنسانتره خود در استرالیا رشته‌ای از اقدام‌ها را انجام داده است.

وی ادامه می دهد که این ۶ میلیون تن مازاد تقاضای بازار است. به عبارتی دیگر بازار ۶ میلیون تن تقاضای کنسانتره دارد که شرکت‌ها عرضه نکرده‌اند. لذا برای توازن بازار این میزان کنسانتره در سال جاری باید تولید شود. تولید مازاد تقاضای بازار می تواند به عنوان عامل فعالیت بخش فولادی با تمام ظرفیت باشد. در این میان برنامه‌های توسعه اکتشافی سنگ آهن با مدیریت ایمیدرو در چند سال گذشته شروع شده است.

تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سند چشم انداز ۱۴۰۴ پیش بینی شده است. در نتیجه تولید تقریباً ۸۰ میلیون تن کنسانتره لازم است.

مدیرمالی چادرملو که تولید این میزان با توجه به کشف معادن جدید سنگ آهن امکان پذیر می داند و با توجه به ظرفیت های موجود در کشور برای تولید، به اقدام چادرملو برای تأمین سنگ آهن مورد نیاز خود اشاره می کند که به موجب آن برنامه توسعه ای اکتشاف سنگ آهن را با تلاش بیشتری دنبال می‌کند. با توجه به آنکه قراضه یک محصول با تأثیر کامل از بازار جهانی است، اما میزان قراضه‌های داخلی آنقدر کافی نیست که پاسخگوی نیاز صنعت باشد، این موضوع منجر شده است تا در شارژ کوره‌های قوس الکتریکی تنها از قراضه استفاده نشود.

مدیر امور مالی و اقتصادی چادرملو اینگونه توضییح می دهد: برخی از کوره‌های فولاد به روش القائی عمل می‌کنند. این کوره‌ها برای اجرای عملیات خود از قراضه به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. کمبود قراضه باعث شده است که فولاد از آهن اسنفنجی در کنار قراضه استفاده کند. اهن اسفنجی باعث مصرف بهینه قراضه شده است.
سیدی مشکل اصلی این بخش را تامین مواد اولیه غیر از قراضه عنوان می کند. کنسانتره، آهن اسفنجی و .. شامل این مواد مورد نظر می‌شوند. ایران برای تأمین کنسانتره خود در استرالیا رشته‌ای اقدام‌ها انجام داده است بنابراین فعالان این بخش این انتظار را دارند که کنسانتره وارداتی از استرالیا در کنار کشف معادن سنگ آهن در بلند مدت میزان کنسانتره لازم را تأمین کند.

در این میان قیمت تمام شده برآوردی کنسانتره وارداتی استرالیا در بندر کمتر از قیمت تمام شده کنسانتره سنگان در کارخانه‌های فولادی است. این کاهش قیمت به موجب مزیت حمل دریایی نسبت به ریلی صورت می‌پذیرد. نسبت قیمتی قراضه مصرفی به شمش تقریباً ۸۰ درصد است. این نسبت در مقایسه با میزان مصرف بسیار بالاست.

مدیرمالی چادرملو معتقد است که تولیدکنندگان فولاد برای تولید یک تن فولاد لزوماً یک تن قراضه استفاده نمی‌کنند. در این میان شرکت‌هایی همچون چادرملو برای یک تن فولاد، تنها ۵۰ کیلو قراضه مصرف می‌کنند. چادرملو برای تولید فولاد میزان باقی مواد را از آهن اسنفجی تأمین می‌کند. آهن اسفنجی که در زنجیره تولیدی خود تأمین می شود. به واسطه این عملکرد نیز قیمت تمام شده محصولات فولادی از کاهش برخوردار می شود.

اما پس از این اظهارات، آنچه که مورد تاکید وی قرار می گیرد لزوم همکاری شرکت‌های معدنی و فولادی‌هاست با توجه به نیاز فولادی‌ها برای تولیدات خود به مواد معدنی. در این میان به اعتقاد وی؛ فولادی‌ها برای افزایش قیمت مواد مقاوت می‌کنند. این درحالیست که شرکت‌های معدنی تنها به دنبال پوشش سود خود با افزایش قیمت نیستند. و از راهکارهای دیگری همچون کاهش قیمت تمام شده، رشد بهره‌وری نیز تلاش دارند بهره جویند.

اما به نظر می رسد که ساز و کار صورت گرفته میان فولادی ها و سنگ آهنی ها منجر به بروز نگرانی هایی مبنی بر لغو متمادی معاملات شده است. آنجا که اقدام نهاد ناظر در بورس کالا برای میسر کردن امکان لغو معاملات به واسطه اختیارات خود، وجود قیمت منصفانه برای محصولاتی همچون فولاد، از میان می برد. بر این اساس است که مدیرمالی چادرملو با توجه به تولید کننده و مصرف کننده انحصاری در محصولاتی همچون کنسانتره، عرضه این محصول در بورس کالا را نیاز به گذشت زمان بیشتری می داند و یادآور می‌شود که این مجموعه با وجود شرایط کرونایی در کشور تولیدات خود رابه موقع انجام می‌دهد. و انتظار هم می رود که تا پایان سال این تولید مطابق با برنامه شرکت پیش رود.