نگاه های ناصواب به قیر ایرانی

به گزارش روند بورس امروز، محبوبه مغانی مدیر مسئول نشریه بورس امروز عنوان کرد: قیر یکی از فرآورده‌های جانبی پالایش نفت خام است که به‌عنوان «ته‌مانده‌ برج تقطیر» به‌دست می‌آید و کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف دارد. بیش از ۱۰۰ میلیون تن قیر در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد که حدود ۴۰ درصد آن در قاره آسیا مصرف می‌شود. سهم قاره آمریکا و حوزه کارائیب حدود ۳۰ درصد بوده و ۱۸ درصد در کشورهای اروپایی مصرف می‌شود. روسیه و کشورهای حوزه CIS، ۷ درصد مصرف را به خود اختصاص داده و آفریقا و اقیانوسیه در مجموع ۵ درصد کل مصرف جهانی قیر را به خود اختصاص می‌دهند.

ایران یکی از پنج صادرکننده بزرگ قیر

حجم صادرات کشورهای تولیدکننده و صادر‌کننده قیر دنیا در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ بالغ بر ۲۵ میلیون تن بوده که معادل ۱۵ میلیارد دلار است و کشورهای کره جنوبی، سنگاپور، جمهوری‌اسلامی ایران، کانادا و اسپانیا به ترتیب بزرگ‌ترین‌ صادرکنندگان قیر دنیا بوده‌اند.

حجم کل واردات قیر دنیا ۲۴ میلیون تن است و در این میان کشورهای چین، ایالات متحده، هند، فرانسه و اندونزی، جزو بزرگ‌ترین‌ کشورهای واردکننده قیر دنیا هستند. در بین کشورهای برتر حوزه قیر ایران نیز با تولید حدود ۵ میلیون تن قیر در سال و صادرات ۵/ ۳ میلیون تن قیر به‌عنوان چهارمین تولیدکننده و سومین صادرکننده بزرگ قیر دنیا همواره از جایگاه ویژه‌ای در بازار جهانی برخوردار بوده است. در مجموع کره جنوبی با سهم ۱۵درصدی، سنگاپور با سهم ۱۲ درصدی و ایران با سهم ۱۱ درصدی از بازار صادرات قیر دنیا به‌عنوان بازیگران اصلی تجارت قیر دنیا هستند.

میزان صادرات قیر ایران از ۲ میلیون و ۵۶۰ هزار تن در سال ۲۰۱۱ به ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تن در سال ۲۰۱۵ افزایش یافته است. به طوریکه به عنوان یکی از منابع اصلی تولید و صادرات قیر کشورهای آسیایی و آفریقایی مطرح است. کشورهای هند، امارات، اندونزی، ویتنام، میانمار، پاکستان، افغانستان، بنگلادش، سریلانکا، کنیا و جیبوتی به‌عنوان مقاصد اصلی قیر صادراتی ایران مطرح هستند.

آینده بازار قیر ایران

جهت‌گیری پالایشگاه‌های اصلی ایران به ارتقای فرآیندهای تولیدی و کاهش تولید فرآورده‌های سنگین مانند نفت کوره و قیر و تولید فرآورده‌های سبک‌تر و با ارزش افزوده بیشتر است؛ به طوری که پیش‌بینی می‌شود طی پنج تا شش سال آینده و با اجرای این پروژه‌ها، روند تولید قیر ایران با رشد قابل ملاحظه‌ای مواجه شود و به نظر می رسد ایجاد شراکت‌های استراتژیک بین‌المللی بین‌ تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و تجار به منظور تامین قیر مورد‌نیاز آنها و تغییر قراردادهای تامین از اسپات به قراردادهای استراتژیک بلند‌مدت از ویژگی‌های اصلی بازار قیر باشد.

 اما وضعیت کنونی بازار تولید و صادرات قیر نشان می دهد تعداد بازارهای هدف صادرات قیر ایران از ۶۳ بازار به ۲۱ بازار کاهش یافته است و عمده این بازارها را رقبای ایران تأمین می‌کنند. بنابراین سال آینده سال مهم و سرنوشت‌سازی برای صادرات قیر ایران چه از لحاظ تأمین کسری بودجه و چه از لحاظ خط راه آینده این صنعت محسوب می شود.

 درصورتی‌که دولت مانند سال های گذشته با تعدد دستور‌العمل، قوانین و رویکرد غیرآشتی‌جویانه با بخش خصوصی در این حوزه برخورد کند، قطعا سبد صادراتی ایران کوچک‌تر و رقبا حجم بیشتری به خود اختصاص خواهند داد و باید منتظر بود تا قیر عراق جایگزین ایران در منطقه شود و رقبای بین‌المللی نیز بازارهای جهانی ایران را به دست گیرند.

امارات و عراق در حال تصاحب سهم صادرات ایران

ایران که تا سال ۲۰۱۵ جایگاه ششم تولید و صادرات قیر جهان با میزان تولید و صادرات ۴٫۸۶۱٫۰۰۰ میلیون تن و ۵٫۴ درصد حجم تجارت جهانی قیر را داشته است، در انتهای سال ۲۰۱۸ این حجم به ۶٫۵ تجارت جهانی افزایش یافته است؛ اما با این تفاوت که ۳٫۲ درصد سهم صادرات ایران و ۳٫۳ درصد سهم صادرات از مخازن قیر فله در امارات که به‌صورت هفتگی قیر ایران را به آنجا می‌برند و به نام امارات متحده عربی صادر می‌کنند، تبدیل شده است.

این در حالی است که تازه‌ واردی به نام عراق به‌سرعت در حال افزایش سهم صادرات خود است. این کشور که بیش از ۹۰ درصد صادرات قیر خود را از طریق ایران ترانزیت می‌کند، تا دو سال قبل در آمار جهانی دیده نمی‌شد؛ اما در سال ۲۰۱۸ با صادرات ۰٫۶۲ درصد، وارد گردونه کشورهای بزرگ تولیدکننده و صادرکننده قیر شده است که البته اگر سهم بعضی سوداگران را که قیر عراقی را به نام قیر ایران صادر می‌کنند، در نظر بگیریم، شاید عراق توانسته باشد یک درصد از سهم کل بازار را به دست بیاورد.

.