جا ماندن قطار ریلی‌ها از توسعه بخش معدن و فولاد
سهم بخش ریلی از حمل تولید مواد معدنی و صنایع معدنی حدود ۷درصد یعنی ۲۵ میلیون تن و سهم حمل‌ونقل جاده‌ای حدوده ۹۳درصد به معنای ۳۷۵ میلیون تن است که باید تا افق ۱۴۰۴ در بخش معدن سهم ریلی ۳۰درصد و سهم جاده‌ای ۷۰درصد افزایش پیدا کند. به همین دلیل ضرورت دارد با استراتژی‌های بلندمدت برای ارتقای حمل‌ونقل معدنی برنامه‌ریزی کرد.
به گزارش روند بورس امروز: بر اساس سند چشم‌انداز افق ۱۴۰۴ میزان سالانه استخراج مواد معدنی باید به ۷۰۰ میلیون تن برسد که این عملیات نیازمند ماشین آلات جدید و بسته مناسب حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای است. به عقیده کارشناسان وقت آن رسیده که فعالان بخش معدن از مزایای خدمات استارتاپ‌ها بهره ببرند و برای جابه جایی محصولات خود در جاده‌ها از خدمات آنلاین استفاده کنند. بخش خصوصی فعال در بخش معدن می‌تواند به این عرصه ورود پیدا کند و نیازهای فعالان معدنی کشور را به حمل‌ونقل جاده‌ای تامین کند.
سهم بخش ریلی از حمل تولید مواد معدنی و صنایع معدنی حدود ۷درصد یعنی ۲۵ میلیون تن و سهم حمل‌ونقل جاده‌ای حدوده ۹۳درصد به معنای ۳۷۵ میلیون تن است که باید تا افق ۱۴۰۴ در بخش معدن سهم ریلی ۳۰درصد و سهم جاده‌ای ۷۰درصد افزایش پیدا کند. به همین دلیل ضرورت دارد با استراتژی‌های بلندمدت برای ارتقای حمل‌ونقل معدنی برنامه‌ریزی کرد.
با وجود رشد نسبتاً قابل‌قبول صنعت حمل‌ونقل، این بخش به‌صورت تخصصی برای حمل کالای خاص سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی نداشته است و شاهراه‌های اصلی کشور که حمل‌ونقل کالاها و مواد معدنی از طریق آنها صورت می‌گیرد، تبعات و خطرات خاص خود را داشته و خواهند داشت.
میزان تولید مواد معدنی در کشورهای معدن خیز جهان از اعداد و ارقام بالایی برخوردار است و این تناژهای میلیونی نیاز به حمل‌ونقل فوق پیشرفته دارد. به همین دلیل کشورهای صاحب‌نام در تولید مواد معدنی، در صنعت حمل‌ونقل نیز به‌صورت تخصصی و صرفاً برای حمل مواد معدنی سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی خاص کرده‌اند که باعث می‌شود هزینه‌های حمل‌ونقل مواد معدنی متناسب با میزان و مسافت جابه‌جاشده، از قیمت‌های کمتری برخوردار باشد.
به‌طور مثال، در کشور برزیل از معدن سنگ‌آهن کاراخاس تا بندر پونته‌دامیرا که حدود ۸۹۰ کیلومتر است، هزینه حمل مواد معدنی توسط سیستم ریل حدود ۵ تا ۸ دلار بر تن است، اما همین مسافت در ایران از منطقه معادن سنگان تا بندرعباس حدود ۱۵ تا ۱۶ دلار بر تن برآورد شده است.
طبق آمار منتشرشده توسط اداره آمار در سال ۱۳۹۲، میزان تولید مواد معدنی در کشور حدود ۳۵۵ میلیون تن بوده است که بنا بر سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ با حداقل رشد ۷درصد سالانه، این میزان باید به حدود ۷۰۰ میلیون تن برسد و از این رو اهمیت توجه بیشتر به سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی در حوزه حمل‌ونقل مواد معدنی بیش‌ازپیش احساس می‌شود.
براساس آمارهای منتشرشده در سال ۹۳، میزان حمل‌ونقل مواد معدنی توسط ریل حدود ۲۴ میلیون تن و میزان حمل مواد معدنی توسط جاده حدود ۳۳۰ میلیون تن بوده است. این در حالی است که در بخش ریل تا افق ۱۴۰۴ نیاز به رشد سالانه ۲۲درصدی برای تحقق حمل ۲۰۰ میلیون تن مواد معدنی و در بخش جاده نیاز به رشد سالانه ۸درصدی برای تحقق حمل ۵۰۰ میلیون تن مواد معدنی داریم.
در کشورهای دیگر سالانه حدود ۳۰ تا ۵۰درصد مواد معدنی توسط خطوط ریلی حمل می‌شود. این درحالی است که سهم واقعی حمل مواد معدنی به‌غیر از صنایع معدنی توسط خطوط ریلی در ایران تنها ۵درصد (۲۰ میلیون تن) است.
به همین خاطر است که تحقق هدف دولت از رشد صنعت حمل‌ونقل با توجه به ظرفیت ۲۰۰ میلیون تن حمل بار توسط ریل در افق ۱۴۰۴، به دلیل تدوین نشدن استراتژی کارشناسانه، فقدان توسعه زیرساخت‌های ریلی و کمبود توجه به ورود فناوری‌های موج چهارم توسعه و با توجه به نرخ رشد ۲درصد سالانه صنعت ریلی کشور در ۱۳ سال گذشته، دور از انتظار به نظر می‌رسد.
طبق محاسبات صورت گرفته، تنها ۴۰ میلیون تن ماده معدنی و صنایع معدنی را می‌توان در افق ۱۴۰۴ توسط سیستم ریل جابه‌جا کرد. این به آن معناست که حدود ۱۶۰ میلیون تن بار به سیستم جاده‌ای تحمیل می‌شود و این در حالی است که بخش جاده‌ای تعهد به حمل ۵۰۰ میلیون تن ماده معدنی و صنایع معدنی را در افق ۱۴۰۴ دارد.
برای رسیدن به ۲۵ هزار کیلومتر خطوط ریلی کشور در افق ۱۴۰۴، حدود ۱۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری بدون تجهیز ناوگان حمل (فقط در بخش احداث خطوط) نیاز داریم و با این احتساب شرکت مادر تخصصی ساخت و توسعه زیربنای حمل‌ونقل با کسری بودجه ۴۰ درصدی در سال ۱۳۹۶ مواجه است.
با توجه به اینکه توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، یک منفعت ملی است و وظیفه حاکمیت تلقی می‌شود، دولت به‌عنوان متولی اصلی باید مسئولیت احداث زیرساخت‌های خطوط اصلی ریلی را به عهده داشته باشد و در تکمیل پروسه حمل‌ونقل، از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در توسعه ناوگان حمل‌ونقل و احداث انشعابات فرعی تا معادن یا کارخانه‌های فرآوری مواد معدنی استفاده کند.
