دو روی سکه سود انباشته: فرصت رشد یا پنهان کردن مشکلات مالی؟

به گزارش بورس امروز؛ افزایش سرمایه از محل سود انباشته همواره موضوعی مورد بحث در میان سهامداران و تحلیلگران مالی بوده است. برخی از این رویکرد به عنوان محروم کردن سهامداران از دریافت سود نقدی یاد می‌کنند و آن را نوعی تضییع حقوق می‌دانند. با این حال، این دیدگاه لزوماً همواره درست نیست و به بازده مورد انتظار از سرمایه‌گذاری جدید شرکت بستگی دارد.

در واقع، اگر شرکتی بتواند از سرمایه‌گذاری‌های جدید خود بازده نسبتاً بالایی کسب کند، افزایش سرمایه از محل سود انباشته نه تنها حقوق سهامداران را تضییع نمی‌کند، بلکه می‌تواند بازده سرمایه‌گذاری آن‌ها را نیز افزایش دهد. شرکت‌هایی که در گذشته بازده مناسبی را برای سرمایه‌گذاران خود ایجاد کرده‌اند، به احتمال زیاد با افزایش سرمایه از سود انباشته می‌توانند ساختار سرمایه خود را بهبود بخشند و زمینه را برای رشد فعالیت‌های خود فراهم کنند. در این شرایط، این اقدام به نفع سهامداران خواهد بود.

تاثیر مدیریت و بازدهی شرکت

در مقابل، اگر فعالیت‌های عادی شرکت بازده مناسبی ایجاد نکند و مدیریت منابع به درستی انجام نشود، افزایش سرمایه از محل سود انباشته نمی‌تواند به بهبود وضعیت شرکت کمک کند. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاری مجدد سود انباشته ممکن است منجر به هدر رفتن منابع و عدم ایجاد ارزش افزوده برای سهامداران شود. بنابراین، تصمیم‌گیری در مورد افزایش سرمایه از محل سود انباشته باید با در نظر گرفتن دقیق شرایط شرکت، پتانسیل رشد و توانایی مدیریت در بهره‌وری از منابع انجام شود.

افزایش سرمایه از محل سود انباشته در شرایطی که شرکت برنامه مشخصی برای استفاده از سرمایه جدید ندارد، می‌تواند به عنوان ابزاری برای پنهان‌سازی ناکارآمدی‌های مدیریتی مورد استفاده قرار گیرد. در این حالت، به جای پرداخت سود نقدی به سهامداران و پاسخگویی در قبال عملکرد ضعیف، مدیریت می‌تواند با افزایش سرمایه، از فشار سهامداران برای بهبود عملکرد بکاهد.

با این حال، این موضوع به کیفیت سود انباشته‌ای که شرکت در اختیار دارد نیز بستگی دارد. اگر سودهای کسب شده قبلی از کیفیت بالایی برخوردار باشند و امکان تقسیم سود انباشته وجود داشته باشد، افزایش سرمایه از محل سود انباشته تنها در صورتی قابل قبول است که منجر به افزایش بازده سهامداران گردد. در این شرایط، افزایش سرمایه به معنای تضییع حقوق سهامداران نیست.

کیفیت سود و پنهان‌سازی مشکلات نقدینگی

در مواردی که مدیریت در عملیات شرکت موفق نبوده و با استفاده از روش‌هایی مانند معاملات درون گروهی و سایر ابزارهای غیرشفاف، سود انباشته بی‌کیفیتی ایجاد کرده است، افزایش سرمایه از محل سود انباشته می‌تواند به عنوان راهی برای حل مشکلات نقدینگی شرکت مورد استفاده قرار گیرد. در واقع، ممکن است نقدینگی کافی برای تقسیم سود انباشته وجود نداشته باشد و مدیریت برای رهایی از این مشکل، سود انباشته را به افزایش سرمایه تخصیص دهد.

بنابراین، سرمایه‌گذاران در بررسی شرکت‌ها نباید صرفاً به عدد سود توجه کنند، بلکه باید کیفیت سود را نیز مدنظر قرار دهند. عواملی مانند منشأ سود (آیا سود از عملیات اصلی شرکت ایجاد شده است یا خیر)، میزان ارتباط سود و سود انباشته با نقدینگی شرکت و همچنین شفافیت فعالیت‌های شرکت از جمله معیارهای مهمی هستند که باید در ارزیابی کیفیت سود مورد توجه قرار گیرند. در نهایت، افزایش سرمایه از محل سود انباشته باید با هدف بهبود عملکرد و ایجاد ارزش افزوده برای سهامداران انجام شود، نه صرفاً به عنوان ابزاری برای پنهان‌سازی مشکلات مدیریتی و نقدینگی.

افزایش سرمایه از محل سود انباشته، در بسیاری از موارد، صرفاً ظاهر ترازنامه شرکت را بهبود می‌بخشد بدون آنکه ارزش واقعی شرکت یا بازدهی سهام افزایش یابد. در این نوع افزایش سرمایه، منابع جدیدی به شرکت وارد نمی‌شود و در نتیجه، ارزش ذاتی شرکت تغییری نمی‌کند. این اقدام بیشتر به منظور بهبود ساختار شرکت و نسبت‌های مالی آن صورت می‌گیرد و ممکن است توان و ظرفیت تأمین مالی شرکت را نیز افزایش دهد. بر اساس تئوری‌های مالی، این نوع افزایش سرمایه نباید تأثیری بر ارزش شرکت داشته باشد.

با این حال، این موضوع به نحوه مدیریت سود انباشته و اهداف شرکت از این اقدام بستگی دارد. برخی شرکت‌ها با انتقال سود به انباشته، از تقسیم سود خودداری می‌کنند. این رفتار می‌تواند به عنوان نوعی نگهداری نقدینگی سهامداران بدون بازده تلقی شود، به ویژه اگر شرکت برنامه مشخصی برای استفاده از این منابع نداشته باشد.

دو سناریوی تقسیم سود و کیفیت سود

به طور کلی، دو سناریو برای تخصیص سود به انباشته وجود دارد. در حالت اول، شرکت در فاز رشد قرار دارد و پروژه‌های مشخصی را در دست اجرا دارد. در این شرایط، عدم تقسیم سود و تخصیص آن به افزایش سرمایه می‌تواند به نفع سهامداران باشد، زیرا در نهایت منجر به افزایش ارزش شرکت و کسب بازده مناسب برای سرمایه‌گذاران می‌شود.

در حالت دوم، سودهای شرکت از کیفیت پایینی برخوردار هستند و قابلیت تقسیم ندارند. در این موارد، مدیریت ممکن است برای رهایی از مشکلات تأمین نقدینگی و اجتناب از تقسیم سود، اقدام به افزایش سرمایه از محل سود انباشته کند. در این حالت، سهامداران بازده مناسبی کسب نمی‌کنند و ارزش سهام آن‌ها ممکن است کاهش یابد.

بنابراین، سرمایه‌گذاران باید به کیفیت سود شرکت توجه ویژه‌ای داشته باشند و قبل از تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری، به بررسی دقیق منشأ سود، میزان ارتباط آن با نقدینگی شرکت و همچنین شفافیت فعالیت‌های شرکت بپردازند. در نهایت، افزایش سرمایه از محل سود انباشته باید با هدف بهبود عملکرد و ایجاد ارزش افزوده برای سهامداران انجام شود، نه صرفاً به عنوان ابزاری برای پنهان‌سازی مشکلات مالی و مدیریتی.

نبود استانداردهای الزام‌آور برای تقسیم سود و استفاده از سود انباشته می‌تواند زمینه‌ساز سوء‌استفاده‌های ساختاری در شرکت‌ها شود، هرچند این موضوع در کشورهای توسعه‌یافته نیز به طور کامل حل نشده است. در حال حاضر، مقررات حاکمیت شرکتی (مانند قانون تجارت) تنها حداقل‌هایی را برای تقسیم سود تعیین کرده‌اند که الزام چندانی ایجاد نمی‌کنند و به راحتی قابل چشم‌پوشی هستند.

این مسئله بر اهمیت نقش سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری‌های خود تأکید می‌کند. سرمایه‌گذاران باید در هنگام سرمایه‌گذاری، انتظارات واقعی از سودهای آتی شرکت داشته باشند و علاوه بر مبلغ سود اعلام شده، قابلیت تقسیم سود را نیز در نظر بگیرند. در واقع، ارزش یک شرکت برابر با سودهای تقسیم‌شونده آتی آن است، نه صرفاً سودهای اعلام شده. به عنوان مثال، در ارزش‌گذاری بانک‌ها که اغلب سودهای بالایی اعلام می‌کنند، توجه به سودهای تقسیمی اهمیت بیشتری دارد.

تاثیر تورم بر ارزش دارایی سهامداران

در شرایط تورمی، افزایش سرمایه از محل سود انباشته می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر ارزش واقعی دارایی سهامداران داشته باشد. اگر شرکت بتواند از محل این افزایش سرمایه بازدهی بالاتری نسبت به نرخ تورم ایجاد کند، سهامداران منتفع خواهند شد. اما اگر شرکت فاقد برنامه مشخص و مدیریت قوی باشد و نتواند بازدهی بالاتری از تورم کسب کند، سرمایه‌گذاران متضرر خواهند شد.

بنابراین، تصمیم‌گیری در مورد افزایش سرمایه از محل سود انباشته در شرایط تورمی باید با در نظر گرفتن دقیق توانایی شرکت در ایجاد ارزش افزوده و مدیریت ریسک‌های ناشی از تورم انجام شود. در غیر این صورت، این اقدام می‌تواند منجر به کاهش ارزش واقعی دارایی سهامداران شود.

نویسنده: علی حبیبی- مدیرعامل کارگزاری ویستا

منبع: ماهنامه شماره ۱۱۱ بورس امروز_ مهر ماه